Σελίδες Ιστορίας και Επιστήμης: Το Ηράκλειο της Κάτω Ιταλίας

ΕΙΣΑΓΩΓΗ
Το Ηράκλειο (Herculaneum), ή Ερκολάνο (Ercolano) όπως το ονομάζουν οι Ιταλοί, ήταν αρχαία ρωμαϊκή πόλη που, μαζί με την Πομπηία και τη Σταβία, καταστράφηκε από την έκρηξη του ηφαιστείου του Βεζούβιου, ενός από τα πιο ισχυρά ηφαίστεια στον κόσμο, που βρίσκεται στη ΝΔ Ιταλία, στον κόλπο της Νάπολης. Εξαιτίας του τρόπου με τον οποίο θάφτηκε η πόλη, κάτω από την τέφρα και τα πετρώματα που εκτόξευσε ο Βεζούβιος, τα κτίρια και οι δρόμοι της έχουν διατηρηθεί σε πολύ καλή κατάσταση.

Η γνωστή σε όλους μας Πομπηία είναι αυτή στην οποία επικεντρώνεται κυρίως το ενδιαφέρον του κοινού, όμως λίγο μετά την καταστροφή της, ένα πυροκλαστικό κύμα έπνιξε και την παραλιακή πόλη του Ηρακλείου, μια από τις πιο σημαντικές ρωμαϊκές περιοχές. Ο ιστορικός Πλίνιος ο Νεότερος την παρατηρούσε από το Μισήνο (Miseno), που βρίσκεται στο ακρωτήριο απέναντι από το ηφαίστειο, σε απόσταση 30 χλμ. Χάρη στα γραπτά του έχουμε τη μοναδική ακριβή περιγραφή έκρηξης ηφαιστείου από την αρχαιότητα.

ΛΙΓΗ ΙΣΤΟΡΙΑ
Το Ηράκλειο, μια πόλη της Κάτω Ιταλίας, στην Καμπανία, ανάμεσα στη Νάπολη και την Πομπηία, ίδρυσε ο μυθικός ήρωας Ηρακλής, στον οποίον οφείλεται και η ονομασία της, γεγονός που δείχνει ότι η πόλη ανήκε στους Έλληνες. Η μυθολογική παράδοση λέει ότι ο Ηρακλής, ενώ επέστρεψε από τη μάχη στην οποία σκότωσε τον Γηρυόνη, σταμάτησε στη Ρώμη. Πήγε στη θεά Φαύνα και της ζήτησε νερό, αλλά δεν του έδωσε, επειδή ήταν ιερό και μπορούσαν να το πιουν μόνο γυναίκες. Ο Ηρακλής, από το θυμό του, παράγγειλε να χτίσουν ένα ναό προς τιμή του, όπου θα απαγορευόταν η συμμετοχή των γυναικών στις τελετές. Ενώ γίνονταν αυτά, ο Κάκος, γιος του Ηρακλή, έκλεψε μερικά από τα βόδια του πατέρα του. Αυτός αφού έψαξε παντού και δε μπόρεσε να τα βρει, συνέχισε το ταξίδι του προς την Ελλάδα, όταν ξαφνικά τα άκουσε. Ακολουθώντας τα μουγκανίσματα οδηγήθηκε στον Κάκο. Έβγαλε τον κλέφτη από τη σπηλιά του και τον σκότωσε πετώντας του ογκόλιθους. Στο σημείο εκείνο, λοιπόν, λέγεται ότι χτίστηκε το Ηράκλειο.

Σύμφωνα με τον Στράβωνα, στην πόλη ζούσαν αρχικά ομάδες Όσκων, Ετρούσκων και Πελασγών, ενώ γύρω στα τέλη του 6ου αιώνα π.Χ. οι Όσκοι του Ηρακλείου περιήλθαν στην κυριαρχία των Ελλήνων της Κύμης και της Νάπολης, που κατείχαν τις ακτές της Καμπανίας. Οι Έλληνες χρησιμοποίησαν το Ηράκλειο ως εμπορικό σταθμό, λόγω της στρατηγικής θέσης του στον κόλπο της Νάπολης. Αργότερα, η πόλη κατελήφθη από τους Σαμνίτες που την κράτησαν στην κατοχή τους μέχρι το 307 π.Χ., οπότε κατακτήθηκε από τη Ρώμη. Το 89 π.Χ., η πόλη σαρώθηκε από τη φατρία του Σύλλα, κατά τη διάρκεια του Κοινωνικού Πολέμου και στη συνέχεια έγινε αυτοδιοικούμενη πόλη, στην οποία στάλθηκαν Ρωμαίοι άποικοι.

Η ΕΚΡΗΞΗ ΤΟΥ ΗΦΑΙΣΤΕΙΟΥ
Στις 24 Αυγούστου του 79 μ.Χ., γύρω στη μία μετά το μεσημέρι, ο Βεζούβιος άρχισε να εκτοξεύει προς τον ουρανό ηφαιστειογενή πετρώματα και στάχτη. Το μίγμα εκτοξεύθηκε 32 χλμ. πάνω από την επιφάνεια της Γης. Όταν έφτασε στα σύνορα τροπόσφαιρας και στρατόσφαιρας άρχισε να απλώνεται σαν σύννεφο και να κρύβει το φως του Ήλιου. Ο αέρας οδήγησε το σύννεφο προς τα ΝΑ πάνω από την Πομπηία. Λίγο αργότερα το μίγμα άρχισε να ψύχεται, να στερεοποιείται και να πέφτει σαν ορμητική βροχή πετρωμάτων.

Όλοι αποφάσισαν να φύγουν, αλλά η φονική βροχή δεν τους επέτρεψε να πάνε μακριά. Άλλοι κλείστηκαν στα σπίτια τους, αλλά ούτε και εκεί ήταν ασφαλείς. Το βάρος των πετρωμάτων που στοιβάζονταν πάνω στις σκεπές των κτιρίων τις έκανε να καταρρέουν σκοτώνοντας όσους είχαν βρει καταφύγιο εκεί. Μέχρι εκείνη τη στιγμή, στο Ηράκλειο είχε πέσει μόνο λίγη στάχτη που δεν προκάλεσε ζημιές, αλλά ήταν αρκετή για να ανησυχήσει τους κατοίκους, ώστε να αποφασίσουν φύγουν ή να κατευθυνθούν προς την ακτή για να σωθούν.

Γύρω στη μία μετά τα μεσάνυχτα, ένα μέρος από τη στήλη των αερίων και των πετρωμάτων που είχε υψωθεί στον ουρανό, κατέρρευσε και δημιούργησε το πρώτο πυροκλαστικό κύμα, μια πυρακτωμένη κατολίσθηση από τέφρα και λιωμένα πετρώματα. Μια πυροκλαστική ροή είναι το πιο βίαιο και θανάσιμο ξέσπασμα ενός ηφαιστείου, ένας σφοδρός και καυτός όγκος αερίων, πετρωμάτων και συντριμμιών που ταξιδεύουν με μεγάλη ταχύτητα. Μέσα σε λίγα λεπτά η πυροκλαστική ροή κατευθύνθηκε στο Ηράκλειο, πλημμύρισε την πόλη και έφτασε μέχρι την ακτή. Σκότωσε ακαριαία όποιον βρέθηκε στο δρόμο του. Μια ώρα αργότερα, ακολούθησε το δεύτερο πυροκλαστικό κύμα, που έθαψε και διατήρησε σε αυτή την κατάσταση το Ηράκλειο για περισσότερα από 1.700 χρόνια.

Το τρίτο πυροκλαστικό κύμα δημιουργήθηκε περίπου στις 6 το πρωί και οδηγήθηκε αυτή τη φορά προς την Πομπηία. Ως εκ θαύματος, έφτασε ακριβώς έξω από το βόρειο τείχος της πόλης και σταμάτησε εκεί. Η Πομπηία αυτή τη φορά σώθηκε. Δεν σώθηκε, όμως, και από το τέταρτο πυροκλαστικό κύμα, το οποίο εξελίχθηκε μια ώρα αργότερα. Τότε, σκοτώθηκε όποιος άνθρωπος είχε απομείνει.

Λίγα λεπτά αργότερα, ακολούθησε και πέμπτο πυροκλαστικό κύμα. Το έκτο και τελευταίο ήταν και το πιο δυνατό. Δημιουργήθηκε περίπου στις 8 το πρωί, πέρασε από το Ηράκλειο και την Πομπηία και έφτασε μέχρι την άκρη του κόλπου της Νεάπολης, στο Μισήνο, όπου βρισκόταν ο Πλίνιος ο Νεότερος. Αυτός ήταν από τους λίγους που επέζησαν.

Το ηφαίστειο είχε ηρεμήσει, αλλά όλη τη μέρα συνέχιζε να πέφτει στάχτη και μετά ακολούθησαν δυνατές βροχές, οι οποίες παρέσυραν επιπλέον υλικά πάνω από το Ηράκλειο και ολοκλήρωσαν την ταφή του.

Μπροστά το αρχαίο Ηράκλειο, μετά η σύγχρονη πόλη και στο βάθος ο Βεζούβιος

Η ΤΥΧΗ ΤΩΝ ΚΑΤΟΙΚΩΝ

Η πυροκλαστική ροή διένυσε τα 11,5 χλμ. απ’ τον κρατήρα του Βεζούβιου μέχρι την ακτή σε 4 λεπτά. Το Ηράκλειο καλύφθηκε σε δευτερόλεπτα. Η πόλη «πάγωσε» τη στιγμή της καταστροφής της. Αλλά, ενώ στην πόλη κατοικούσαν περίπου 5.000 άνθρωποι, δε βρέθηκε κανένας νεκρός. Αρχικά, θεωρήθηκε ότι είχαν επιζήσει όλοι, αλλά το 1981 έγινε μια ανατριχιαστική ανακάλυψη. Κατά μήκος της αρχικής ακτής της πόλης υπήρχαν υπόστεγα για τις βάρκες (λεμβοστάσιο). Εκεί βρέθηκαν περίπου 300 σκελετοί, μαζεμένοι σε ομάδες, στην ακριβή στάση που πέθαναν. Φαίνεται, ότι οι κάτοικοι είχαν καταφύγει εκεί για να σωθούν, περνώντας τις τελευταίες τους στιγμές αγκαλιασμένοι. Αντίθετα με την Πομπηία, εδώ δεν βρέθηκαν εκμαγεία των νεκρών αλλά οι σκελετοί τους. Μελέτες αποκαλύπτουν ότι η ακραία θερμότητα θρυμμάτισε τα δόντια και εξετάσεις κρανίων δείχνουν πως το αίμα μέσα σ’ αυτά έβρασε. Όμως, στους σκελετούς αυτούς δεν έχουν βρεθεί άνθρωποι μεγάλης ηλικίας, λίγοι ξεπερνούν τα σαράντα. Αναπάντητο μένει αν οι ηλικιωμένοι έφυγαν πρώτοι ή δεν πρόλαβαν να φτάσουν στην παραλία. Με το μεγαλύτερο μέρος του Ηρακλείου θαμμένο, είναι δύσκολο να αποκαλυφθεί αυτό και πολλά ακόμα «μυστικά».

ΤΥΧΑΙΑ ΑΝΑΚΑΛΥΨΗ
Η αρχαία αυτή πόλη ανακαλύφθηκε τυχαία πριν 300 περίπου χρόνια, όταν μια χωρική έσκαψε στον κήπο της ένα πηγάδι κι έπεσε πάνω σ’ ένα τετραώροφο ρωμαϊκό θέατρο 3.000 θέσεων. Οι πρώτες αρχαιολογικές ανασκαφές για να βγουν όλα αυτά στο φως ξεκίνησαν το 1738 μ.Χ., με πρωτοβουλία των Βουρβόνων ηγεμόνων της Νάπολης, αλλά δυστυχώς δεν ήταν επιμελημένες και έγιναν αρκετές καταστροφές. Λίγο αργότερα σταμάτησαν, αφού όλοι είχαν επικεντρωθεί στην Πομπηία, επειδή το έργο εκεί ήταν πιο εύκολο: είχαν να σκάψουν μόλις 4 μ., ενώ το Ηράκλειο ήταν θαμμένο 25 μ. περίπου κάτω από πυροκλαστικά υλικά. Ευτυχώς κατά τα τέλη του 19ου αιώνα οι ανασκαφές ξεκίνησαν και πάλι με επιστημονικά κριτήρια. Η αρχαιολογική σκαπάνη έφερε στο φως τμήμα της πόλης, η οποία αναγνωρίστηκε ως η καλύτερα συντηρημένη αρχαία πόλη στον πλανήτη. Ωστόσο, οι ανασκαφές δεν έχουν ολοκληρωθεί ακόμα. Τα 2/3 της πόλης, όπου βρίσκονται κάποια σημαντικά δημόσια και ιδιωτικά κτίρια, είναι ακόμα θαμμένα κάτω απ’ τον ηφαιστειακό βράχο. Η σημερινή πόλη Ερκολάνο, που χτίστηκε πάνω στο αρχαίο Ηράκλειο, καθιστά αδύνατες περαιτέρω ανασκαφές.

ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΑ

Αντίθετα, με τις αργές ροές λάβας, που στο πέρασμά τους καίνε και εξαλείφουν τα πάντα, το πυροκλαστικό κύμα έπνιξε το Ηράκλειο με στάχτες που στη συνέχεια πήραν μορφή σκληρού και συμπαγούς τόφου αφού στερεοποιήθηκαν, κρατώντας έτσι άθιχτη τη δομή των κτιρίων. Τα ξύλινα δοκάρια και οι κάσες των παραθύρων απανθρακώθηκαν, αλλά παρέμειναν στη θέση τους. Έτσι σήμερα, μπορεί κάποιος να περιπλανηθεί στα στενά του Ηρακλείου, τα οποία φανερώνουν ότι ήταν μια πολυπληθής και δραστήρια πόλη, και να πάρουν μια γεύση για τα κτίριά του, τα λουτρά, τα οικιακά στοιχεία και τους δρόμους του.

Αν και η περιοχή που έχει ανασκαφεί είναι πολύ μικρή, έχει φέρει στο φως ένα πλέγμα δρόμων ίσο με το 1/5 της Πομπηίας. Το πολεοδομικό σχέδιο της πόλης είναι ένα θαυμάσιο δείγμα ορθογώνιου ιπποδάμειου τύπου. Τρεις βασικές αρτηρίες και δύο πάροδοι, που τέμνονταν κάθετα, διαιρούσαν τα επιμέρους οικοδομικά τετράγωνα, καθώς και τα δημόσια και θρησκευτικά κτίρια. Ένα κυκλικό τείχος με πύργους και πύλες περιτριγύριζε την πόλη και πολυάριθμοι δρόμοι τη συνέδεαν με τη θάλασσα. Η πόλη ήταν χτισμένη σε επίπεδα, κατηφορίζοντας μέχρι τη θάλασσα.

Οι ανασκαφές στην αρχαιολογική περιοχή έφεραν στο φως πολυτελή και μεγάλα οικοδομήματα τα οποία μαρτυρούν τον πλούτο των αρχαίων κατοίκων της. Από τα δημόσια κτίρια που ήρθαν στο φως από τις ανασκαφές, τα πιο σπουδαία είναι τα λουτρά της αγοράς, τα λουτρά των προαστίων, η παλαίστρα και ένα θέατρο (που έχει εξερευνηθεί από υπόγειες σήραγγες, γιατί είναι ακόμα θαμμένο), όπου βρέθηκαν πολυάριθμοι τιμητικοί ανδριάντες. Η παλαίστρα της πόλης ήταν ο τόπος γύμνασης του σώματος και του πνεύματος, κυρίως για τους νεαρούς άνδρες, το μέρος όπου διοργανώνονταν φιλοσοφικές και πολιτικές συζητήσεις μεταξύ των πολιτών, αλλά και ο χώρος για εμπορικές αγοραπωλησίες, όπως μαρτυρούν τα μικρά καταστήματα που ανακαλύφθηκαν εκεί.

Οι ιδιωτικές κατοικίες του Ηρακλείου χαρακτηρίζονται για την απλότητά τους, σε σχέση με τις αντίστοιχες της Πομπηίας. Είχαν κατά κανόνα πιο πολλούς ορόφους και παρουσίαζαν όλα τα χαρακτηριστικά των κτιρίων που είναι προορισμένα για πολυάριθμο πληθυσμό, αλλά όχι τόσο εύπορο στο σύνολό του. Οι όμορφοι κήποι αυτών των κατοικιών, που προσφέρουν ηρεμία και γαλήνη στον επισκέπτη τους, αποτελούν χαρακτηριστικό δείγμα της αρχιτεκτονικής κήπων που απαντά στην ευρύτερη περιοχή.

Οι τοιχογραφίες που έχουν διασωθεί, με τις παραστάσεις τους θολωμένες από την επικάλυψη της λάβας του ηφαιστείου, θυμίζουν γαλλική ιμπρεσιονιστική ζωγραφική. Από τα θέματά τους αναδύεται ένα μοντέλο καθημερινής ζωής βασισμένο στις απολαύσεις, τη διασκέδαση, αλλά και τη γνώση.

Οι βασικές ασχολίες των κατοίκων πρέπει να ήταν η βιοτεχνία κι η μικροτεχνία. Αυτό φαίνεται από τα σωζόμενα εργαστήρια αγγειοπλαστών και μαρμαρογλυπτών, υφαντών και βαφέων, παραγωγών ζυμαρικών και οινοπαραγωγών. Πολυάριθμα είναι και τα καπηλειά και οι φούρνοι που βρέθηκαν στην πόλη.

Μεγάλη ταβέρνα

ΕΥΡΗΜΑΤΑ
Σήμερα, το Ηράκλειο σώζεται σε πολύ καλύτερη κατάσταση από τη γειτονική Πομπηία. Αυτό συμβαίνει για τρεις λόγους: α) Όταν ο αέρας κατεύθυνε τη βροχή πετρωμάτων προς το Ηράκλειο, αυτό είχε ήδη θαφτεί από το πρώτο πυροκλαστικό κύμα και επομένως τα κτίριά του δεν καταστράφηκαν, β) η υψηλή θερμοκρασία του πυροκλαστικού κύματος είχε απανθρακώσει την επιφάνεια κάθε οργανικής ύλης και είχε εξατμίσει το νερό από αυτήν, γ) το Ηράκλειο θάφτηκε κάτω από 25 μ. τέφρας και πετρωμάτων, ενώ η Πομπηία κάτω από μόλις 4 μ.

Έτσι, σήμερα, σώζονται κτίρια σχεδόν ανέγγιχτα, διώροφα, με εσωτερικές σκάλες, μπαλκόνια, με τις στέγες τους, με επιγραφές, ψηφιδωτά, γλυπτά, ακόμα και με τα ξύλινα έπιπλά τους.

Από τις μεγάλες κατοικίες, οι πιο αξιόλογες είναι οι συμβατικά αποκαλούμενες: Οικία του Αίθριου (με ψηφιδωτά),

η Οικία των Ελαφιών

και η Οικία του Άργου, εξαιρετικής τέχνης.

Στο κέντρο της πόλης ήρθαν στο φως λίγα σπίτια με περιστύλια και κήπους, ενώ όλοι οι δρόμοι εμφάνιζαν ίχνη επισκευών, αλλαγές προσόψεων και διευρύνσεις.

Από τις μικρότερες κατοικίες με πιο πολλούς ορόφους, που τα δωμάτια τους συνδέονταν και με καταστήματα, αξιοσημείωτη είναι η εντυπωσιακή Οικία με τα κάγκελα (Casa a Graticcio). Σώζεται ακέραιος ο επάνω όροφος με το μπαλκόνι του και βρέθηκαν απανθρακωμένα τμήματα από ξύλινα κρεβάτια, ντουλάπες και ένα πορτρέτο.

Ένα από τα πιο σαγηνευτικά σπίτια, είναι η Οικία με την Ωραία Αυλή (Casa del Bel Cortile), όπου σώζεται η εσωτερική σκάλα που οδηγεί στον επάνω όροφο με διακοσμητικά μοτίβα στο πλάι της. Στον τοίχο του μεγάλου καθιστικού, το οποίο πιθανόν να χρησιμοποιείτο για ομαδικά γεύματα, βρέθηκαν δύο μαρμάρινα ανάγλυφα που απεικονίζουν την αυγή και το σούρουπο.

Στο Κατάστημα του Εμπόρου Υφασμάτων (Bottega del Lanarius) σώζεται το μοναδικό δείγμα ξύλινης βιδωτής πρέσας που χρησιμοποιείτο για να σιδερώνονται τα υφάσματα. Η σκάλα στο βάθος οδηγεί στο μικρό σπίτι του τεχνίτη.

Στο Κατάστημα με τις Κανάτες (Bottega ad Cucumas) σώζεται ακόμα η επιγραφή στην παραστάδα του, που απεικονίζει 4 κανάτες διαφορετικών χρωμάτων με τα ποτά που πωλούνταν και τις τιμές των κρασιών. Επάνω από αυτά απεικονίζεται η θεότητα Semo Sancus, που προστάτευε τις επιχειρήσεις. Η επιγραφή «NOLA» που υπάρχει στο κάτω μέρος με κόκκινα γράμματα αναγγέλλει μια έκθεση. Το κατάστημα ίσως να διέθετε και χώρο όπου σερβιριζόταν φαγητό και ποτό.

Στις ρωμαϊκές πόλεις συνηθιζόταν το μεσημεριανό γεύμα να μη λαμβάνεται στο σπίτι. Γι’ αυτό υπήρχαν τα Θερμοπόλια (μαγειρεία). Εκεί βύθιζαν τα φαγητά ή τα ποτά μέσα στα πιθάρια και οι Ρωμαίοι πήγαιναν για να σερβιριστούν ζεστό φαγητό και ποτό.

Οι τοίχοι των σπιτιών στο Ηράκλειο, όπως και στη Πομπηία, ήταν διακοσμημένοι με ζωγραφικά έργα και ψηφιδωτά. Ένα τέτοιο δείγμα βρίσκεται στην Οικία του Ποσειδώνα και της Αμφιτρίτης (Casa di Neptuno e Amfitrite). Το σπίτι πήρε το όνομά του από το ψηφιδωτό που απεικονίζει αυτές τις θεότητες.

Έχει όμως και διάφορες τοιχογραφίες με μυθολογικές σκηνές, τοπία και νεκρές φύσεις, που κατά το μεγαλύτερο μέρος αποσπάστηκαν και μεταφέρθηκαν στο μουσείο της Νάπολης. Στην εσωτερική αυλή βρέθηκαν δύο θρυμματισμένες μαρμάρινες πλάκες που έχουν χρωματιστεί με κόκκινες γραμμές. Η μια από αυτές, μάλιστα, έχει και την υπογραφή του καλλιτέχνη στα ελληνικά: «Ζωγράφισε ο Αλέξανδρος ο Αθηναίος».

Δυο πολύ ζωντανές τοιχογραφίες βρίσκονται στην Οικία την αφιερωμένη στον Αύγουστο (Sede degli Augustali).

Αυτή στον αριστερό τοίχο απεικονίζει την είσοδο του Ηρακλή στον Όλυμπο συνοδευόμενου από τον Δία με τη μορφή ουράνιου τόξου, τον Ίουνο και την Αθηνά.

Στο δεξιό τοίχο αναπαρίσταται η μάχη του Ηρακλή με τον Αχελώο.

Στην Οικία με το Ανάγλυφο του Τήλεφου (Casa del Rilievo de Telefo) αποτελεί το δεύτερο μεγαλύτερο κτίριο στο Ηράκλειο. Αξιοσημείωτο είναι ότι οι κολόνες δεν στηρίζουν τη στέγη, αλλά τα δωμάτια του επάνω ορόφου, όπως γινόταν σε κάποια ελληνικά σπίτια. Οι μαρμάρινοι δίσκοι ανάμεσα στις κολόνες χρησιμοποιούνταν για να διώχνουν το κακό.

Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζουν τα ανδρικά και τα γυναικεία λουτρά. Κάθε ένα από αυτά έχει αποδυτήρια και τρεις αίθουσες, μια με κρύο, μια με χλιαρό και μια με ζεστό νερό.

Στο πάτωμα των ανδρικών λουτρών υπάρχει ένα ασπρόμαυρο ψηφιδωτό που αναπαριστά το θαλάσσιο Τρίτωνα μαζί με δελφίνια, ένα χταπόδι και ένα καλαμάρι.

Στα γυναικεία λουτρά βρίσκεται το ασπρόμαυρο ψηφιδωτό με τους μαιάνδρους.

Η ΕΠΑΥΛΗ ΤΩΝ ΠΑΠΥΡΩΝ
Το 1984 ήρθε στο φως η μοναδική βιβλιοθήκη που σώζεται ακέραια από την αρχαιότητα, η Έπαυλη των Παπύρων. Η έπαυλη αυτή θεωρείται η πλουσιότερη προαστιακή κατοικία κατά τη ρωμαϊκή αρχαιότητα. Πήρε το όνομά της από τους παπύρους που βρέθηκαν σε αυτήν. Το μεγαλύτερο μέρος του κτιρίου είναι ακόμα θαμμένο και οι έρευνες συνεχίζονται, αλλά λεπτομερή σχέδια αποκαλύπτουν πόσο εκπληκτική ήταν. Το κτίσμα καταλαμβάνει 274 μ. της ακτής του κόλπου της Νάπολης. Η βίλα ήταν εξοχικό του Lucius Calpurnius Piso Caesoninus, πεθερού του Ιούλιου Καίσαρα. Ο Lucius Piso ήταν άνθρωπος ιδιαίτερα μορφωμένος, που προστάτευε ποιητές και φιλοσόφους. Εκεί, λοιπόν, είχε χτίσει μια πλούσια βιβλιοθήκη, στην οποία βρέθηκαν 1.814 ρολά παπύρων. Η τεράστια βιβλιοθήκη προσέλκυε τους λόγιους απ' όλη τη ρωμαϊκή αυτοκρατορία και ήταν ένα κέντρο μάθησης.

Αναπαράστηση της Έπαυλης των Παπύρων

Την ώρα της έκρηξης του Βεζούβιου τα γραπτά είχαν πακεταριστεί για να μεταφερθούν σε ασφαλέστερο μέρος, αλλά το πυροκλαστικό κύμα που δημιουργήθηκε, δεν άφησε χρόνο. Τα σκέπασε και τα προστάτευσε για 1.700 χρόνια. Όπως γίνεται κατανοητό, τα στοιχεία που έχουν να προσφέρουν για την εποχή εκείνη είναι ιδιαίτερα σημαντικά. Οι σφιχτά τυλιγμένοι πάπυροι από καλάμι, σε σχήμα κυλίνδρου, που βρέθηκαν είναι απανθρακωμένοι, αλλά με τη βοήθεια των σύγχρονων προηγμένων επιστημονικών μεθόδων και τεχνικών, όπως τα διάφορα φίλτρα υπέρυθρου και υπεριώδους φάσματος, γίνονται προσπάθειες να διαβαστούν τα αρχαία αυτά τα ρολά, χωρίς να ανοιχτούν και να κινδυνεύσουν να καταστραφούν.

Οι πάπυροι περιέχουν λογοτεχνικά και φιλοσοφικά κείμενα και οι περισσότεροι από όσους έχουν διαβαστεί μέχρι τώρα είναι γραμμένοι στα ελληνικά και ανήκουν σε φιλόσοφους που ασπάζονταν κυρίως τις απόψεις του Επίκουρου. Πολλοί από αυτούς ανήκουν στο φιλόσοφο Νικόδημο, που βρισκόταν υπό την προστασία του Lucius Piso. Προφανώς, υπάρχουν ακόμα πολλά γραπτά να βγουν στην επιφάνεια, αφού μένουν να σκαφτούν ακόμα 2.800 τ. μ. Στην Έπαυλη των Παπύρων βρέθηκαν, επίσης, πολυάριθμα ορειχάλκινα και μαρμάρινα γλυπτά που τη στόλιζαν, τα οποία σήμερα εκτίθενται στο Εθνικό Μουσείο της Νάπολης.

ΕΠΙΛΟΓΟΣ
Κάπως έτσι, λοιπόν, ήταν το Ηράκλειο την τελευταία ημέρα της ζωής του, πριν ο Βεζούβιος αρχίσει μια από τις μεγαλύτερες φυσικές καταστροφές της αρχαιότητας. Η πόλη βρίσκεται σε τόσο καλή κατάσταση που όταν ο ταξιδιώτης περπατάει στους δρόμους της, ανάμεσα στα σπίτια και τα καταστήματα, νιώθει ότι η πόλη είναι ακόμα ζωντανή. Μεταφέρεται για λίγο στην εποχή εκείνη και νιώθει σαν να είναι ο ίδιος πολίτης της ρωμαϊκής αυτής πόλης. Ακόμα και όσοι δεν έχουν ιδιαίτερο αρχαιολογικό ενδιαφέρον, το Ηράκλειο της Ιταλίας είναι μια από τις λίγες ευκαιρίες που έχει ο καθένας μας να μεταφερθεί σε μια τόσο μακρινή εποχή και να γνωρίσει πώς ήταν η καθημερινή ζωή σε μια ρωμαϊκή πόλη.