Μουσείο Ιστορίας των Ολυμπιακών Αγώνων της Αρχαιότητας

Το Μουσείο της Ιστορίας των Ολυμπιακών Αγώνων της Αρχαιότητας φιλοξενεί 463 αρχαία έργα, που προέρχονται από το Ιερό του Διός της Ολυμπίας, αλλά και από άλλα Μουσεία της ελληνικής επικράτειας. Τα εκθέματα καλύπτουν μεγάλο χρονολογικό φάσμα, από τη δεύτερη χιλιετία π.Χ. έως και τον 5ο αιώνα μ.Χ. Τα αρχαία έχουν εκτεθεί κατά θεματικές ενότητες και μέσα από αυτά παρουσιάζεται η υπερχιλιετής ιστορία των Ολυμπιακών αγώνων, του μακροβιότερου θεσμού της αρχαιότητας. Εκτός από τα αρχαία έργα τέχνης, ο επισκέπτης έχει τη δυνατότητα λεπτομερειακής πληροφόρησης μέσα από το πλούσιο εποπτικό υλικό.

Το κτιριακό συγκρότημα του Μουσείου αποτελείται από τους εκθεσιακούς χώρους του ισογείου και το υπόγειο, όπου λειτουργούν πολυμέσα για πληρέστερη παρουσίαση των Αγώνων, καθώς και εκπαιδευτικά προγράμματα. Ο εκθεσιακός χώρος αποτελείται από τη μεγάλη κεντρική αίθουσα, τον προθάλαμο και έντεκα μικρές αίθουσες.

Τα σημαντικότερα από τα εκθέματα που φιλοξενούνται στο Μουσείο είναι τα χρυσά δακτυλίδια-σφραγίδες με τις πρώτες απεικονίσεις αγωνισμάτων, αντιπροσωπευτικά δείγματα της μινωικής και μυκηναϊκής τέχνης, τα χάλκινα και πήλινα γεωμετρικά ειδώλια πολεμιστών και αρμάτων που προέρχονται από την Ολυμπία κι αποτελούν τις πρώτες παραστάσεις των ιστορικών χρόνων που παραπέμπουν σε αρματοδρομίες, διάφορα αντικείμενα που χρησιμοποιούσαν οι αθλητές, όπως δίσκοι, αλτήρες, αρύβαλλοι κ.ά., καθώς και τα εκθέματα που απαρτίζουν την ενότητα των Ολυμπιακών αγωνισμάτων. Μεταξύ αυτών ιδιαίτερα σημαντικές είναι οι ενεπίγραφες βάσεις από αγάλματα αθλητών που κοσμούσαν στην αρχαιότητα την Άλτη, οι λίθινες και χάλκινες επιγραφές, που αποτελούν ανεξάντλητη πηγή πληροφοριών, τα χάλκινα ειδώλια αθλητών, αλλά και πολλά αγγεία με παραστάσεις αθλητών.

Σκοπός της έκθεσης δεν είναι απλά η παροχή πληροφοριών για τους αγώνες στην αρχαιότητα, αλλά και η μύηση του επισκέπτη στο θεσμό των Ολυμπιακών Αγώνων. Το Μουσείο εποπτεύεται από την οικεία Ζ΄ Εφορεία Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων.

Ιστορικό

Η ανέγερση του Μουσείου των Ολυμπιακών Αγώνων της Αρχαιότητας, το οποίο, πριν ανοίξει τις πύλες του με αυτό τον τίτλο, ήταν γνωστό ως Παλαιό Μουσείο ή Σύγγρειον, ολοκληρώθηκε στα 1888 και ήταν το πρώτο επαρχιακό Μουσείο που κτίστηκε στην Ελλάδα, με δωρεά του εθνικού ευεργέτη Ανδρέα Συγγρού. Τα πολυάριθμα ευρήματα από το ιερό της Ολυμπίας ήταν ο λόγος ανέγερσής του. Τα αρχιτεκτονικά σχέδια του νεοκλασικού οικοδομήματος έκαναν οι Γερμανοί αρχιτέκτονες F. Adler και Wilhelm Dörpfeld, οι οποίοι άλλωστε είχαν συνδέσει το όνομά τους με τις ανασκαφές της Ολυμπίας, που είχαν ήδη αρχίσει από το 1875.
Στην κεντρική αίθουσα του Μουσείου φιλοξενήθηκαν τα γλυπτά από το ανατολικό και δυτικό αέτωμα του ναού του Διός, καθώς και οι μετόπες, ενώ στο βάθος της αίθουσας δέσποζε το άγαλμα της Νίκης του Παιωνίου. Στην πίσω από την κεντρική αίθουσα (σημερινή 7) βρισκόταν το άλλο γνωστό άγαλμα της Ολυμπίας, ο Ερμής του Πραξιτέλους. Οι υπόλοιπες αίθουσες φιλοξενούσαν μερικά από τα ευρήματα του Ιερού, όπως χάλκινα αντικείμενα, γλυπτά, κ.ά.

Το κτίριο του Παλαιού Μουσείου υπέστη μεγάλες ζημιές από τους σεισμούς που έπληξαν την περιοχή στα 1954. Στο μεταξύ, οι συνεχιζόμενες ανασκαφές του Γερμανικού Αρχαιολογικού Ινστιτούτου στην Άλτη, έφερναν στο φως συνεχώς νέα σημαντικά ευρήματα, τα οποία δεν υπήρχε χώρος να στεγαστούν. Τότε κρίθηκε απαραίτητη η ανέγερση ενός νέου Μουσείου στην Ολυμπία. Mετά την κατασκευή του Νέου Αρχαιολογικού Μουσείου, το Παλαιό Μουσείο ήταν κλειστό για χρόνια. Εδώ βρίσκονταν μόνο εκμαγεία των γλυπτών των αετωμάτων, η Νίκη του Παιωνίου (μέχρι την έκθεσή της το 1994 στο Νέο Αρχαιολογικό Μουσείο), και ο κολοσσιαίος κορμός του Αυγούστου, που σήμερα εκτίθεται στο περιστύλιο του Αρχαιολογικού Μουσείου. Οι υπόλοιποι χώροι του Παλαιού Μουσείου ήταν αποθηκευτικοί και εργαστήρια συντήρησης.
Η αναπαλαίωση και επισκευή του κτιρίου είχε δρομολογηθεί ήδη από τη δεκαετία του 1980. Όμως μόλις το 1999, με αφορμή τους Ολυμπιακούς Αγώνες της Αθήνας το 2004, άρχισαν οι εργασίες αυτές, ύστερα από σύνταξη των σχετικών μελετών. Οι εργασίες επισκευής ολοκληρώθηκαν το 2003 και στη συνέχεια έγιναν οι εργασίες της έκθεσης για την Ιστορία των Ολυμπιακών Αγώνων της Αρχαιότητας. Για το σκοπό αυτό εργάστηκαν ομάδες διαφόρων ειδικοτήτων του Υπουργείου Πολιτισμού, για να ολοκληρωθεί το έργο εγκαίρως. Τα εγκαίνια της έκθεσης έγιναν στις 24/3/2004.

Η έκθεση αναπτύσσεται σε θεματικές ενότητες, παρουσιάζοντας την ιστορία των αγώνων από τα προϊστορικά χρόνια, μέχρι το τέλος της αρχαιότητας. Στη μεγάλη κεντρική αίθουσα παρουσιάζεται η ενότητα των Ολυμπιακών αγωνισμάτων, ενώ οι δύο τελευταίες αίθουσες φιλοξενούν ευρήματα από άλλα μεγάλα ιερά της αρχαιότητας (Δελφοί, Νεμέα, Αθήνα), εφόσον σε αυτές γίνεται σύντομη παρουσίαση των άλλων πανελληνίων αγώνων, των Πυθίων, Νέμεων, Ισθμίων και Παναθηναίων. 

Πένταθλον

Στο υπόγειο του Μουσείου έχουν τοποθετηθεί πολυμέσα για την πληροφόρηση των επισκεπτών μέσω ηλεκτρονικών συστημάτων, ενώ σε ειδικά διαμορφωμένο χώρο εφαρμόζονται τα εκπαιδευτικά προγράμματα με θέμα τους Ολυμπιακούς Αγώνες.

Μόνιμες εκθέσεις

Έκθεση της Ιστορίας των Ολυμπιακών Αγώνων της Αρχαιότητας

Μέσα από 463 αρχαία αντικείμενα, που εκτίθενται στο Μουσείο, παρουσιάζεται η ιστορία των Ολυμπιακών Αγώνων της αρχαιότητας. Αναφορά γίνεται στη γέννηση του αθλητισμού στον ελλαδικό χώρο, καθώς και στους άλλους πανελληνίους αγώνες και τα Παναθήναια. Τα εκθέματα χρονολογούνται από τη 2η χιλιετία π.Χ. έως και τον 5ο αιώνα μ.Χ. και παρατίθενται κατά θεματικές ενότητες. Ιδιαίτερη θέση κατέχουν τα γεωμετρικά ειδώλια, οι επιγραφές, τα γλυπτά, η κεραμική με παραστάσεις αγωνισμάτων, ο λίθος του Βίβωνα και η βάση του Πολυδάμαντα, έργο του μεγάλου γλύπτη Λύσιππου, ο αλτήρας του Ακματίδη κ.ά.

Η έκθεση απαρτίζεται από 14 θεματικές ενότητες, αρχίζοντας από την εμφάνιση του αθλητισμού στην Ελλάδα που παρουσιάζεται μέσα από μικροευρήματα και κεραμική μινωικών και μυκηναϊκών χρόνων. Στη συνέχεια γίνεται αναφορά σε έναν από τους μυθικούς ιδρυτές των Ολυμπιακών αγώνων, τον Ηρακλή, με εκθέματα που αφορούν στον ήρωα. Η παρουσίαση του Ιερού του Διός της Ολυμπίας κατά τους πρώτους ιστορικούς αιώνες, όταν καθιερώθηκαν οι αγώνες ως πανελλήνιοι, γίνεται με τα πρώτα ειδώλια ηνιόχων της περιόδου, που παραπέμπουν σε αγώνες αρματοδρομίας, καθώς και με λέβητες-τρίποδες, τα πρώτα βαρύτιμα αφιερώματα στο Δία.

Η οργάνωση των αγώνων παρουσιάζεται μέσα από λίθινες και χάλκινες επιγραφές της Ολυμπίας, που δίνουν πολύτιμες μαρτυρίες για τους υπεύθυνους της οργάνωσής τους. Αλτήρες, στλεγγίδες, κεραμική, ανάγλυφα με παραστάσεις αθλητών συνθέτουν την ενότητα προετοιμασίας των αθλητών. Στην ενότητα «Γυναίκες και άθληση» παρουσιάζεται η βάση από το ανάθημα της Κυνίσκας, της πρώτης γυναίκας που στέφθηκε ολυμπιονίκης για νίκη σε αρματοδρομία ως ιδιοκτήτρια αλόγων, ενώ η βάση του Δαμάγητου και του Δωριέα, γιων του μεγάλου Ολυμπιονίκη Διαγόρα, παραπέμπουν στο γνωστό επεισόδιο της Καλλιπάτειρας.

Δίσκος  Πόπλιου Ασκληπιάδη

Ο Ολυμπιονίκης Διαγόρας

Τα Ολυμπιακά αγωνίσματα παρουσιάζονται μέσα από μικρά αντικείμενα ή μεγάλα έργα πλαστικής που έχουν σχέση με αυτά, όπως ειδώλια ιππέων, αρμάτων, κεραμική με παραστάσεις αγωνισμάτων, δίσκοι, αλτήρες, ακόντια, ειδώλια παλαιστών και πυγμάχων, κεραμική με ανάλογες παραστάσεις, ενώ οι ενεπίγραφες βάσεις αγαλμάτων, μας θυμίζουν ονόματα και κατορθώματα Ολυμπιονικών.

Παραστάσεις Νίκης απαρτίζουν την ενότητα για την Ολυμπιακή νίκη, λέβητες, τρίποδες και χάλκινοι αναθηματικοί κότινοι αφορούν στα αναθήματα και τα έπαθλα.

Γλυπτά ρωμαίων αυτοκρατόρων και νομίσματα μας πληροφορούν για το τέλος των Αγώνων, ενώ οι υπόλοιποι Πανελλήνιοι Αγώνες και τα Παναθήναια παρουσιάζονται με ειδώλια, κεραμική και ανάγλυφα.

Ψηφιακή Έκθεση της Ιστορίας των Αρχαίων Ολυμπιακών Αγώνων
Αφιερωμένη στην Ιστορία των Ολυμπιακών Αγώνων της αρχαιότητας και οργανικά ενταγμένη στο ομώνυμο Μουσείο της Ολυμπίας, η Ψηφιακή Έκθεση συνιστά ένα πρωτότυπο για τα ελληνικά δεδομένα εργαστήρι μάθησης, μια εγκατάσταση που μετατρέπει το σύνηθες περιβάλλον ενός αρχαιολογικού μουσείου σε χώρο στον οποίο διαλέγεται επιτυχώς το παλαιό με το νέο.
Για την επίτευξη των υψηλών στόχων (πληροφόρηση-μάθηση-ψυχαγωγία) της Ψηφιακής Έκθεσης και ευρύτερα του Μουσείου, παρήχθη ποικίλο ψηφιακό περιεχόμενο, όπως κείμενα, εικόνες, σχέδια, χάρτες, βίντεο, τρισδιάστατες απεικονίσεις και αναπαραστάσεις με θέματα από τους αρχαίους αθλητικούς και καλλιτεχνικούς αγώνες που διεξάγονταν στα μεγάλα πανελλήνια ιερά. Το υλικό αυτό, κατανέμεται σε 14 υπολογιστικά συστήματα, τα οποία αξιοποιούν ποικίλες τεχνολογίες και ως σύνολο απαρτίζουν την Ψηφιακή Έκθεση.

Η φυσική κατανομή των συστημάτων ακολουθεί τη διαδρομή των επισκεπτών, καθώς αυτοί κινούνται τόσο στην αρχαιολογική έκθεση του ισογείου όσο και στο ειδικά διαμορφωμένο υπόγειο. Το κοινό λαμβάνει την επιστημονικά ελεγμένη και έγκυρη ιστορική πληροφορία που παρέχουν τα συστήματα, μέσω πολυμεσικών και διαδραστικών εφαρμογών, διαλέγοντας μια από τις τέσσερις γλώσσες: ελληνικά, αγγλικά, γαλλικά και γερμανικά.

Η Ψηφιακή Έκθεση πρωτοπορεί χάρη στο πλούσιο και πολύτιμο απόθεμα πληροφορίας που διαχέει στους επισκέπτες μέσω του δομημένου ενσύρματου και ασύρματου δικτύου της, των ποικίλων και μοναδικών συστημάτων και του λογισμικού αιχμής που διαθέτει.

Το Μουσείο της Ιστορίας των Ολυμπιακών Αγώνων της Αρχαιότητας χαρακτηρίζεται από την υψηλή αισθητική που αποπνέει και την οποία δημιουργούν με ίσους όρους το αρχιτεκτονικό κέλυφος, το αρχαιολογικό υλικό, η μουσειολογική και μουσειογραφική προσέγγιση αλλά και τα ίδια τα συστήματα πληροφορικής. Είναι γεγονός ότι μέσα στο όμορφο κτίριο, τα ψηφιακά συστήματα έχουν αναχθεί σε εκθέματα, επειδή ενσωματώθηκαν αρμονικά και με καλλιτεχνική διάθεση, ενισχύοντας κι όχι αλλοιώνοντας τον ευαίσθητο χαρακτήρα του. Οι επισκέπτες του γίνονται μάρτυρες μιας πολύ πετυχημένης και θεμιτής αντίφασης: ένα από τα παλαιότερα μουσεία της Ελλάδας, με την τεχνολογία αιχμής που διαθέτει, δημιουργεί την εντύπωση του πλέον σύγχρονου της χώρας.

Από το Νοέμβριο του 2008, οπότε εγκαινιάστηκε η Ψηφιακή Έκθεση, οι εκατοντάδες επισκέπτες και ιδιαίτερα οι μαθητές που χρησιμοποίησαν τα συστήματά της, εξέφρασαν την ικανοποίησή τους για τη μοναδική εμπειρία και τις πολύτιμες γνώσεις που αποκόμισαν. Ειδικότερα, οι εκπαιδευτικοί χαρακτήρισαν την έκθεση ως άριστο εκπαιδευτικό εργαλείο.