Εισαγωγή
Ο Γερμανός αρχαιολόγος Ερρίκος Σλήμαν (Heinrich Schliemann) υπήρξε ένας σημαντικός πρωτοπόρος στον τομέα της αρχαιολογίας και της έρευνας. Έγινε γνωστός για τις ανασκαφές του στην αρχαία Τροία και στις Μυκήνες. Οι ανακαλύψεις του βοήθησαν να καθιερωθεί ένα ιστορικό υπόβαθρο για τις ιστορίες και τους μύθους που τραγούδησαν ο Όμηρος και ο Βιργίλιος, μύθοι που γοήτευσαν τον Σλήμαν από την παιδική του ηλικία. Χαρακτηρίστηκε ως ο πατέρας της μυκηναϊκής αρχαιολογίας. Υπήρξε ένας οραματιστής και ενθουσιώδες ερασιτέχνης ερευνητής. Υποστήριζε με ακλόνητη πεποίθηση τις απόψεις του, την εποχή που οι άλλοι τον περιγελούσαν και τον κορόιδευαν. Οι επιθέσεις και οι κατηγορίες από το ακαδημαϊκό κατεστημένο δεν τον εμπόδισαν να συνεχίσει το έργο του. Επικρίθηκε και δίκαια για της χονδροειδές και γρήγορες ανασκαφές του, ενώ ο ίδιος αργότερα βελτίωσε την ανασκαφική μέθοδο του, με τη βοήθεια ενός άλλου Γερμανού αρχαιολόγου, του Βίλχελμ Νταίρπφελντ (Wilhelm Dörpfeld).
Γεννήθηκε στις 6 Ιανουαρίου του 1822, στη πόλη Neubukow του Μεκλεμβούργου Σβέριν, της Α. Γερμανίας, από φτωχούς γονείς. Το ενδιαφέρον του για την αρχαία Ελλάδα και τα Ομηρικά έπη ξεκίνησε από μικρή ηλικία, όταν έπεσε στα χέρια του ένα βιβλία αρχαίας ιστορίας, που του είχε χαρίσει ο πατέρας, που απεικόνιζε την Τροία στις φλόγες. Η εικόνα της φλεγόμενης Τροίας δεν σβήστηκε ποτέ από το μυαλό του και πίστευε ότι η Τροία ήταν υπαρκτή. Θεωρούσε ότι τα Ομηρικά έπη δεν ήταν μόνο μύθοι, αλλά περιείχαν και ιστορικά στοιχεία. Επειδή η οικογένειά του ήταν φτωχή, αναγκάσθηκε να εγκαταλείψει τις γυμνασιακές του σπουδές και άρχισε να δουλεύει από τα 14 χρόνια του σε ένα παντοπωλείο. Εκεί άκουσε να απαγγέλουν για πρώτη φορά Όμηρο στο πρωτότυπο.
Τότε αποφάσισε να μεταβεί στη Βενεζουέλα για καλύτερη τύχη και επιβιβάστηκε σε πλοίο ως ναυτόπαιδο. Το πλοίο όμως ναυάγησε στη νήσο Τέζελ των Ολλανδικών ακτών και ο Σλήμαν βρέθηκε στο Άμστερνταμ, όπου μετά από πολλές στερήσεις κατάφερε να βρει δουλειά ως λογιστής σε ένα μεγάλο εμπορικό οίκο. Ταυτόχρονα του δόθηκε η ευκαιρία να συμπληρώσει τη μόρφωσή του μαθαίνοντας διάφορες ξένες γλώσσες, ανάμεσα τους και ρωσικά. Το 1848, ο Σλήμαν πηγαίνει στην Αγία Πετρούπολη ως αντιπρόσωπος εμπορικού γραφείου, όπου και αναπτύσσει έντονη δραστηριότητα, ανοίγοντας το δικό του εμπορικό οίκο, ο οποίος, κατά το 1854, του απέδιδε ετήσιο εισόδημα 250.000 φράγκων. Σε ηλικία 36 ετών έχει αποκτήσει μια τεράστια περιουσία. Παντρεύεται την Αικατερίνη Λύσχιν, κλείνει την επιχείρησή του στην Πετρούπολη και αφιερώνεται στο όνειρο της ζωής του. Ελεύθερος οικονομικά, αφιερώνεται στης μελέτες του για την ανακάλυψη της Τροίας. Θαυμάζοντας από μικρός τις διάφορες ιστορίες της Ελληνικής Μυθολογίας, ιδιαίτερα όσα αναφέρονταν στον Τρωικό πόλεμο, σπουδάζει στην Αγία Πετρούπολη αρχαία και νέα ελληνική γλώσσα, και το 1859 επισκέπτεται για πρώτη φορά την Ελλάδα.
Το 1864, επανέρχεται στην Ελλάδα και αφού περιηγήθηκε διάφορα μέρη πέρασε στη Μικρά Ασία, φθάνοντας μέχρι την Ινδία, την Κίνα και την Ιαπωνία. Το 1866, επιστρέφει στο Παρίσι, όπου και σπουδάζει για δυο χρόνια κλασική φιλολογία και αρχαιολογία. Το 1869, ανακηρύσσεται διδάκτωρ στο πανεπιστήμιο του Ροστόκ. Από εδώ και πέρα αρχίζει ουσιαστικά η αναζήτησή του.
Το 1869 έρχεται για τρίτη φορά στην Ελλάδα, οπότε και νυμφεύεται ξανά με τη Σοφία Εγκαστρωμένου (Καστριώτη), με την οποία απέκτησε την Ανδρομάχη Σλήμαν (1871–1962), σύζυγο του Λέοντα Μελά.
Ιθάκη
Άρχισε την ανασκαφή της Τροίας, την πιο διάσημη της ζωής του, το 1870, μετά τις ανασκαφές του στην Ιθάκη, όπου αναζητούσε το παλάτι του Οδυσσέα. Στην Ιθάκη έφερε στην επιφάνεια αρκετές (20) τεφροδόχους, ένα θυσιαστικό εγχειρίδιο, ένα πήλινο ειδώλιο αρχαίας θεάς και άλλα μικρότερης σημασίας ευρήματα, αλλά όχι το ανάκτορο του Οδυσσέα. Έτσι, στράφηκε προς την αναζήτηση της Τροίας και έφυγε για την Τουρκία.
Τροία
Παρ’ όλες τις ενδείξεις αρχαιολογικών ευρημάτων στο Μπουρνάμπασι, που θεωρείτο εκείνη την εποχή πιθανώς τόπος της Τροίας, εκείνος καθοδηγούμενος από τις ομηρικές αναφορές και το ένστικτό του, υποστήριζε ότι η Τροία δεν βρίσκεται εκεί αλλά στο λόφο του Χισαρλίκ.
Ερχόμενος σε συμφωνία με τον Άγγλο ιδιοκτήτη της ανατολικής πλευράς του λόφου, Φρανκ Κάλβερτ (Frank Calvert) (ο οποίος μάλιστα δεν του ζήτησε τίποτα σε αντάλλαγμα), ξεκίνησε αμέσως ανασκαφές, που του απέδωσαν τα ερείπια ενός ανακτόρου, αλλά όχι τα ευρήματα που αναζητούσε. Κατόπιν επέστρεψε στην Ελλάδα για να παντρευτεί τη Σοφία Εγκαστρωμένου κι έφυγε πάλι για το Χισαρλίκ. Εκεί, με αντάλλαγμα τις πέτρες που ξέθαβε η ανασκαφή, οι Τούρκοι ιδιοκτήτες της δυτικής πλευράς του λόφου τού επέτρεψαν να συνεχίσει την ανασκαφή στην ιδιοκτησία τους. Η παλινωδία των ιδιοκτητών, όμως, και η απροθυμία της τουρκικής κυβέρνησης να του δώσει επίσημη άδεια, οδήγησαν την ανασκαφή σε προσωρινή αποτυχία.
Μετά από αρκετές προσπάθειες και αφού υποσχέθηκε τον μισό από τον θησαυρό που θα έβρισκε, οι ανασκαφές συνεχίστηκαν και στις 30 Μαΐου 1873 έκανε τη μεγάλη του ανακάλυψη: Ανάμεσα στα ευρήματα του χώρου που ανάσκαψαν προσωπικά ο Ερρίκος και η Σοφία (δίνοντας άδεια σε όλο το προσωπικό για να μη διαρρεύσει ευρύτερα το μυστικό) υπήρχαν μια ορειχάλκινη ασπίδα, μια χύτρα, ένα αργυρό αγγείο, ένα ορειχάλκινο αγγείο, ένα χρυσό, δύο χρυσά κύπελλα, ένα μικρό κύπελλο από ήλεκτρο, δύο χρυσά διαδήματα, 56 χρυσά σκουλαρίκια και 8.750 χρυσά δαχτυλίδια και κουμπιά. Ο θησαυρός αποκρύφτηκε και διασκορπίστηκε σε φίλους σε όλη την Ελλάδα, για να μην μπορεί να τον διεκδικήσει η τουρκική ή η ελληνική κυβέρνηση. Πολλά τα μετέφερε λαθραία στο Λονδίνο και αργότερα στο Βερολίνο, όπου στην διάρκεια του Β' Παγκοσμίου Πολέμου εξαφανίστηκαν.
Μυκήνες
Επειδή ήρθε σε διάσταση με την τουρκική κυβέρνηση, για την απόκρυψη των θησαυρών της Τροίας, απευθύνθηκε στην ελληνική κυβέρνηση για να δεχθεί τους θησαυρούς που είχε οικειοποιηθεί, με αντάλλαγμα την άδεια της ανασκαφής των Μυκηνών. Η ελληνική κυβέρνηση αρνήθηκε κατ’ αρχήν τον θησαυρό του Σλήμαν, αλλά του έδωσε την άδεια ανασκαφής, με την προϋπόθεση να παρακολουθείται από τις αρμόδιες ελληνικές αρχές. Για τους τάφους του Αγαμέμνονα και της Κλυταιμνήστρας υποστήριζε ότι βρίσκονταν εντός των τειχών της πόλης των Μυκηνών, όπως ανέφερε και ο Παυσανίας. Τον Αύγουστο του 1876, ξεκίνησε την ανασκαφή του κοντά στην Πύλη των Λεόντων και σύντομα κάνει τη δεύτερη μεγάλη ανακάλυψη της ζωής του στης Μυκήνες, όπου βρίσκει 5 θολωτούς τάφους, με πλήθος χρυσών κοσμημάτων και χάλκινων όπλων και ανασκάπτει τον Ταφικό Περίβολο Α'. Εξαιτίας της αφθονίας των χρυσών έργων τέχνης που ανακάλυψε, θεώρησε πως είχε βρει τα σώματα του Αγαμέμνονα, της Κασσάνδρας, της Κλυταιμνήστρας και του Αίγισθου.
Ορχομενός-Τίρυνθα
Ο Σλήμαν βρίσκεται στο επίκεντρο των εφημερίδων και των συζητήσεων σε όλη την Ευρώπη και διεθνώς. Συζητιέται όχι μόνο στους επιστημονικούς κύκλους, αλλά και στα ευρύτερα λαϊκά στρώματα. Όμως ο Σλήμαν δεν σταματάει εδώ, συνεχίζει της έρευνες στον Ορχομενό και στην Τίρυνθα. Εδώ ανακαλύπτει το πρώτο μυκηναϊκό ανάκτορο και τον τάφο του Μινύου. Με όλα αυτά ο Σλήμαν γίνεται σύμβολο της αρχαιολογίας και ο σερ Τζον Μαρκς τον χαρακτηρίζει ως την άνοιξη που έσβησε με τον θάνατο του.
Η κριτική
Οι νεότεροι ερευνητές και αρχαιολόγοι άσκησαν δριμεία κριτική στον Σλήμαν για τις καταστροφικές μεθόδους του, συγκρινόμενες βέβαια με αυτές που έχει υιοθετήσει η σύγχρονη αρχαιολογική μέθοδος. Ωστόσο, πιστώνεται με τη δημιουργία μιας μεθόδου έρευνας, που ούτε καν υπήρχε στην εποχή του, όσο και για το γεγονός ότι απέδειξε πως η ανασκαφή είναι κάτι περισσότερο από κυνήγι θησαυρού και ότι μπορεί να αποκαταστήσει τη γνώση για τους αρχαίους πολιτισμούς.
Επίλογος
Υπήρξε ένας μεγάλος πρόδρομος της εποχής του και πρόσφερε πολλά ακόμα και στις προϊστορικές μελέτες. Ο Σλήμαν, εκτός του άλλων, έγραφε με μεγάλη ευκολία και γρήγορα. Κυρίως σκοπός του η γρήγορη γνωστοποίηση των ανακαλύψεων του στο ευρύ κοινό και σε όλο τον κόσμο. Μερικά από τα βιβλία του «Ίλιον, η πόλη και η χώρα των Τρώων», «Μυκήναι», «Τροία», «Τίρυνς». Ο Σλήμαν πέθανε στις 26 Δεκεμβρίου του 1890, στη Νεάπολη και θάφτηκε στην Αθήνα.
Βιβλιογραφία
• Brackman, Arnold C., The Dream of Troy (1974)
• Ceram, C. W., Gods, Graves, and Scholars, 2d rev. ed. (1967)
• Poole, Lynn and Gray, One Passion, Two Loves: The Story of Heinrich and Sophia Schliemann (1966)
• Schliemann, Heinrich, Memoirs of Heinrich Schliemann, ed. by Leo Deuel (1977)
• Schuchhardt, Karl, Schliemann's Excavations, trans. by Eugenie Sellers (1891; repr.
• Schwichtenberg, Holly (2006). «Heinrich Schliemann». EMuseum. Minnesota State University, Mankato. http://www.mnsu.edu/emuseum/information/biography/pqrst/schliemann_heinrich.html.
• Payne, Robert, The Gold of Troy: The Story of Heinrich Schliemann and the Buried Cities of Ancient Greece, Funk &Wagnalls Co. New York, 1959.
Ο Γερμανός αρχαιολόγος Ερρίκος Σλήμαν (Heinrich Schliemann) υπήρξε ένας σημαντικός πρωτοπόρος στον τομέα της αρχαιολογίας και της έρευνας. Έγινε γνωστός για τις ανασκαφές του στην αρχαία Τροία και στις Μυκήνες. Οι ανακαλύψεις του βοήθησαν να καθιερωθεί ένα ιστορικό υπόβαθρο για τις ιστορίες και τους μύθους που τραγούδησαν ο Όμηρος και ο Βιργίλιος, μύθοι που γοήτευσαν τον Σλήμαν από την παιδική του ηλικία. Χαρακτηρίστηκε ως ο πατέρας της μυκηναϊκής αρχαιολογίας. Υπήρξε ένας οραματιστής και ενθουσιώδες ερασιτέχνης ερευνητής. Υποστήριζε με ακλόνητη πεποίθηση τις απόψεις του, την εποχή που οι άλλοι τον περιγελούσαν και τον κορόιδευαν. Οι επιθέσεις και οι κατηγορίες από το ακαδημαϊκό κατεστημένο δεν τον εμπόδισαν να συνεχίσει το έργο του. Επικρίθηκε και δίκαια για της χονδροειδές και γρήγορες ανασκαφές του, ενώ ο ίδιος αργότερα βελτίωσε την ανασκαφική μέθοδο του, με τη βοήθεια ενός άλλου Γερμανού αρχαιολόγου, του Βίλχελμ Νταίρπφελντ (Wilhelm Dörpfeld).
Η ζωή του
Γεννήθηκε στις 6 Ιανουαρίου του 1822, στη πόλη Neubukow του Μεκλεμβούργου Σβέριν, της Α. Γερμανίας, από φτωχούς γονείς. Το ενδιαφέρον του για την αρχαία Ελλάδα και τα Ομηρικά έπη ξεκίνησε από μικρή ηλικία, όταν έπεσε στα χέρια του ένα βιβλία αρχαίας ιστορίας, που του είχε χαρίσει ο πατέρας, που απεικόνιζε την Τροία στις φλόγες. Η εικόνα της φλεγόμενης Τροίας δεν σβήστηκε ποτέ από το μυαλό του και πίστευε ότι η Τροία ήταν υπαρκτή. Θεωρούσε ότι τα Ομηρικά έπη δεν ήταν μόνο μύθοι, αλλά περιείχαν και ιστορικά στοιχεία. Επειδή η οικογένειά του ήταν φτωχή, αναγκάσθηκε να εγκαταλείψει τις γυμνασιακές του σπουδές και άρχισε να δουλεύει από τα 14 χρόνια του σε ένα παντοπωλείο. Εκεί άκουσε να απαγγέλουν για πρώτη φορά Όμηρο στο πρωτότυπο.Το 1864, επανέρχεται στην Ελλάδα και αφού περιηγήθηκε διάφορα μέρη πέρασε στη Μικρά Ασία, φθάνοντας μέχρι την Ινδία, την Κίνα και την Ιαπωνία. Το 1866, επιστρέφει στο Παρίσι, όπου και σπουδάζει για δυο χρόνια κλασική φιλολογία και αρχαιολογία. Το 1869, ανακηρύσσεται διδάκτωρ στο πανεπιστήμιο του Ροστόκ. Από εδώ και πέρα αρχίζει ουσιαστικά η αναζήτησή του.
Το 1869 έρχεται για τρίτη φορά στην Ελλάδα, οπότε και νυμφεύεται ξανά με τη Σοφία Εγκαστρωμένου (Καστριώτη), με την οποία απέκτησε την Ανδρομάχη Σλήμαν (1871–1962), σύζυγο του Λέοντα Μελά.
Ιθάκη
Άρχισε την ανασκαφή της Τροίας, την πιο διάσημη της ζωής του, το 1870, μετά τις ανασκαφές του στην Ιθάκη, όπου αναζητούσε το παλάτι του Οδυσσέα. Στην Ιθάκη έφερε στην επιφάνεια αρκετές (20) τεφροδόχους, ένα θυσιαστικό εγχειρίδιο, ένα πήλινο ειδώλιο αρχαίας θεάς και άλλα μικρότερης σημασίας ευρήματα, αλλά όχι το ανάκτορο του Οδυσσέα. Έτσι, στράφηκε προς την αναζήτηση της Τροίας και έφυγε για την Τουρκία.
Τροία
Ερχόμενος σε συμφωνία με τον Άγγλο ιδιοκτήτη της ανατολικής πλευράς του λόφου, Φρανκ Κάλβερτ (Frank Calvert) (ο οποίος μάλιστα δεν του ζήτησε τίποτα σε αντάλλαγμα), ξεκίνησε αμέσως ανασκαφές, που του απέδωσαν τα ερείπια ενός ανακτόρου, αλλά όχι τα ευρήματα που αναζητούσε. Κατόπιν επέστρεψε στην Ελλάδα για να παντρευτεί τη Σοφία Εγκαστρωμένου κι έφυγε πάλι για το Χισαρλίκ. Εκεί, με αντάλλαγμα τις πέτρες που ξέθαβε η ανασκαφή, οι Τούρκοι ιδιοκτήτες της δυτικής πλευράς του λόφου τού επέτρεψαν να συνεχίσει την ανασκαφή στην ιδιοκτησία τους. Η παλινωδία των ιδιοκτητών, όμως, και η απροθυμία της τουρκικής κυβέρνησης να του δώσει επίσημη άδεια, οδήγησαν την ανασκαφή σε προσωρινή αποτυχία.
Μετά από αρκετές προσπάθειες και αφού υποσχέθηκε τον μισό από τον θησαυρό που θα έβρισκε, οι ανασκαφές συνεχίστηκαν και στις 30 Μαΐου 1873 έκανε τη μεγάλη του ανακάλυψη: Ανάμεσα στα ευρήματα του χώρου που ανάσκαψαν προσωπικά ο Ερρίκος και η Σοφία (δίνοντας άδεια σε όλο το προσωπικό για να μη διαρρεύσει ευρύτερα το μυστικό) υπήρχαν μια ορειχάλκινη ασπίδα, μια χύτρα, ένα αργυρό αγγείο, ένα ορειχάλκινο αγγείο, ένα χρυσό, δύο χρυσά κύπελλα, ένα μικρό κύπελλο από ήλεκτρο, δύο χρυσά διαδήματα, 56 χρυσά σκουλαρίκια και 8.750 χρυσά δαχτυλίδια και κουμπιά. Ο θησαυρός αποκρύφτηκε και διασκορπίστηκε σε φίλους σε όλη την Ελλάδα, για να μην μπορεί να τον διεκδικήσει η τουρκική ή η ελληνική κυβέρνηση. Πολλά τα μετέφερε λαθραία στο Λονδίνο και αργότερα στο Βερολίνο, όπου στην διάρκεια του Β' Παγκοσμίου Πολέμου εξαφανίστηκαν.
Μυκήνες
Ορχομενός-Τίρυνθα
Ο Σλήμαν βρίσκεται στο επίκεντρο των εφημερίδων και των συζητήσεων σε όλη την Ευρώπη και διεθνώς. Συζητιέται όχι μόνο στους επιστημονικούς κύκλους, αλλά και στα ευρύτερα λαϊκά στρώματα. Όμως ο Σλήμαν δεν σταματάει εδώ, συνεχίζει της έρευνες στον Ορχομενό και στην Τίρυνθα. Εδώ ανακαλύπτει το πρώτο μυκηναϊκό ανάκτορο και τον τάφο του Μινύου. Με όλα αυτά ο Σλήμαν γίνεται σύμβολο της αρχαιολογίας και ο σερ Τζον Μαρκς τον χαρακτηρίζει ως την άνοιξη που έσβησε με τον θάνατο του.
Η κριτική
Οι νεότεροι ερευνητές και αρχαιολόγοι άσκησαν δριμεία κριτική στον Σλήμαν για τις καταστροφικές μεθόδους του, συγκρινόμενες βέβαια με αυτές που έχει υιοθετήσει η σύγχρονη αρχαιολογική μέθοδος. Ωστόσο, πιστώνεται με τη δημιουργία μιας μεθόδου έρευνας, που ούτε καν υπήρχε στην εποχή του, όσο και για το γεγονός ότι απέδειξε πως η ανασκαφή είναι κάτι περισσότερο από κυνήγι θησαυρού και ότι μπορεί να αποκαταστήσει τη γνώση για τους αρχαίους πολιτισμούς.
Επίλογος
Υπήρξε ένας μεγάλος πρόδρομος της εποχής του και πρόσφερε πολλά ακόμα και στις προϊστορικές μελέτες. Ο Σλήμαν, εκτός του άλλων, έγραφε με μεγάλη ευκολία και γρήγορα. Κυρίως σκοπός του η γρήγορη γνωστοποίηση των ανακαλύψεων του στο ευρύ κοινό και σε όλο τον κόσμο. Μερικά από τα βιβλία του «Ίλιον, η πόλη και η χώρα των Τρώων», «Μυκήναι», «Τροία», «Τίρυνς». Ο Σλήμαν πέθανε στις 26 Δεκεμβρίου του 1890, στη Νεάπολη και θάφτηκε στην Αθήνα.
Βιβλιογραφία
• Brackman, Arnold C., The Dream of Troy (1974)
• Ceram, C. W., Gods, Graves, and Scholars, 2d rev. ed. (1967)
• Poole, Lynn and Gray, One Passion, Two Loves: The Story of Heinrich and Sophia Schliemann (1966)
• Schliemann, Heinrich, Memoirs of Heinrich Schliemann, ed. by Leo Deuel (1977)
• Schuchhardt, Karl, Schliemann's Excavations, trans. by Eugenie Sellers (1891; repr.
• Schwichtenberg, Holly (2006). «Heinrich Schliemann». EMuseum. Minnesota State University, Mankato. http://www.mnsu.edu/emuseum/information/biography/pqrst/schliemann_heinrich.html.
• Payne, Robert, The Gold of Troy: The Story of Heinrich Schliemann and the Buried Cities of Ancient Greece, Funk &Wagnalls Co. New York, 1959.
.JPG)
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου