ΕΙΣΑΓΩΓΗ
Στο Αρχαιολογικό Μουσείο Θεσσαλονίκης εκτίθενται ευρήματα κυρίως από την περιοχή της Θεσσαλονίκης και των γειτονικών νομών και παρουσιάζεται συνολικά ο πολιτισμός της Μακεδονίας από τα προϊστορικά χρόνια μέχρι την ύστερη αρχαιότητα. Το κτίριο του Μουσείου, σχεδιασμένο από τον αρχιτέκτονα Πάτροκλο Καραντινό, εγκαινιάστηκε το 1962 και αποτελεί σημαντικό δείγμα του μοντέρνου κινήματος της αρχιτεκτονικής στην Ελλάδα.
.jpg)
ΕΚΘΕΣΗ
Στο Αρχαιολογικό Μουσείο Θεσσαλονίκης εκτίθενται ευρήματα κυρίως από την περιοχή της Θεσσαλονίκης και των γειτονικών νομών και παρουσιάζεται συνολικά ο πολιτισμός της Μακεδονίας από τα προϊστορικά χρόνια μέχρι την ύστερη αρχαιότητα.
+11.jpg)
Στην ενότητα αυτή εκτίθενται εκμαγεία τμημάτων κρανίων του «μακεδονικού ουρανοπιθήκου», ενός πρώιμου ανθρωποειδούς καθώς και αντίγραφο του γνωστού κρανίου των Πετραλώνων (200.000 π.Χ.). Σε επιμέρους θεματικά σύνολα παρουσιάζονται ευρήματα σχετικά με τη γεωργία, την κτηνοτροφία, την αλιεία, το κυνήγι, την κατασκευή εργαλείων, την αποθήκευση αγροτικών προϊόντων, το μαγείρεμα, την υφαντική, την κεραμική και την τεχνολογία του προϊστορικού ανθρώπου. Ανιχνεύονται επίσης οι ιδεολογικές του ανησυχίες και τα ταφικά έθιμα, οι ενδείξεις κοινωνικής διαφοροποίησης στα μυκηναϊκά χρόνια, αλλά και το σύστημα ανταλλαγών που ανέπτυξαν οι προϊστορικές κοινωνίες της Μακεδονίας με αυτές άλλων τόπων. Στην οπτικοακουστική «εγκατάσταση» που συμπληρώνει την έκθεση, τρεις διακεκριμένοι αρχαιολόγοι μιλούν για το προϊστορικό νοικοκυριό με αφορμή την έρευνα για την προϊστορία της Μακεδονίας.
ΕΝΟΤΗΤΑ Β: Προς τη γένεση των πόλεων
Στην ενότητα αυτή παρουσιάζονται μαρτυρίες για οικισμούς και νεκροταφεία της εποχής του Σιδήρου (1100-700 π.Χ.) στην περιοχή που εκτείνεται ανάμεσα στον Άθωνα και τον Όλυμπο. Η έκθεση κάνει μνεία σημαντικών πολιτιστικών χαρακτηριστικών των οικισμών αυτών, όπως η πιθανή διαχείριση των αγροτικών προϊόντων από μία κεντρική εξουσία, η οργάνωση του χώρου με βάση ένα πρώιμο πολεοδομικό σχέδιο, η άνοδος του βιοτικού επιπέδου όπως φαίνεται από τα κτερίσματα των νεκροταφείων κτλ., στοιχεία που αργότερα, την εποχή του μακεδονικού βασιλείου, θα σημάνουν τη γένεση των πρώτων πόλεων στην περιοχή.
ΕΝΟΤΗΤΑ Γ: Η Μακεδονία από τον 7ο αι. π.Χ. ως την ύστερη αρχαιότητα
Στην εκθεσιακή ενότητα παρουσιάζονται όψεις του βίου των Μακεδόνων από τα αρχαϊκά χρόνια, με τη δημιουργία του ανεξάρτητου μακεδονικού βασιλείου, έως και τους αυτοκρατορικούς χρόνους (1ος-4ος αιώνας μ.Χ.), εποχή κατά την οποία η Μακεδονία αποτελούσε επαρχία της ρωμαϊκής αυτοκρατορίας. Με 8 μεγάλα θεματικά σύνολα καλύπτονται ποικίλες πτυχές της δημόσιας και της ιδιωτικής ζωής στην περιοχή, σχετικές με την πολιτική, στρατιωτική, κοινωνική και οικονομική οργάνωση, τις τέχνες και τα γράμματα, τη θρησκεία, τη λατρεία και τα έθιμα των μακεδονικών πόλεων. Εκτίθεται πλήθος ευρημάτων παλαιότερων και νεότερων ανασκαφών από θέσεις κυρίως της κεντρικής Μακεδονίας (νομοί Θεσσαλονίκης, Πιερίας, Κιλκίς, Χαλκιδικής). Διαδραστικές εφαρμογές πολυμέσων σε οθόνες αφής (touch screens) εισάγουν τον επισκέπτη στη μορφή και τις λειτουργίες των αρχαίων μακεδονικών πόλεων και των μακεδονικών τάφων. Ένα βίντεο δείχνει σύγχρονες θεατρικές παραστάσεις αρχαίου δράματος, ενώ για πρώτη φορά δίνεται η ευκαιρία στον επισκέπτη να ακούσει μία αρχαία μελωδία μετά τη μεταγραφή των μουσικών συμβόλων επιγραφής του 3ου αιώνα π.Χ. που βρέθηκε στα Βρασνά της Θεσσαλονίκης.
ΕΝΟΤΗΤΑ Δ: Θεσσαλονίκη, Μακεδονίας μητρόπολις
Στην ενότητα αυτή παρουσιάζονται ιστορικές και αρχαιολογικές πληροφορίες για την πόλη. Συνδεδεμένη, από την ίδρυσή της ακόμη, το 315 π.Χ., με τη γενιά του Μεγάλου Αλεξάνδρου, η πόλη αναδεικνύεται στα χρόνια της ρωμαιοκρατίας σε σημαντικό κέντρο της επαρχίας της Μακεδονίας, διατηρώντας τη γλώσσα, τον πολιτισμό, αλλά και τη μνήμη της ένδοξης μακεδονικής ιστορίας. Εκτίθενται ευρήματα σε συσχετισμό με τους χώρους και τα μνημεία της πόλης, τα οποία αντιμετωπίζονται όχι ως απλά κατάλοιπα του παρελθόντος, αλλά ως σκηνικά ζωής για μια σειρά από πρόσωπα, δραστηριότητες και λειτουργίες της. Στο τέλος της ενότητας ανασυγκροτείται εν μέρει ο αρχαϊκός ιωνικός ναός, άγνωστης αρχικής θέσης, ο οποίος κατά τη ρωμαιοκρατία μεταφέρθηκε στην περιοχή των ιερών της Θεσσαλονίκης και κοσμήθηκε με αγάλματα αυτοκρατόρων. Οι εφαρμογές των πολυμέσων «Πού βρίσκεται κρυμμένη η αρχαία πόλη;» και «Περιηγηθείτε στους χώρους του Γαλεριανού συγκροτήματος», πλαισιώνουν την έκθεση.
ΕΝΟΤΗΤΑ Ε: Ο χρυσός των Μακεδόνων
Στην ενότητα αυτή (εσωτερική αίθουσα) παρουσιάζονται εξαιρετικής τέχνης εκθέματα από διάφορους χώρους, κυρίως από νεκροταφεία των αρχαϊκών και των κλασικών χρόνων. Παράλληλα, περιγράφεται όλη η διαδικασία επεξεργασίας των ευγενών μετάλλων, από το στάδιο της εξόρυξης μέχρι τις περίπλοκες τεχνικές διακόσμησης των πολύτιμων αντικειμένων της δημόσιας και της ιδιωτικής ζωής των αρχαίων Μακεδόνων.
Δύο χρυσά ελάσματα σε σχήμα δακτυλίου, ένα διάτρητο χρυσό έλασμα σε σχήμα δίσκου και δύο ελλειψοειδή χρυσά ελάσματα με οπές στα άκρα. Ορισμένα από τα ελάσματα χρησιμοποιήθηκαν πιθανόν για τη διακόσμηση ενδυμάτων.
Πήλινο ανθρωπόμορφο ειδώλιο (Ενότητα Α)
Πήλινο ανθρωπόμορφο ειδώλιο με εγχάρακτη και πλαστική διακόσμηση που αποδίδει τα ενδύματα και τα κοσμήματα. Λείπει ο λαιμός και το κεφάλι. Τα χέρια είναι διπλωμένα στην κοιλιά.
.jpg)
Κανθαρόσχημο αγγείο (Ενότητα Α)
Κανθαρόσχημο αγγείο με εγχάρακτη διακόσμηση.
Αμαυρόχρωμη πρόχους (Ενότητα Β)
Ραμφόστομη πρόχους με αμαυρόχρωμη διακόσμηση τεθλασμένων γραμμών.
Μαρμάρινη επιτύμβια στήλη με ανάγλυφη παράσταση κόρης (Ενότητα Γ)
Λεπτομέρεια επιτύμβιας στήλης με αέτωμα και ακρωτήρια. Απεικονίζεται ένα κορίτσι που στέκει προς τα δεξιά, φορά πέπλο και κρατά ένα περιστέρι από τις φτερούγες. Πρόκειται για ένα από τα σημαντικότερα επιτύμβια ανάγλυφα της νησιωτικο-ιωνικής παραγωγής, το οποίο πιθανότατα κατασκευάστηκε σε παριανό εργαστήριο. Η κατεργασία του μαρμάρου σχεδόν προσεγγίζει την τελειότητα, γεγονός μας επιτρέπει να συγκρίνουμε την επιτύμβια στήλη με τα περίπου σύγχρονά της ανάγλυφα του Παρθενώνα.
Χάλκινο κράνος και χρυσή νεκρική μάσκα (Ενότητα Γ)
Σε αρχαϊκούς και κλασικούς τάφους της Μακεδονίας έχουν βρεθεί πολλά όπλα, αμυντικά και επιθετικά, διότι οι άνδρες πολεμιστές θάβονταν συνήθως μαζί με τον οπλισμό τους. Τα χάλκινα κράνη είχαν εσωτερικές επενδύσεις από δέρμα ή ύφασμα, που βοηθούσαν στην καλύτερη προσαρμογή τους. Αρκετά συνηθισμένη ήταν επίσης και η κάλυψη του προσώπου των νεκρών, ανδρών και γυναικών, με χρυσά διακοσμημένα ελάσματα (συνήθως επιστόμια) ή με μάσκες. Τα χαρακτηριστικά του προσώπου διαμορφώνονταν με τη συμπίεση του ελάσματος επάνω στο πρόσωπο των νεκρών ή σε κάποια μήτρα.
.jpg)
Αττικός μελανόμορφος κρατήρας (Ενότητα Γ)
Αττικός μελανόμορφος κρατήρας, έργο του σημαντικού αρχαϊκού αγγειογράφου Λυδού. Στην κύρια όψη εικονίζεται ο Μελέαγρος, η Αταλάντη και οι σύντροφοί τους που κυνηγούν και σκοτώνουν τον Καλυδώνιο κάπρο, τον μυθικό αγριόχοιρο που κατέστρεφε τα χωράφια της Καλυδώνας στην Αιτωλία. Στην πίσω όψη εικονίζονται δύο κάπροι.
Ταφική κλίνη από τον Μακεδονικό τάφο της Ποτίδαιας (Ενότητα Γ)
Οι δύο μαρμάρινες κλίνες του μακεδονικού τάφου της Ποτίδαιας ήταν τοποθετημένες σε ορθή γωνία. Επάνω τους βρέθηκαν τα οστά δύο νεκρών. Πολύ σημαντική είναι η ζωγραφική διακόσμηση των κλινών, η οποία διασώθηκε σε εξαιρετική κατάσταση. Εικονίζεται υπαίθριο ιερό με κρήνη, δένδρο, ελάφι, άγαλμα καθώς και μορφές που αναπαύονται: Αφροδίτη, Διόνυσος, Σειληνός με κόκκινα υποδήματα και άλλοι. Στις κατώτερες ζώνες εικονίζονται ταύροι, γρύπες, κρατήρες κλπ.
Όστρακα κορινθιακού κρατήρα με παράσταση Αργοναυτών (Ενότητα Γ)
Ταξιδεύοντας προς την Κολχίδα οι Αργοναύτες σταμάτησαν στη Θράκη για να ρωτήσουν τον τυφλό βασιλιά και μάντη Φινέα ποιον δρόμο έπρεπε να πάρουν. Ο Φινέας τους βοήθησε, ζήτησε όμως να τον απαλλάξουν από τις φτερωτές Άρπυιες που του άρπαζαν το φαγητό και τον άφηναν νηστικό. Στην παράσταση του κρατήρα ο Ιάσονας, αρχηγός των Αργοναυτών, αγγίζει τα μάτια του Φινέα και τον γιατρεύει. Η Ιδαία, σύζυγος του Φινέα, στέκεται δίπλα του. Οι δίδυμοι αδερφοί Κάστωρ και Πολυδεύκης εικονίζονται επίσης, καθώς και οι φτερωτοί γιοί του Βορέα, ο Ζήτης και ο Κάλαϊς, που καταδιώκουν τις Άρπυιες πάνω από τη θάλασσα.
Αναπαράσταση αρχαϊκού ιωνικού ναού (Ενότητα Δ)
Ο ναός βρισκόταν αρχικά σε άλλη θέση, πιθανότατα στην Αίνεια (σημερινή Νέα Μηχανιώνα), όπου υπήρχε ιερό της Αφροδίτης. Στον 1ο αιώνα μ.Χ. το κτίριο μεταφέρθηκε και ανασυντέθηκε στο χώρο των ιερών της Θεσσαλονίκης. Ο ναός ήταν γνωστός μόνο από διάσπαρτα στην πόλη αρχιτεκτονικά μέλη. Το 2000 βρέθηκε σε ανασκαφή τμήμα της κρηπίδας του. Με βάση τα νέα στοιχεία επιχειρήθηκε στην έκθεση του Αρχαιολογικού Μουσείου μια μερική αποκατάσταση του ανατολικού τμήματος του ναού. Μέσα στο ναό βρέθηκαν δύο αγάλματα αυτοκρατόρων (το ένα ίσως του Αδριανού) και αγάλματα της θεάς Ρώμης και του Δία Αιγιόχου. Είναι επομένως βέβαιο ότι στη ρωμαϊκή εποχή ήταν ναός αυτοκρατορικής λατρείας.
Ανδριάντας του Οκταβιανού Αυγούστου (Ενότητα Δ)
Ανδριάντας του Οκταβιανού Αυγούστου, του πρώτου Ρωμαίου αυτοκράτορα (27 π.Χ.-14 μ.Χ.). Το άγαλμα ήταν κατασκευασμένο από δύο κομμάτια μαρμάρου, ένα για το κάτω μέρος του σώματος και ένα για τον κορμό, ενώ από μικρότερα κομμάτια ήταν κατασκευασμένα το κεφάλι, το δεξί χέρι, το κάτω μέρος του αριστερού βραχίονα και τμήμα από τον πήχη του. Ο αυτοκράτορας είναι ντυμένος με ιμάτιο που καλύπτει το κάτω μέρος του σώματός του. Στο ανασηκωμένο δεξί του χέρι κρατούσε σκήπτρο ή δόρυ, ενώ στο αριστερό κρατούσε πιθανόν ξίφος στη θήκη του. Ο ανδριάντας του Αυγούστου βρισκόταν μάλλον σε ναό αυτοκρατορικής λατρείας, ίσως στο Σεβαστείο της Θεσσαλονίκης.
Τμήμα ψηφιδωτού δαπέδου από οικία της Θεσσαλονίκης (Ενότητα Δ)
Τμήμα ψηφιδωτού δαπέδου. Εικονίζονταν τρεις μορφές μέσα σε τετράγωνα διάχωρα, η μία από τις οποίες είναι σήμερα κατεστραμμένη. Οι μορφές αρχικά ταυτίστηκαν με τις Εποχές: Φθινόπωρο, Άνοιξη και Θέρος ή Χειμώνας. Επειδή όμως λείπει η τέταρτη μορφή-Εποχή είναι πιθανότερο ότι πρόκειται για τις τρεις Ώρες. Η παρουσία προσωποποιήσεων που σχετίζονται με τον κύκλο του χρόνου στην ψηφιδωτή διακόσμηση των πλούσιων οικιών συνδέεται με την ευημερία των ιδιοκτητών και την αφθονία των αγαθών τους. Η τοποθέτηση του συγκεκριμένου ψηφιδωτού στο σημείο εισόδου των επισκεπτών, στο τρικλίνιο, επιτείνει αυτόν τον συμβολισμό.
Γυάλινα αγγεία σε μορφή πτηνού (Ενότητα Δ)
Τα γυάλινα αγγεία σε μορφή πτηνού ήταν μυροδοχεία μίας χρήσης, φτιαγμένα και σφραγισμένα έτσι που έπρεπε κανείς να σπάσει την άκρη της ουράς τους για να χρησιμοποιήσει το αρωματικό περιεχόμενό τους, όπως στις σύγχρονες γυάλινες αμπούλες. Το γυαλί, ως μη πορώδες υλικό, χαρακτηρίζεται από την ιδιότητά του να αποτρέπει την εξάτμιση του περιεχομένου του καθώς και να μην κατακρατά το άρωμα από τα παλαιότερα περιεχόμενά του. Τα εντυπωσιακά αυτά μυροδοχεία πρέπει να κατασκευάζονταν σε κάποια εργαστήρια της βόρειας Ιταλίας.
Κάλαθος από φαγεντιανή με ανάγλυφη παράσταση (Ενότητα Δ)
Στην κύρια ζώνη εικονίζονται σκηνές κυνηγιού με τη θεά Άρτεμη μέσα σε δασώδες τοπίο με άγρια ζώα. Στις άλλες δύο ζώνες εικονίζονται υδρόβια πτηνά, άνθη λωτού και ρόδακες με 12 φύλλα. Θεωρείται ότι κατασκευάστηκε σε ένα από τα περίφημα εργαστήρια μικροτεχνίας στην Αίγυπτο της εποχής των Πτολεμαίων. Η φαγεντιανή, που μοιάζει με τη μεταγενέστερη πορσελάνη, είναι σύνθετη ύλη από πυρίτιο, αλκάλιο, οργανικές ύλες και νερό. Τα αντικείμενα από φαγεντιανή ψήνονται σε υψηλή θερμοκρασία και η επιφάνειά τους αποκτά υαλώδη υφή. Το πρασινωπό ή γαλάζιο χρώμα της αιγυπτιακής φαγεντιανής οφείλεται στα οξείδια του χαλκού που περιέχει η πρώτη ύλη της.
Το μικρό τόξο του Γαλέριου (Ενότητα Δ)
Τόξο με ανάγλυφες παραστάσεις, λαξευμένο από ένα κομμάτι μαρμάρου με δύο συμφυή πεσσόκρανα. Το κύριο μοτίβο είναι δύο μετάλλια με προτομές, μία γυναικεία και μία ανδρική, τα οποία υψώνουν με τα χέρια τους δύο νεαροί Ανατολίτες. Η ανδρική μορφή εικονίζει τον ρωμαίο τετράρχη Γάιο Γαλέριο Μαξιμιανό. Η γυναικεία μορφή εικόνιζε αρχικά τη σύζυγό του Βαλέρια , αλλά μετά τη δολοφονία της η μορφή της μετατράπηκε σε κάποια θεότητα της πόλης, πιθανόν την Τύχη της Θεσσαλονίκης με πυργωτό στέμμα. Σε διάφορα διάχωρα του τόξου εικονίζονται δύο Ερωτιδείς, ο Πάνας, μία Νύμφη, ο Διόνυσος και ανάγλυφη φυτική διακόσμηση.
Αγαλμάτιο του θεού Αρποκράτη (Ενότητα Δ)
Ο Αρποκράτης ήταν θεός του αιγυπτιακού πανθέου, γνωστός ως Ώρος, γιός της Ίσιδας και του Όσιρι. Θεωρούνταν προστάτης των παιδιών. Στο αγαλμάτιο εικονίζεται ως παιδί με μακριά μαλλιά και στεφάνι από φύλλα κισσού και λουλούδια. Στηρίζεται με τον αγκώνα σε δένδρο, το οποίο καλύπτεται από το ιμάτιο που του πέφτει από τον ώμο. Με το δεξί του χέρι κάνει τη χειρονομία που επιβάλλει τη σιωπή στους μυημένους. Στο αριστερό του χέρι κρατά κέρας αφθονίας, γεμάτο με καρπούς.
Ο Κρατήρας του Δερβενίου ( Ενότητα Ε )
Μοναδικό στο είδος του εύρημα, προϊόν της προηγμένης τορευτικής τέχνης του 4ου αιώνα π.Χ. Η πλούσια διακόσμησή του είναι ένας ύμνος στο θεό Διόνυσο, την παντοδυναμία του στη φύση και την εξουσία του στη ζωή και στο θάνατο. Στην κύρια όψη εικονίζεται ο θεός με την Αριάδνη. Γύρω τους και στην υπόλοιπη επιφάνεια του αγγείου Μαινάδες χορεύουν εκστατικά. Εικονίζεται επίσης ένας Σάτυρος και πιθανότατα ο βασιλιάς της Θράκης Λυκούργος. Στον ώμο του κρατήρα κάθονται δύο Μαινάδες, ένας Σάτυρος και ένας νέος. Μυθικές μορφές, άγρια και ήμερα ζώα, γρύπες, κλαδιά αμπέλου και κισσού διακοσμούν όλες τις επιφάνειες του αγγείου, τόσο στο σώμα όσο και στη ζωφόρο του λαιμού. Μια επιγραφή με ασημένια γράμματα στο χείλος του κρατήρα σώζει το όνομα του κατόχου του: είναι ο Αστίων, ο γιός του Αναξαγόρα, από τη Λάρισα. Δεν είναι όμως βέβαιο αν ο ίδιος είναι ο νεκρός, οι στάχτες του οποίου βρέθηκαν μέσα στον κρατήρα.
Χρυσές περόνες (Ενότητα Ε)
Χρυσές περόνες. Οι κεφαλές τους αποτελούνται από δύο κοίλα σφαιρικά τμήματα και κορύφωση με πρόσθετο άνθος. Οι βελόνες είναι συμπαγείς.
Χρυσό στεφάνι κισσού (Ενότητα Ε)
Το χρυσό στεφάνι με τα φύλλα και τα άνθη κισσού είναι εμπνευσμένο από το ιερό φυτό του Διονύσου. Τα χρυσά ή επιχρυσωμένα στεφάνια που βρίσκονται σε τάφους της Μακεδονίας ήταν σύμβολα της ανώτερης κοινωνικής και οικονομικής τάξης. Φοριόταν σε δημόσιες εμφανίσεις, θρησκευτικές τελετές και συμπόσια και συνόδευαν τους κατόχους τους στον θάνατο. Το στεφάνι αυτό βρέθηκε στην Απολλωνία και είναι όμοιο με ένα άλλο στεφάνι που βρέθηκε σε τάφο της Πύδνας (Νεκροταφείο Σεβαστής) και εκτίθεται στο Αρχαιολογικό Μουσείο Θεσσαλονίκης.
Χρυσό μετάλλιο με απεικόνιση της Ολυμπιάδας (Ενότητα Ε)
Χρυσό μετάλλιο των αγώνων που τελούνταν στη Βέροια προς τιμήν του Μεγάλου Αλεξάνδρου. Στην κύρια όψη εικονίζεται η Ολυμπιάδα και στην πίσω όψη μια Νηρηίδα επάνω σε μυθικό θαλάσσιο ζώο. Ανήκει σε ένα σύνολο μεταλλίων που βρέθηκαν στο Abukir της Αιγύπτου και απεικονίζουν πορτρέτα της οικογένειας του Φιλίππου Β'.
Χρυσό στεφάνι μυρτιάς (Ενότητα Ε)
Στο Αρχαιολογικό Μουσείο Θεσσαλονίκης εκτίθενται ευρήματα κυρίως από την περιοχή της Θεσσαλονίκης και των γειτονικών νομών και παρουσιάζεται συνολικά ο πολιτισμός της Μακεδονίας από τα προϊστορικά χρόνια μέχρι την ύστερη αρχαιότητα. Το κτίριο του Μουσείου, σχεδιασμένο από τον αρχιτέκτονα Πάτροκλο Καραντινό, εγκαινιάστηκε το 1962 και αποτελεί σημαντικό δείγμα του μοντέρνου κινήματος της αρχιτεκτονικής στην Ελλάδα.
.jpg)
Στο Αρχαιολογικό Μουσείο Θεσσαλονίκης εκτίθενται ευρήματα κυρίως από την περιοχή της Θεσσαλονίκης και των γειτονικών νομών και παρουσιάζεται συνολικά ο πολιτισμός της Μακεδονίας από τα προϊστορικά χρόνια μέχρι την ύστερη αρχαιότητα.
+11.jpg)
Το κτίριο του Μουσείου, σχεδιασμένο από τον αρχιτέκτονα Πάτροκλο Καραντινό, εγκαινιάστηκε το 1962 και αποτελεί σημαντικό δείγμα του μοντέρνου κινήματος της αρχιτεκτονικής στην Ελλάδα.
Το Μουσείο αναδιοργάνωσε πρόσφατα τις κτηριακές εγκαταστάσεις του καθώς και τη μόνιμη έκθεση των συλλογών του. Πέντε ενότητες συνθέτουν τη νέα εκθεσιακή πρόταση του Μουσείου, μέσω της οποίας ο επισκέπτης έρχεται σε επαφή με τον κόσμο της αρχαίας Μακεδονίας, τον πολιτισμό και τους ανθρώπους της.
ΕΝΟΤΗΤΕΣ
ΕΝΟΤΗΤΑ Α: Προϊστορική Μακεδονία Στην ενότητα αυτή εκτίθενται εκμαγεία τμημάτων κρανίων του «μακεδονικού ουρανοπιθήκου», ενός πρώιμου ανθρωποειδούς καθώς και αντίγραφο του γνωστού κρανίου των Πετραλώνων (200.000 π.Χ.). Σε επιμέρους θεματικά σύνολα παρουσιάζονται ευρήματα σχετικά με τη γεωργία, την κτηνοτροφία, την αλιεία, το κυνήγι, την κατασκευή εργαλείων, την αποθήκευση αγροτικών προϊόντων, το μαγείρεμα, την υφαντική, την κεραμική και την τεχνολογία του προϊστορικού ανθρώπου. Ανιχνεύονται επίσης οι ιδεολογικές του ανησυχίες και τα ταφικά έθιμα, οι ενδείξεις κοινωνικής διαφοροποίησης στα μυκηναϊκά χρόνια, αλλά και το σύστημα ανταλλαγών που ανέπτυξαν οι προϊστορικές κοινωνίες της Μακεδονίας με αυτές άλλων τόπων. Στην οπτικοακουστική «εγκατάσταση» που συμπληρώνει την έκθεση, τρεις διακεκριμένοι αρχαιολόγοι μιλούν για το προϊστορικό νοικοκυριό με αφορμή την έρευνα για την προϊστορία της Μακεδονίας.
Στην ενότητα αυτή παρουσιάζονται μαρτυρίες για οικισμούς και νεκροταφεία της εποχής του Σιδήρου (1100-700 π.Χ.) στην περιοχή που εκτείνεται ανάμεσα στον Άθωνα και τον Όλυμπο. Η έκθεση κάνει μνεία σημαντικών πολιτιστικών χαρακτηριστικών των οικισμών αυτών, όπως η πιθανή διαχείριση των αγροτικών προϊόντων από μία κεντρική εξουσία, η οργάνωση του χώρου με βάση ένα πρώιμο πολεοδομικό σχέδιο, η άνοδος του βιοτικού επιπέδου όπως φαίνεται από τα κτερίσματα των νεκροταφείων κτλ., στοιχεία που αργότερα, την εποχή του μακεδονικού βασιλείου, θα σημάνουν τη γένεση των πρώτων πόλεων στην περιοχή.
Στην εκθεσιακή ενότητα παρουσιάζονται όψεις του βίου των Μακεδόνων από τα αρχαϊκά χρόνια, με τη δημιουργία του ανεξάρτητου μακεδονικού βασιλείου, έως και τους αυτοκρατορικούς χρόνους (1ος-4ος αιώνας μ.Χ.), εποχή κατά την οποία η Μακεδονία αποτελούσε επαρχία της ρωμαϊκής αυτοκρατορίας. Με 8 μεγάλα θεματικά σύνολα καλύπτονται ποικίλες πτυχές της δημόσιας και της ιδιωτικής ζωής στην περιοχή, σχετικές με την πολιτική, στρατιωτική, κοινωνική και οικονομική οργάνωση, τις τέχνες και τα γράμματα, τη θρησκεία, τη λατρεία και τα έθιμα των μακεδονικών πόλεων. Εκτίθεται πλήθος ευρημάτων παλαιότερων και νεότερων ανασκαφών από θέσεις κυρίως της κεντρικής Μακεδονίας (νομοί Θεσσαλονίκης, Πιερίας, Κιλκίς, Χαλκιδικής). Διαδραστικές εφαρμογές πολυμέσων σε οθόνες αφής (touch screens) εισάγουν τον επισκέπτη στη μορφή και τις λειτουργίες των αρχαίων μακεδονικών πόλεων και των μακεδονικών τάφων. Ένα βίντεο δείχνει σύγχρονες θεατρικές παραστάσεις αρχαίου δράματος, ενώ για πρώτη φορά δίνεται η ευκαιρία στον επισκέπτη να ακούσει μία αρχαία μελωδία μετά τη μεταγραφή των μουσικών συμβόλων επιγραφής του 3ου αιώνα π.Χ. που βρέθηκε στα Βρασνά της Θεσσαλονίκης.
Στην ενότητα αυτή παρουσιάζονται ιστορικές και αρχαιολογικές πληροφορίες για την πόλη. Συνδεδεμένη, από την ίδρυσή της ακόμη, το 315 π.Χ., με τη γενιά του Μεγάλου Αλεξάνδρου, η πόλη αναδεικνύεται στα χρόνια της ρωμαιοκρατίας σε σημαντικό κέντρο της επαρχίας της Μακεδονίας, διατηρώντας τη γλώσσα, τον πολιτισμό, αλλά και τη μνήμη της ένδοξης μακεδονικής ιστορίας. Εκτίθενται ευρήματα σε συσχετισμό με τους χώρους και τα μνημεία της πόλης, τα οποία αντιμετωπίζονται όχι ως απλά κατάλοιπα του παρελθόντος, αλλά ως σκηνικά ζωής για μια σειρά από πρόσωπα, δραστηριότητες και λειτουργίες της. Στο τέλος της ενότητας ανασυγκροτείται εν μέρει ο αρχαϊκός ιωνικός ναός, άγνωστης αρχικής θέσης, ο οποίος κατά τη ρωμαιοκρατία μεταφέρθηκε στην περιοχή των ιερών της Θεσσαλονίκης και κοσμήθηκε με αγάλματα αυτοκρατόρων. Οι εφαρμογές των πολυμέσων «Πού βρίσκεται κρυμμένη η αρχαία πόλη;» και «Περιηγηθείτε στους χώρους του Γαλεριανού συγκροτήματος», πλαισιώνουν την έκθεση.
Στην ενότητα αυτή (εσωτερική αίθουσα) παρουσιάζονται εξαιρετικής τέχνης εκθέματα από διάφορους χώρους, κυρίως από νεκροταφεία των αρχαϊκών και των κλασικών χρόνων. Παράλληλα, περιγράφεται όλη η διαδικασία επεξεργασίας των ευγενών μετάλλων, από το στάδιο της εξόρυξης μέχρι τις περίπλοκες τεχνικές διακόσμησης των πολύτιμων αντικειμένων της δημόσιας και της ιδιωτικής ζωής των αρχαίων Μακεδόνων.
ΕΚΘΕΜΑΤΑ
Χρυσά ελάσματα ( Ενότητα Α)Δύο χρυσά ελάσματα σε σχήμα δακτυλίου, ένα διάτρητο χρυσό έλασμα σε σχήμα δίσκου και δύο ελλειψοειδή χρυσά ελάσματα με οπές στα άκρα. Ορισμένα από τα ελάσματα χρησιμοποιήθηκαν πιθανόν για τη διακόσμηση ενδυμάτων.
Περιδέραιο με χάντρες και περίαπτο (Ενότητα Α)
Περιδέραιο από 240 χάντρες κατασκευασμένες από λίθο, όστρεο και οστό. Τμήμα περίαπτου κυκλικού σχήματος, με μία κυματοειδή απόφυση όπου υπάρχει οπή.
Πήλινο ανθρωπόμορφο ειδώλιο με εγχάρακτη και πλαστική διακόσμηση που αποδίδει τα ενδύματα και τα κοσμήματα. Λείπει ο λαιμός και το κεφάλι. Τα χέρια είναι διπλωμένα στην κοιλιά.
.jpg)
Κανθαρόσχημο αγγείο (Ενότητα Α)
Κανθαρόσχημο αγγείο με εγχάρακτη διακόσμηση.
Ραμφόστομη πρόχους με αμαυρόχρωμη διακόσμηση τεθλασμένων γραμμών.
Μαρμάρινη επιτύμβια στήλη με ανάγλυφη παράσταση κόρης (Ενότητα Γ)
Λεπτομέρεια επιτύμβιας στήλης με αέτωμα και ακρωτήρια. Απεικονίζεται ένα κορίτσι που στέκει προς τα δεξιά, φορά πέπλο και κρατά ένα περιστέρι από τις φτερούγες. Πρόκειται για ένα από τα σημαντικότερα επιτύμβια ανάγλυφα της νησιωτικο-ιωνικής παραγωγής, το οποίο πιθανότατα κατασκευάστηκε σε παριανό εργαστήριο. Η κατεργασία του μαρμάρου σχεδόν προσεγγίζει την τελειότητα, γεγονός μας επιτρέπει να συγκρίνουμε την επιτύμβια στήλη με τα περίπου σύγχρονά της ανάγλυφα του Παρθενώνα.
Χάλκινο κράνος και χρυσή νεκρική μάσκα (Ενότητα Γ)
Σε αρχαϊκούς και κλασικούς τάφους της Μακεδονίας έχουν βρεθεί πολλά όπλα, αμυντικά και επιθετικά, διότι οι άνδρες πολεμιστές θάβονταν συνήθως μαζί με τον οπλισμό τους. Τα χάλκινα κράνη είχαν εσωτερικές επενδύσεις από δέρμα ή ύφασμα, που βοηθούσαν στην καλύτερη προσαρμογή τους. Αρκετά συνηθισμένη ήταν επίσης και η κάλυψη του προσώπου των νεκρών, ανδρών και γυναικών, με χρυσά διακοσμημένα ελάσματα (συνήθως επιστόμια) ή με μάσκες. Τα χαρακτηριστικά του προσώπου διαμορφώνονταν με τη συμπίεση του ελάσματος επάνω στο πρόσωπο των νεκρών ή σε κάποια μήτρα.
.jpg)
Αττικός μελανόμορφος κρατήρας (Ενότητα Γ)
Αττικός μελανόμορφος κρατήρας, έργο του σημαντικού αρχαϊκού αγγειογράφου Λυδού. Στην κύρια όψη εικονίζεται ο Μελέαγρος, η Αταλάντη και οι σύντροφοί τους που κυνηγούν και σκοτώνουν τον Καλυδώνιο κάπρο, τον μυθικό αγριόχοιρο που κατέστρεφε τα χωράφια της Καλυδώνας στην Αιτωλία. Στην πίσω όψη εικονίζονται δύο κάπροι.
Οι δύο μαρμάρινες κλίνες του μακεδονικού τάφου της Ποτίδαιας ήταν τοποθετημένες σε ορθή γωνία. Επάνω τους βρέθηκαν τα οστά δύο νεκρών. Πολύ σημαντική είναι η ζωγραφική διακόσμηση των κλινών, η οποία διασώθηκε σε εξαιρετική κατάσταση. Εικονίζεται υπαίθριο ιερό με κρήνη, δένδρο, ελάφι, άγαλμα καθώς και μορφές που αναπαύονται: Αφροδίτη, Διόνυσος, Σειληνός με κόκκινα υποδήματα και άλλοι. Στις κατώτερες ζώνες εικονίζονται ταύροι, γρύπες, κρατήρες κλπ.
Ταξιδεύοντας προς την Κολχίδα οι Αργοναύτες σταμάτησαν στη Θράκη για να ρωτήσουν τον τυφλό βασιλιά και μάντη Φινέα ποιον δρόμο έπρεπε να πάρουν. Ο Φινέας τους βοήθησε, ζήτησε όμως να τον απαλλάξουν από τις φτερωτές Άρπυιες που του άρπαζαν το φαγητό και τον άφηναν νηστικό. Στην παράσταση του κρατήρα ο Ιάσονας, αρχηγός των Αργοναυτών, αγγίζει τα μάτια του Φινέα και τον γιατρεύει. Η Ιδαία, σύζυγος του Φινέα, στέκεται δίπλα του. Οι δίδυμοι αδερφοί Κάστωρ και Πολυδεύκης εικονίζονται επίσης, καθώς και οι φτερωτοί γιοί του Βορέα, ο Ζήτης και ο Κάλαϊς, που καταδιώκουν τις Άρπυιες πάνω από τη θάλασσα.
Ο ναός βρισκόταν αρχικά σε άλλη θέση, πιθανότατα στην Αίνεια (σημερινή Νέα Μηχανιώνα), όπου υπήρχε ιερό της Αφροδίτης. Στον 1ο αιώνα μ.Χ. το κτίριο μεταφέρθηκε και ανασυντέθηκε στο χώρο των ιερών της Θεσσαλονίκης. Ο ναός ήταν γνωστός μόνο από διάσπαρτα στην πόλη αρχιτεκτονικά μέλη. Το 2000 βρέθηκε σε ανασκαφή τμήμα της κρηπίδας του. Με βάση τα νέα στοιχεία επιχειρήθηκε στην έκθεση του Αρχαιολογικού Μουσείου μια μερική αποκατάσταση του ανατολικού τμήματος του ναού. Μέσα στο ναό βρέθηκαν δύο αγάλματα αυτοκρατόρων (το ένα ίσως του Αδριανού) και αγάλματα της θεάς Ρώμης και του Δία Αιγιόχου. Είναι επομένως βέβαιο ότι στη ρωμαϊκή εποχή ήταν ναός αυτοκρατορικής λατρείας.
Ανδριάντας του Οκταβιανού Αυγούστου, του πρώτου Ρωμαίου αυτοκράτορα (27 π.Χ.-14 μ.Χ.). Το άγαλμα ήταν κατασκευασμένο από δύο κομμάτια μαρμάρου, ένα για το κάτω μέρος του σώματος και ένα για τον κορμό, ενώ από μικρότερα κομμάτια ήταν κατασκευασμένα το κεφάλι, το δεξί χέρι, το κάτω μέρος του αριστερού βραχίονα και τμήμα από τον πήχη του. Ο αυτοκράτορας είναι ντυμένος με ιμάτιο που καλύπτει το κάτω μέρος του σώματός του. Στο ανασηκωμένο δεξί του χέρι κρατούσε σκήπτρο ή δόρυ, ενώ στο αριστερό κρατούσε πιθανόν ξίφος στη θήκη του. Ο ανδριάντας του Αυγούστου βρισκόταν μάλλον σε ναό αυτοκρατορικής λατρείας, ίσως στο Σεβαστείο της Θεσσαλονίκης.
Τμήμα ψηφιδωτού δαπέδου από οικία της Θεσσαλονίκης (Ενότητα Δ)
Τμήμα ψηφιδωτού δαπέδου. Εικονίζονταν τρεις μορφές μέσα σε τετράγωνα διάχωρα, η μία από τις οποίες είναι σήμερα κατεστραμμένη. Οι μορφές αρχικά ταυτίστηκαν με τις Εποχές: Φθινόπωρο, Άνοιξη και Θέρος ή Χειμώνας. Επειδή όμως λείπει η τέταρτη μορφή-Εποχή είναι πιθανότερο ότι πρόκειται για τις τρεις Ώρες. Η παρουσία προσωποποιήσεων που σχετίζονται με τον κύκλο του χρόνου στην ψηφιδωτή διακόσμηση των πλούσιων οικιών συνδέεται με την ευημερία των ιδιοκτητών και την αφθονία των αγαθών τους. Η τοποθέτηση του συγκεκριμένου ψηφιδωτού στο σημείο εισόδου των επισκεπτών, στο τρικλίνιο, επιτείνει αυτόν τον συμβολισμό.
Τα γυάλινα αγγεία σε μορφή πτηνού ήταν μυροδοχεία μίας χρήσης, φτιαγμένα και σφραγισμένα έτσι που έπρεπε κανείς να σπάσει την άκρη της ουράς τους για να χρησιμοποιήσει το αρωματικό περιεχόμενό τους, όπως στις σύγχρονες γυάλινες αμπούλες. Το γυαλί, ως μη πορώδες υλικό, χαρακτηρίζεται από την ιδιότητά του να αποτρέπει την εξάτμιση του περιεχομένου του καθώς και να μην κατακρατά το άρωμα από τα παλαιότερα περιεχόμενά του. Τα εντυπωσιακά αυτά μυροδοχεία πρέπει να κατασκευάζονταν σε κάποια εργαστήρια της βόρειας Ιταλίας.
Στην κύρια ζώνη εικονίζονται σκηνές κυνηγιού με τη θεά Άρτεμη μέσα σε δασώδες τοπίο με άγρια ζώα. Στις άλλες δύο ζώνες εικονίζονται υδρόβια πτηνά, άνθη λωτού και ρόδακες με 12 φύλλα. Θεωρείται ότι κατασκευάστηκε σε ένα από τα περίφημα εργαστήρια μικροτεχνίας στην Αίγυπτο της εποχής των Πτολεμαίων. Η φαγεντιανή, που μοιάζει με τη μεταγενέστερη πορσελάνη, είναι σύνθετη ύλη από πυρίτιο, αλκάλιο, οργανικές ύλες και νερό. Τα αντικείμενα από φαγεντιανή ψήνονται σε υψηλή θερμοκρασία και η επιφάνειά τους αποκτά υαλώδη υφή. Το πρασινωπό ή γαλάζιο χρώμα της αιγυπτιακής φαγεντιανής οφείλεται στα οξείδια του χαλκού που περιέχει η πρώτη ύλη της.
Τόξο με ανάγλυφες παραστάσεις, λαξευμένο από ένα κομμάτι μαρμάρου με δύο συμφυή πεσσόκρανα. Το κύριο μοτίβο είναι δύο μετάλλια με προτομές, μία γυναικεία και μία ανδρική, τα οποία υψώνουν με τα χέρια τους δύο νεαροί Ανατολίτες. Η ανδρική μορφή εικονίζει τον ρωμαίο τετράρχη Γάιο Γαλέριο Μαξιμιανό. Η γυναικεία μορφή εικόνιζε αρχικά τη σύζυγό του Βαλέρια , αλλά μετά τη δολοφονία της η μορφή της μετατράπηκε σε κάποια θεότητα της πόλης, πιθανόν την Τύχη της Θεσσαλονίκης με πυργωτό στέμμα. Σε διάφορα διάχωρα του τόξου εικονίζονται δύο Ερωτιδείς, ο Πάνας, μία Νύμφη, ο Διόνυσος και ανάγλυφη φυτική διακόσμηση.
Ο Αρποκράτης ήταν θεός του αιγυπτιακού πανθέου, γνωστός ως Ώρος, γιός της Ίσιδας και του Όσιρι. Θεωρούνταν προστάτης των παιδιών. Στο αγαλμάτιο εικονίζεται ως παιδί με μακριά μαλλιά και στεφάνι από φύλλα κισσού και λουλούδια. Στηρίζεται με τον αγκώνα σε δένδρο, το οποίο καλύπτεται από το ιμάτιο που του πέφτει από τον ώμο. Με το δεξί του χέρι κάνει τη χειρονομία που επιβάλλει τη σιωπή στους μυημένους. Στο αριστερό του χέρι κρατά κέρας αφθονίας, γεμάτο με καρπούς.
Ο Κρατήρας του Δερβενίου ( Ενότητα Ε )
Μοναδικό στο είδος του εύρημα, προϊόν της προηγμένης τορευτικής τέχνης του 4ου αιώνα π.Χ. Η πλούσια διακόσμησή του είναι ένας ύμνος στο θεό Διόνυσο, την παντοδυναμία του στη φύση και την εξουσία του στη ζωή και στο θάνατο. Στην κύρια όψη εικονίζεται ο θεός με την Αριάδνη. Γύρω τους και στην υπόλοιπη επιφάνεια του αγγείου Μαινάδες χορεύουν εκστατικά. Εικονίζεται επίσης ένας Σάτυρος και πιθανότατα ο βασιλιάς της Θράκης Λυκούργος. Στον ώμο του κρατήρα κάθονται δύο Μαινάδες, ένας Σάτυρος και ένας νέος. Μυθικές μορφές, άγρια και ήμερα ζώα, γρύπες, κλαδιά αμπέλου και κισσού διακοσμούν όλες τις επιφάνειες του αγγείου, τόσο στο σώμα όσο και στη ζωφόρο του λαιμού. Μια επιγραφή με ασημένια γράμματα στο χείλος του κρατήρα σώζει το όνομα του κατόχου του: είναι ο Αστίων, ο γιός του Αναξαγόρα, από τη Λάρισα. Δεν είναι όμως βέβαιο αν ο ίδιος είναι ο νεκρός, οι στάχτες του οποίου βρέθηκαν μέσα στον κρατήρα.
Χρυσές περόνες (Ενότητα Ε)
Χρυσές περόνες. Οι κεφαλές τους αποτελούνται από δύο κοίλα σφαιρικά τμήματα και κορύφωση με πρόσθετο άνθος. Οι βελόνες είναι συμπαγείς.
Χρυσό στεφάνι κισσού (Ενότητα Ε)
Το χρυσό στεφάνι με τα φύλλα και τα άνθη κισσού είναι εμπνευσμένο από το ιερό φυτό του Διονύσου. Τα χρυσά ή επιχρυσωμένα στεφάνια που βρίσκονται σε τάφους της Μακεδονίας ήταν σύμβολα της ανώτερης κοινωνικής και οικονομικής τάξης. Φοριόταν σε δημόσιες εμφανίσεις, θρησκευτικές τελετές και συμπόσια και συνόδευαν τους κατόχους τους στον θάνατο. Το στεφάνι αυτό βρέθηκε στην Απολλωνία και είναι όμοιο με ένα άλλο στεφάνι που βρέθηκε σε τάφο της Πύδνας (Νεκροταφείο Σεβαστής) και εκτίθεται στο Αρχαιολογικό Μουσείο Θεσσαλονίκης.
Χρυσό μετάλλιο των αγώνων που τελούνταν στη Βέροια προς τιμήν του Μεγάλου Αλεξάνδρου. Στην κύρια όψη εικονίζεται η Ολυμπιάδα και στην πίσω όψη μια Νηρηίδα επάνω σε μυθικό θαλάσσιο ζώο. Ανήκει σε ένα σύνολο μεταλλίων που βρέθηκαν στο Abukir της Αιγύπτου και απεικονίζουν πορτρέτα της οικογένειας του Φιλίππου Β'.
Πηγή
Υπουργείο Πολιτισμού
.JPG)
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου