Πλησιόσαυροι - σαν «Στελθ» στη θάλασσα

ΕΙΣΑΓΩΓΗ
Κολυμπούσε στα νερά του νοτιότερου ωκεανού πριν από περίπου 70.000.000 χρόνια. Το καλοδιατηρημένα απολίθωμα σκελετού ενός νεαρού Πλησιόσαυρου, που ανακαλύφθηκε στην Ανταρκτική, δίνει πολύτιμες πληροφορίες στους επιστήμονες για πολλά χρόνια πριν. Φαίνεται ότι η ηφαιστειακή έκρηξη σκότωσε το νεαρό Πλησιόσαυρο του οποίου το απολίθωμα βρέθηκε στην Ανταρκτική.

Στην Ανταρκτική, υπό δυσμενείς καιρικές συνθήκες (άνεμοι με ταχύτητα 130 χλμ. την ώρα και πολύ χαμηλές θερμοκρασίες) μια ομάδα από Αμερικανούς και Αργεντινούς επιστήμονες ανακάλυψε ένα καλοδιατηρημένο απολίθωμα σκελετού ενός νεαρού Πλησιόσαυρου. Το θαλάσσιο αυτό ερπετό κολυμπούσε στα νερά του νοτιότερου ωκεανού πριν από περίπου 70.000.000 χρόνια.

Το απολίθωμα αυτό αντιπροσωπεύει έναν από τους πιο πλήρεις σκελετούς που έχουν ανακαλυφθεί και είναι το καλύτερα έως τώρα διατηρημένο απολίθωμα σκελετού νεαρού Πλησιόσαυρου από την Ανταρκτική. Το πλάσμα αυτό ζούσε στα νερά της Ανταρκτικής κατά τη διάρκεια της περιόδου κατά την οποία η Γη και οι ωκεανοί ήταν πολύ θερμότεροι σε σχέση με σήμερα.

Ο σκελετός ενός Πλησιόσαυρου που βρέθηκε το 1823

Ο μακρύλαιμος Πλησιόσαυρος με τα σαν διαμάντια πτερύγιά του έμοιαζε με το θρυλικό τέρας του Λοχ Νες της Σκοτίας. Πλατσούριζε με τα πτερύγιά του, που του επέτρεπαν «να πετά» στο νερό με μια κίνηση όμοια με αυτή των σημερινών πιγκουίνων. Τα επιστημονικά ευρήματα, όμως, δείχνουν ότι τα θαλάσσια αυτά σαρκοβόρα έχουν εξαφανιστεί πριν από αρκετά εκατομμύρια χρόνια.

ΔΙΑΤΗΡΗΘΗΚΕ ΛΟΓΩ ΤΗΣ ΗΦΑΙΣΤΕΙΑΚΗΣ ΕΚΡΗΞΗΣ;
Ο σκελετός του νεαρού Πλησιόσαυρου που βρέθηκε έχει μήκος 1,5 μ. Ένας τύπος ώριμου Πλησιόσαυρου φτάνει σε μήκος τα 10 μ. Τα περισσότερα από τα κόκκαλα του νεαρού Πλησιόσαυρου δεν είχαν αναπτυχθεί εντελώς λόγω του νεαρού της ηλικίας του.

Η περιοχή του στομάχου του είναι άριστα διατηρημένη. Ο σκελετός του είναι τέλεια αρθρωμένος, σαν να ήταν ζωντανός, αλλά το κρανίο είχε αποκολληθεί από το σώμα και πιθανόν είχε διαβρωθεί. Οι ακραίες καιρικές συνθήκες που επικρατούσαν στη θέση της ανασκαφής, στο νησί Βέγγα της χερσονήσου της Ανταρκτικής, ήταν απαγορευτικές για περαιτέρω έρευνα σχετικά με το κρανίο.

Οι ερευνητές υποθέτουν ότι μια ηφαιστειακή έκρηξη, όμοια με τη μεγάλη έκρηξη του όρους της Αγίας Ελένης στην πολιτεία της Ουάσιγκτον, το 1980, προκάλεσε το θάνατο των ζώων. Η ανασκαφή βρήκε κοίτες από ηφαιστειακή τέφρα σε επίπεδα, μέσα σε παραθαλάσσια άμμο, στη θέση αυτή. Βρέθηκαν και μεγάλα κομμάτια τέφρας με φυτικό υλικό μέσα τους. Αυτό αποδεικνύει ότι έγινε μια μεγάλη ανατίναξη και εκτίναξη των δέντρων, όπως παρατηρήθηκε και στην έκρηξη του ηφαιστείου της Αγίας Ελένης. Η έκρηξη και η τέφρα που έπεσε στον ωκεανό προξένησαν μάλλον το θάνατο του Πλησιόσαυρου. Επιπλέον, το πυρίτιο που ελευθερώθηκε από την τέφρα επέτρεψε την εκπληκτική προστασία του σκελετού.

Σκελετός Πλησιόσαυρου στο Μουσείο Φυσικής Ιστορίας


ΕΝΑ ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΚΟ ΦΥΤΩΡΙΟ;
Οι επιστήμονες του Γεωλογικού Ινστιτούτου της Νότιας Ντακότα ανακάλυψαν το σκελετό σε υψόμετρο 200 μ. στο νησί Βέγγα. Βρήκαν το σκελετό ξεσκέπαστο από τον άνεμο στην αρχαία αμμώδη κοίτη του. Τα κόκκαλα ήταν σφηνωμένα στα πετρώματα, συνδεδεμένα με όστρακα, τα οποία αποδεικνύουν ότι η περιοχή ήταν ένα παραθαλάσσιο περιβάλλον πριν από 70.000.000 χρόνια. Δυο άλλα τμήματα σκελετών νεαρών Πλησιόσαυρων βρέθηκαν εκεί. Τα ευρήματα αυτά, μαζί με αυτά που είχαν βρεθεί από τις προηγούμενες αποστολές, οδήγησαν τους επιστήμονες να συμπεράνουν ότι η περιοχή αυτή υπήρξε ένα φυτώριο από νεαρά άτομα, που οι γονείς τους τα άφηναν προστατευμένα στα ρηχά μέχρι να μεγαλώσουν, ώστε να μπορέσουν να επιβιώσουν έπειτα στις βαθιές θάλασσες. Τα διάφορα κόκκαλα και τμήματα σκελετών ενήλικων ζώων, που βρέθηκαν μαζί με αυτά των νεαρών, συνεισφέρουν στην άποψη ότι οι Πλησιόσαυροι μάλλον γεννούσαν στην περιοχή αυτή.

Ο νεαρός Πλησιόσαυρος φαίνεται ότι σχετίζεται με αυτόν που βρέθηκε στη Νέα Ζηλανδία το 1874. Το είδος αυτό περιοριζόταν στο Νότιο ωκεανό, όπου έζησε, όπως φαίνεται, για περισσότερα από 5.000.000 χρόνια.

Απολιθώματα Πλησιόσαυρου στο Πανεπιστήμιο του Calgary

του Μανώλη Αναγνωστόπουλου

Δρ Γεωλογίας-Γεωγραφίας