Τα δελφίνια

Στο ινστιτούτο έρευνας των θαλάσσιων θηλαστικών στο Μισισίπι, το δελφίνι Κέλι είναι εξαιρετικά διάσημο. Όλα τα δελφίνια του ινστιτούτου είναι εκπαιδευμένα να πιάνουν τα σκουπίδια που πέφτουν στο νερό και να τα δίνουν στον εκπαιδευτή τους, που τα ανταμείβει με ψάρια. Με τον τρόπο αυτόν τα δελφίνια διατηρούν την πισίνα τους καθαρή. Όμως η Κέλι κάνει πολύ περισσότερα. Συγκεντρώνει και κρύβει τα σκουπίδια κάτω από μια πέτρα στον πυθμένα. Όταν δει τον εκπαιδευτή της, πηγαίνει στην κρυψώνα και εμφανίζει ένα-ένα τα σκουπίδια παίρνοντας την ανταμοιβή της. Και δεν σταματάει εκεί: κόβει κομμάτια τα σκουπίδια για να επιβραβεύεται με περισσότερα ψάρια! Αυτή η συμπεριφορά είναι ενδιαφέρουσα γιατί αποδεικνύει ότι η Κέλι δεν ενδιαφέρεται να ικανοποιήσει παροδικά την πείνα της, αλλά επενδύει και στο μέλλον. Έχει συνειδητοποιήσει ότι είτε δώσει στον εκπαιδευτή της ένα μικρό σκουπίδι είτε δώσει ένα μεγάλο, η επιβράβευση θα είναι η ίδια και έτσι κομματιάζοντας τα σκουπίδια εξασφαλίζει σταθερή ροή τροφής. Θα μπορούσε να πει κανείς ότι η Κέλι είναι αυτή που εκπαιδεύει τους ανθρώπους και όχι το αντίστροφο.

Orcinus orca

Η πανουργία και η επιδεξιότητά της όμως δεν σταματούν εδώ. Μια μέρα που ένας γλάρος έπεσε στο νερό, έσπευσε να τον παραδώσει στους εκπαιδευτές της. Για επιβράβευση πήρε πολλά ψάρια. Αυτό έδωσε στην Κέλι μια ιδέα: την επόμενη φορά που την τάισαν κράτησε το τελευταίο από τα ψάρια που της έδωσαν και το έκρυψε κάτω από το βράχο που έβαζε τα σκουπίδια. Όταν οι εκπαιδευτές έφυγαν, έβγαλε το ψάρι από την κρυψώνα του και το χρησιμοποίησε ως δόλωμα για να δελεάσει τους γλάρους. Εκείνοι κατέβαιναν χαμηλά, στέκονταν στην επιφάνεια και η Κέλι τους άρπαζε. Στη συνέχεια τους έδινε στους εκπαιδευτές της που την αντάμειβαν με σωρούς ψάρια. Αφού τελειοποίησε αυτήν την επικερδή τακτική, την έμαθε και στο μικρό της. Αυτό τη διέδωσε στα άλλα μικρά και τελικά το ψάρεμα των γλάρων έγινε δημοφιλές παιχνίδι των δελφινιών.

Ρινοδέλφινο

Η λέξη ευφυΐα επιδέχεται διάφορους ορισμούς και ερμηνείες. Είναι αρκετά δύσκολο να αξιολογήσουμε την ευφυΐα των ανθρώπων, πόσο μάλλον των ζώων. Συνήθως, όσο μεγαλύτερος είναι ο εγκέφαλος τόσο μεγαλύτερη είναι η ευφυΐα. Ο εγκέφαλος των δελφινιών είναι περίπου 25% βαρύτερος από τον μέσο όρο των ανθρώπινων εγκεφάλων. Επειδή όμως τα μεγάλα θηλαστικά είναι φυσικό να έχουν και μεγαλύτερο εγκέφαλο, πιο ακριβής τρόπος να αξιολογήσουμε την ευφυΐα είναι η αναλογία του μεγέθους του εγκεφάλου προς το σώμα (EQ). Ενώ τα δελφίνια των ποταμών έχουν EQ 1,5, ο δείκτης ορισμένων άλλων δελφινιών φτάνει πάνω από το διπλάσιο. Το EQ του γορίλα είναι 1,76, του χιμπαντζή 2,48 και του ρινοδέλφινου 5,6. Μάλιστα το EQ του ρινοδέλφινου το ξεπερνά μόνον ο ανθρώπινος δείκτης που είναι 7,4. Όμως, οι περισσότεροι επιστήμονες πλέον συμφωνούν ότι η εξυπνάδα αποδεικνύεται από τη συμπεριφορά και όχι από την εγκεφαλική δομή. Τα δελφίνια έχουν επινοήσει διάφορες στρατηγικές για να εξασφαλίζουν την τροφή τους, ανάλογα με το περιβάλλον στο οποίο διαβιούν.

Orcinus orca

Στον ποταμόκολπο των ακτών της Βραζιλίας, τα ποταμίσια δελφίνια του Αμαζονίου (Sotalia fluviatilis) αιχμαλωτίζουν ψάρια με τη μέθοδο του «χτυπήματος της ουράς». Χτυπούν με την ουρά τους το ψάρι και το εκσφενδονίζουν αρκετά μέτρα πάνω από το νερό. Στη συνέχεια αρπάζουν τη λεία τους, που πλέει αναίσθητη στην επιφάνεια. Τα δελφίνια στην Παταγονία χρησιμοποιούν τα φύκια ως παραλλαγή για να πλησιάσουν ανενόχλητα τη λεία τους και να την καταβροχθίσουν. Στους θαλάσσιους κόλπους του Τέξας ορισμένα θηλυκά ρινοδέλφινα μαζί με τα μικρά τους ακολουθούν πλοία που ψαρεύουν γαρίδες. Τα δελφίνια κολυμπούν μέσα στα δίχτυα και καταβροχθίζουν τα ολοζώντανα ψάρια που παγιδεύτηκαν εκεί. Πρόκειται για μια μέθοδο που απαιτεί ιδιαίτερη τεχνική και λεπτούς χειρισμούς για να μη πιαστούν στα δίχτυα.

Αν και τα δελφίνια δεν έχουν χέρια, μπορούν να χρησιμοποιήσουν εργαλεία! Οι επιστήμονες παρατήρησαν δελφίνι να προσπαθεί να βγάλει μια σμέρνα από τη φωλιά της χτυπώντας την με μια νεκρή σκορπίνα (ψάρι με αγκάθια). Στις ακτές της Αυστραλίας ρινοδέλφινα βάζουν σφουγγάρια στη μύτη τους για να προστατεύονται από το Synanceja trachynis, ένα ψάρι που ζει στον Τροπικό του Αιγόκερω και έχει δηλητήριο στα αγκάθια του.

Sotalia fluviatilis

Τα δελφίνια μαθαίνουν γρήγορα και με τη μίμηση αποκτούν νέες δεξιότητες. Τα μικρά περνούν αρκετό χρόνο με τη μητέρα τους και μαθαίνουν από τις αντιδράσεις της. Σε μια πισίνα, ένα μικρό δελφίνι παρατηρούσε για ώρα κάποιον επισκέπτη. Εκείνος κάπνιζε σχηματίζοντας συννεφάκια καπνού. Το δελφίνι έτρεξε στη μητέρα του και λίγο μετά ξαναπλησίασε τον επισκέπτη. Άνοιξε το στόμα του βγάζοντας μια μικρή ποσότητα γάλακτος που στο νερό έμοιαζε με τον καπνό του τσιγάρου.

Sotalia fluviatilis

Τα περισσότερα είδη δελφινιών ζουν σε σύνθετες κοινωνίες. Τα νεαρά δελφίνια πρέπει να μάθουν τους νόμους και τις σχέσεις που διέπουν τις κοινωνίες, καθώς και τις ιεραρχίες. Το παιχνίδι αποτελεί έναν σχετικά ανώδυνο τρόπο μάθησης. Στις ακτές της Φλώριδας, ο Randall Wells και η ομάδα του παρατήρησαν μια ομάδα από νεαρά αρσενικά ρινοδέλφινα να συμπεριφέρονται σαν ζωηροί έφηβοι. Με τη μουσούδα τους το ένα έσπρωχνε το άλλο και αρκετά πετάγονταν πάνω από το νερό. Μπορεί να έπαιζαν, μπορεί όμως και να καθόριζαν δεσμούς και ιεραρχία.

Stenella frontalis (Ζωνοδέλφινα)

Τα δελφίνια αναπτύσσουν δυνατές σχέσεις μεταξύ τους. Η κοινωνικοποίηση ξεκινά από τη σχέση το μικρού με τη μητέρα του. Στη συνέχεια δημιουργούνται ισχυρές φιλίες. Ο Randall Wells και η ομάδα του παρατήρησαν πρώτοι ότι τα ενήλικα αρσενικά ρινοδέλφινα συνηθίζουν να «βγαίνουν» ανά δύο. Τα κίνητρα και οι ανάγκες που κρύβονται πίσω από αυτές τις «παρέες» δεν έχουν ακόμα πλήρως διερευνηθεί. Πιθανόν οι λόγοι να είναι οικολογικοί και αναπαραγωγικοί. Τα δελφίνια σχηματίζουν και μεγαλύτερες ομάδες. Ο Richard Connor και οι συνεργάτες του ανακάλυψαν μια ομάδα με 14 αρσενικά δελφίνια στις ακτές της δυτικής Αυστραλίας. Η ομάδα ήταν πολύ δεμένη και ως εκ τούτου πολύ ισχυρή. Όσο καιρό οι ερευνητές μελετούσαν τη συγκεκριμένη πανίσχυρη ομάδα, εκείνη δεν είχε χάσει ούτε μια μάχη.

Orcinus orca

Τα δελφίνια επικοινωνούν μεταξύ τους με διάφορους ήχους και σφυρίγματα. Ορισμένα είδη έχουν αναπτύξει συγκεκριμένο σφύριγμα για να ξεχωρίζουν αμέσως από τα υπόλοιπα. Τα δελφίνια επικοινωνούν επίσης με αγγίγματα και τη γλώσσα του σώματος. Οι επιστήμονες δεν έχουν ακόμα καταγράψει όλους τους ήχους που χρησιμοποιούν τα δελφίνια ούτε έχουν αποκρυπτογραφήσει τη «γλώσσα του σώματός» τους. Πιθανόν όταν οι έρευνες ολοκληρωθούν να βρεθούμε προ εκπλήξεων. Στη Χαβάη, ο Lou Herman και η ομάδα του μελέτησαν τη δυνατότητα των δελφινιών να καταλάβουν την αγγλική γλώσσα. Ανέπτυξαν ένα είδος νοηματικής γλώσσας μαζί με λέξεις και επιχείρησαν να επικοινωνήσουν με τα δελφίνια. Τα αποτελέσματα ήταν εντυπωσιακά. Τα δελφίνια καταλάβαιναν όχι μόνο τη σημασία κάθε λέξης χωριστά, αλλά και τη σημασία κάθε λέξης μέσα στην πρόταση, καθώς και το νόημα ολόκληρων προτάσεων. Κάποιο από τα δελφίνια μάλιστα έμαθε να ξεχωρίζει 60 λέξεις και ήταν σε θέση να καταλαβαίνει περισσότερες από 2.000 προτάσεις. Αυτό είναι σαφώς αποτέλεσμα κατανόησης και όχι απλής εκγύμνασης.

Stenella frontalis (Ζωνοδέλφινα)

Η Diana Reiss και οι ερευνητές της επιχείρησαν ένα άλλο πείραμα. Έβαλαν καθρέπτες σε μια πισίνα με δυο ρινοδέλφινα. Έπειτα από λίγο έβαψαν με ειδική μη τοξική μπογιά διάφορα σημεία του σώματος των δελφινιών. Τα δελφίνια κολύμπησαν στους καθρέπτες και κοιτάζονταν επίμονα στα σημεία που είχαν τις μπογιές. Αυτό αποδεικνύει ότι έχουν συνείδηση του ειδώλου τους, κάτι που παρατηρείται μονάχα στον άνθρωπο και τους πιθήκους.

Orcinus orca

Τα δελφίνια μπορούν επίσης να παρακολουθήσουν τηλεόραση. Οι ερευνητές του Lou Herman τοποθέτησαν στην πισίνα υποβρύχια οθόνη που πρόβαλλε ένα ντοκιμαντέρ του BBC για τα δελφίνια. Κάποιο από τα δελφίνια που παρακολουθούσε το πρόγραμμα όχι μόνο αντέδρασε θετικά στο ερέθισμα, αλλά προσπάθησε να μιμηθεί τον παρουσιαστή.

tursiops truncatus (ρινοδέλφινο)

Μέχρι τώρα οι επιστήμονες πίστευαν ότι τα μορφωτικά στοιχεία μεταφέρονται από τη μητέρα στο μικρό. Όμως νέες έρευνες του Stan Kuczaj και της ομάδας του αποκάλυψαν ότι τα μικρά δελφίνια μαθαίνουν ευκολότερα παίζοντας με συνομήλικά τους. Είτε κολυμπούν ανάμεσα σε δαχτυλίδια από μπουρμπουλήθρες είτε ισορροπούν φύκια στην ουρά τους, τα νεαρά δελφίνια αυξάνουν την πολυπλοκότητα του παιχνιδιού τους όταν παίζουν μεταξύ τους.

Orcinus orca

Τα περισσότερα θηλαστικά απολαμβάνουν το παιχνίδι, αλλά τα δελφίνια θέλουν το παιχνίδι τους να είναι όσο πιο ενδιαφέρον γίνεται. Το μικρό της όρκας (Orcinus orca) έμαθε ότι οι γλάροι πετούν κοντά στον αφρό, επειδή δελεάζονται από τα ψάρια. Όταν κάποιος γλάρος αγγίζει την επιφάνεια της θάλασσας η μικρή όρκα ανοίγει το στόμα της και τον παγιδεύει μέσα σ’ αυτό χωρίς να τον σκοτώσει. Αφού τα καταφέρνει, δοκιμάζει κάτι ακόμα δυσκολότερο: αντί να περιμένει το γλάρο να προσγειωθεί στο νερό, προσπαθεί να τον αρπάξει ενώ εκείνος πετάει σχεδόν ένα μέτρο πάνω από τη θάλασσα. Παρόλο που η μικρή όρκα απέτυχε πολλές φορές, συνέχισε με πείσμα τις προσπάθειες ώσπου στο τέλος τα κατάφερε. Μια ηλιόλουστη μέρα του 1997, οι ερευνητές που εργάζονταν στην παραλία Pereirinha στις νότιες ακτές της Βραζιλίας παρατήρησαν ένα σκύλο που κολυμπούσε ανάμεσα στα δελφίνια. Προς μεγάλη τους έκπληξη τα δελφίνια πλησίασαν το σκύλο και άρχισαν να τον πετούν στον αέρα, έξω από το νερό. Ο σκύλος το διασκέδαζε και συνέχισε να παίζει με τα δελφίνια για περισσότερο από μια ώρα. Οι επιστήμονες έχουν παρατηρήσει κι άλλες φορές σκυλιά να παίζουν με δελφίνια.

Stenella frontalis

Τα δελφίνια δεν χρησιμοποιούν την προσαρμοστικότητα τους μονάχα για να επιβιώνουν, αλλά και για να διατηρούν ισχυρούς κοινωνικούς δεσμούς. Υπάρχουν ακόμα πολλά να μάθουμε για τα συμπαθέστατα αυτά θηλαστικά. Από τις ενδείξεις και τις αποδείξεις που έχουμε μέχρι τώρα, μπορούμε να πούμε με βεβαιότητα ότι τα δελφίνια δικαίως έχουν αποκτήσει τη φήμη πανέξυπνων ζώων.

Ρινοδέλφινα