Σκιάθος - το στολίδι των Σποράδων (Α' Μέρος)

ΕΙΣΑΓΩΓΗ
«Εκεί απλούται ατελείωτον το πέλαγος ανά την αχανή έκτασιν από ακτής έως ακτής κι από κόλπου έως κόλπου και χαμηλώνει ο ουρανός εις την μίαν άκραν την απωτέραν, δια να περιπτυχθή εγγύτερον την εσχατιάν των θαλασσών, ο σάπφειρος φιλών τον σμάραγδον, το βαθύχλωρον αντασπαζόμενον το γλαυκόν». Αυτή είναι η γη της Σκιάθου με τα χρώματα, τις περιγραφές και τον ασύγκριτο ενθουσιασμό του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη, που από το Κάστρο ψηλά αγναντεύει το καταφύγιο της Φραγκογιαννούς, τη Σκεύω της Σαβουροκόφας, τον Αμερικάνο, την Κοκκώνα, τον Αποστόλη τον Καλούμπα.

Η Σκιάθος, είναι μικρό νησί του Αιγαίου, από τα πιο κοσμοπολίτικα της Ελλάδος, που ανήκει στο σύμπλεγμα των Σποράδων, και είναι η πατρίδα ενός από τους πιο σημαντικούς συγγραφείς της σύγχρονης ελληνικής λογοτεχνίας, του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη. Γνωστή για τις μοναδικές και πολλές παραλίες της και την έντονη νυχτερινή ζωή, αποτελεί αγαπημένο προορισμό για χιλιάδες ταξιδιώτες απ’ όλο τον κόσμο. Χαρακτηριστικό του νησιού είναι τα κρυστάλλινα νερά και οι πανέμορφες αμμουδερές παραλίες του. Η ταινία Mamma Mia εν μέρει γυρίστηκε στη Σκιάθο και στο γειτονικό νησί της Σκοπέλου και όπως ήταν φυσικό, μετά την κυκλοφορία της επιτυχημένης ταινίας, αυξήθηκε η φήμη του νησιού ως τουριστικού προορισμού. Ο ηθοποιός Richard Romanus το 2001 μετακόμισε εκεί με τη σύζυγό του κι έγραψε ένα βιβλίο για την πράξη του αυτή, με τίτλο «Act III». Παρά τη δημοτικότητα και τους πολλούς τουρίστες που το επισκέπτονται, μεγάλο μέρος του νησιού διατηρεί τη φυσική του ομορφιά. Η Σκιάθος είναι ένα υπέροχο μέρος για να χαλαρώσετε στις ακτές της και να απολαύσετε τον ήλιο.

ΓΕΩΓΡΑΦΙΑ

Το νησί απέχει μόλις 2,4 μίλια από τις ακτές του νοτίου Πηλίου και 4 μίλια από τη Σκόπελο. Καλύπτει μια έκταση μόλις 48 τ. χλμ. (μήκος 12 χλμ και πλάτος 9 χλμ.) με ακτογραμμή μήκους 44 χλμ. Έχει περίπου 5.000 κατοίκους που ζουν κυρίως από τον τουρισμό και τη γεωργία. Πολλοί κάτοικοι εγκαταλείπουν το χειμώνα το νησί και εργάζονται στην ηπειρωτική χώρα. Καλλιεργούνται ελιές, οπωροφόρα δέντρα και παράγονται ξηροί καρποί, μέλι και ντόπιο κρασί. Η νότια πλευρά του νησιού γνωρίζει μεγάλη τουριστική ανάπτυξη, ενώ η βόρεια παραμένει φυσική και ανεξερεύνητη. Το νησί είναι καταπράσινο με πάνω από 60 παραλίες, από τις οποίες άλλες είναι ήσυχες και άλλες πολυσύχναστες με έντονη νυχτερινή ζωή. Η Σκιάθος είναι από τα λίγα νησιά στην Ελλάδα, που δεν άλλαξε το όνομά της, τουλάχιστον απ’ όσα γνωρίζουμε, αν και δεν ξέρουμε την προέλευσή του. Μια θεωρία αναφέρει ότι είναι προ-ελληνικό όνομα και δόθηκε από τους πρώτους κατοίκους του νησιού. Μια άλλη ισχυρίζεται ότι προέρχεται από τη λέξη για σκιά, εξαιτίας των πολλών δέντρων, ή επειδή το νησί βρίσκεται στη σκιά του Πηλίου στην ηπειρωτική χώρα.

ΜΕΤΑΚΙΝΗΣΕΙΣ
Στη Σκιάθο μπορείτε να πάτε είτε με το αεροπλάνο (με πτήσεις από την Αθήνα και τη Θεσσαλονίκη) είτε με ιπτάμενα δελφίνια και ferry boats. Πυκνά δρομολόγια συνδέουν τη Σκιάθο και τα υπόλοιπα νησιά των Σποράδων με την υπόλοιπη χώρα και φέρνουν χιλιάδες επισκέπτες στο νησί. Πλοία για τη Σκιάθο αναχωρούν από το Βόλο, τη Θεσσαλονίκη, τον Άγιο Κωνσταντίνο και την Κύμη. Υπάρχει αεροπορική σύνδεση με πολλά δρομολόγια, κυρίως το καλοκαίρι και με την Αθήνα, αλλά και με τις μεγάλες πρωτεύουσες της Ευρώπης, με πτήσεις τσάρτερ. Ένα σύγχρονο οδικό δίκτυο υπάρχει κατά μήκος της ανατολικής και νότιας ακτής. Μικρότεροι δρόμοι, άλλοι πλακόστρωτοι και άλλοι χωματόδρομοι, φθάνουν στο εσωτερικό και τα ΒΔ παράλια. Υπάρχουν 3 δρομολόγια στο νησί: Το πρώτο, από την πόλη της Σκιάθου προς την παραλία Κουκουναριές, που πηγαίνει κατά μήκος της νότιας ακτής του νησιού. Το δεύτερο, ξεκινάει από την πόλη της Σκιάθου προς στο Μοναστήρι της Ευαγγελίστριας, με καθημερινό πρόγραμμα και το τρίτο, από την πόλη της Σκιάθου προς την παραλία Ξάνεμος, στη βόρεια ακτή.

ΙΣΤΟΡΙΑ
Διάφορα προϊστορικά ευρήματα μάς δείχνουν ότι το νησί έχει κατοικηθεί από τους προϊστορικούς χρόνους, χωρίς να γνωρίζουμε ακριβώς ποιοι έζησαν τότε. Το νησί έχει παράδοση στη ναυπηγική βιομηχανία και σε συνδυασμό με το γόνιμο έδαφος, ήταν σπουδαίο μέρος ξεκούρασης για τους ταξιδιώτες. Πιστεύεται ότι ο Ιάσονας με τους Αργοναύτες, καθώς και ελληνικός στόλος, καθ’ οδόν προς την Τροία, έκαναν στάση εδώ πριν συνεχίσουν. Τον 7ο αιώνα π.Χ., οι Χαλκιδείς εγκαταστάθηκαν εδώ και το νησί είχε στρατηγική θέση στους Περσικούς πολέμους, του 5ου αιώνα π.Χ. Η μεγαλύτερη καταστροφή έγινε τον 2ο π.Χ. αιώνα, όταν ο Φίλιππος Γ', λεηλάτησε το νησί για να αποτρέψει τους Ρωμαίους να εισβάλουν και να το κατακτήσουν. Το νησί απολάμβανε σχετική ελευθερία στη ρωμαϊκή και βυζαντινή περίοδο μέχρι την ενετική, τον 13ο αιώνα. Στη διάρκεια του Μεσαίωνα δέχεται τις συνεχείς επιθέσεις των πειρατών. Οι κάτοικοί του μεταφέρονται στο Κάστρο και κάνουν ό,τι μπορούν για να προστατευθούν. Το τελειωτικό χτύπημα δόθηκε το 1538, όταν εισβάλουν οι Τούρκοι. Μετά από άμυνα μιας εβδομάδας, οι κάτοικοι δεν μπορούν ν’ αντισταθούν και οι Τούρκοι εισβάλουν στο Κάστρο, σκοτώνοντας άνδρες, γυναίκες και παιδιά. Το 1770 το νησί συμμετείχε στη νικηφόρα ναυμαχία του Τσεσμέ, στο πλευρό του Ρώσου ναυάρχου Αλεξίου Ορλόφ και λίγο μετά πρόσφερε άνδρες και πλοία στον Λάμπρο Κατσώνη, που δρούσε την εποχή εκείνη κατά των Τούρκων με επιδρομές στα τουρκικά παράλια και επιθέσεις σε τουρκικά πλοία. Το νησί απελευθερώθηκε τελικά το 1829. Από τότε, είναι ένα ήσυχο μέρος, με εξαίρεση το Β' Παγκόσμιο Πόλεμο, όταν οι Γερμανοί πυρπόλησαν το νησί.

ΤΟ ΝΗΣΙ
Για όποιον ταξίδεψε από τα άλλα νησιά των Β. Σποράδων ή τον Άγιο Κωνσταντίνο και φτάνει στο λιμάνι, το μάτι τρέχει εδώ κι εκεί αναζητώντας τους καταγάλανους γιαλούς, τους κρωγμούς των γλάρων, τα απότομα βράχια, τη θρησκευτικότητα, το γελαστό πέλαγος, τα ερειπωμένα εκκλησάκια, τη θεσπέσια θαλασσογραφία που φιλοτέχνησε ο μεγάλος κοσμοκαλόγερος της λογοτεχνίας μας. «Κάθε φορά που φθάνω εδώ, νιώθω πως δεν έχω πατήσει ξανά το πόδι μου στο νησί. Όλα μου φαίνονται καινούργια», γράφει στο φωτογραφικό του λεύκωμα για το νησί, ο Μανόλης Μπαρδάνης και δεν έχει άδικο.

Το νησί λες και μεταμορφώνεται ξαφνικά αλλάζοντας χρώματα και μορφές. Όχι τόσο στο λιμάνι, αλλά στους γύρω οικισμούς κυριαρχεί η λαϊκή αρχιτεκτονική, μια σύνθετη εικόνα νησιώτικου και πηλιορείτικου χωριού, με νεοκλασικά στοιχεία. Σπίτια αγροτικά και αρχοντικά, χτισμένα το ένα κοντά στο άλλο, διώροφα και πέτρινα, ενώ το μόνο υλικό που χρησιμοποιείται για το βάψιμο των εξωτερικών τοίχων είναι ο ασβέστης. Δρόμοι από πέτρινες πλάκες τοποθετημένες κατακόρυφα μέσα στη γη σε σχήμα ψαροκόκαλου, για να διευκολύνουν την απομάκρυνση των νερών της βροχής και για να είναι πιο στερεή η κατασκευή τους. Οι γωνιές στα σπίτια είναι κομμένες με τρόπο που να διευκολύνεται η κίνηση. Μικρές γραφικές πλατείες, γεμάτες τουριστικά καταστήματα, καφετέριες, εστιατόρια και μαγαζιά ενοικίασης αυτοκινήτων για εξορμήσεις στο νησί. Με πλήθος άνετων τουριστικών μονάδων, από ξενοδοχεία πολυτελείας, μέχρι ενοικιαζόμενα δωμάτια, η Σκιάθος προσφέρεται για τουρισμό υψηλών προδιαγραφών, ενώ η μεγάλη τουριστική ανάπτυξη δεν της στέρησε την αρχιτεκτονική της κληρονομιά. Οι πολυσύχναστες παραλίες με τα θαλάσσια σπορ και οι ταβέρνες ικανοποιούν όλα τα γούστα.

ΑΞΙΟΘΕΑΤΑ

ΠΟΛΗ ΤΗΣ ΣΚΙΑΘΟΥ
Η πόλη της Σκιάθου, η μόνη πόλη και συγχρόνως πρωτεύουσα στο νησί, βρίσκεται στην ανατολίτικη πλευρά του. Η πόλη περικυκλώνει ένα λιμάνι, που το καλοκαίρι έχει μεγάλη τουριστική και παραθεριστική κίνηση. Είναι μικρή, όχι τόσο γραφική, καθώς βομβαρδίστηκε τελείως από τους Γερμανούς στο τέλος του Β' Παγκοσμίου πολέμου και αναδομήθηκε βιαστικά, αλλά με το δικό της χαρακτήρα, το δικό της χρώμα και τη μοναδική της ζωντάνια. Παρά τη μεγάλη τουριστική της ανάπτυξη, η πόλη έχει καταφέρει να διατηρήσει τη μοναδική της γραφικότητα.

Στη ρότα του πλοίου προς το λιμάνι διακρίνετε πολυτελείς επαύλεις να φυτρώνουν δίπλα στο κύμα, ακριβά σκάφη να αράζουν σε γραφικούς κόλπους και τεράστια ξενοδοχειακά συγκροτήματα να κατηφορίζουν στις ακτές. Καθώς πλησιάζετε στο λιμάνι, αυτό που παρατηρείτε πρώτα είναι η μικρή πευκόφυτη χερσόνησος και το Μπούρτζι, τα ερείπια του ενετικού κάστρου, τη σημαντική λίμνη - υδροβιότοπο και στο βάθος τα νεοκλασικά κτίρια και οι εκκλησιές της πόλης, που ανεβαίνουν στους γύρω χαμηλούς λόφους.

Ένα σύγχρονο τουριστικό και παραθεριστικό κέντρο με καλές υποδομές και πάρα πολλές ευκολίες για όλους τους επισκέπτες. Εδώ θα βρείτε ότι θέλετε για διαμονή, διασκέδαση, φαγητό, ψυχαγωγία, ψώνια και άλλες υπηρεσίες που χρειάζεστε, ενώ στο λιμάνι ελλιμενίζονται σκάφη πολλών ειδών και ιστιοφόρα. Στην κεντρική οδό Παπαδιαμάντη θα βρείτε πολλά μαγαζιά, και εκεί μαζεύεται συνήθως το πλήθος του τουρισμού. Τα πιο όμορφα τοπία και καταπληκτικά μαγαζάκια όμως θα βρείτε στα μικρά δρομάκια γύρω από τον κεντρικό δρόμο.

Για μπάνιο δεν πρέπει να ανησυχείτε, γιατί υπάρχουν πολλές κοντινές παραλίες, ξεκινώντας από το Μπούρτζι μες στην πόλη και φτάνοντας ως τον κοντινό Ξάνεμο, αλλά μπορείτε να πάτε και σε όλες σχεδόν τις παραλίες του νησιού με τα καϊκάκια που εκτελούν καθημερινά και τακτικά δρομολόγια, φέρνοντας τους επισκέπτες σε κάθε γωνιά του νησιού.

Όλο το καλοκαίρι σχεδόν οργανώνονται πλήθος πολιτιστικών και ψυχαγωγικών εκδηλώσεων με αποκορύφωμα το «Όνειρο στο κύμα» (από το ομώνυμο διήγημα του Παπαδιαμάντη) τον Ιούλιο και Αύγουστο. Αξιόλογες εκδηλώσεις γίνονται στις αρχές Σεπτεμβρίου με το όνομα «Ημέρες Βιολιού», σε ανάμνηση της βύθισης του υποβρυχίου «Κατσώνης», στον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο. Ακόμη, στη γιορτή του Αγ. Γεωργίου γίνονται ιππικοί αγώνες στη λίμνη, παλιό έθιμο που έχει αναβιώσει τα τελευταία χρόνια.

Μνημείο για το υποβρύχιο Κατσώνης που βυθίστηκε το 1943

ΜΠΟΥΡΤΖΙ
Ξεχωριστό σημείο στο λιμάνι, με ιδιαίτερο χρώμα κι αισθητική, είναι το Μπούρτζι, ένας κατάφυτος λόφος σε μια μικρή χερσόνησο που χωρίζει στα δύο το λιμάνι της Σκιάθου. Παλιά ήταν φρούριο, που η παράδοση λέει ότι ιδρύθηκε στα χρόνια της Α' Ενετοκρατίας από την οικογένεια Γκίζι, όταν κατέλαβαν το νησί, μετά την άλωση της Πόλης από τους Σταυροφόρους το 1207. Τα σημερινά ερείπια δεν μας λένε και πολλά για το μέγεθος και την ισχύ των τειχών που περιέβαλε το κάστρο, αλλά ξέρουμε ότι τα τείχη είχαν επάλξεις και πολεμίστρες και δύο στρογγυλούς πύργους αριστερά και δεξιά της πύλης. Μες στο κάστρο υπήρχε μεγάλη δεξαμενή νερού και το εκκλησάκι του Αγίου Γεωργίου, από το οποίο το κάστρο λεγόταν και «Καστέλι (Κάστρο) του Αγίου Γεωργίου».

Το φρούριο καταστράφηκε σχεδόν ολοσχερώς το 1660, όταν κατέλαβε το νησί ο Ενετός ναύαρχος Φραγκίσκος Μοροζίνι. Το 1823, οι κάτοικοι του νησιού μαζί με πρόσφυγες, απέκρουσαν αμυνόμενοι μέσα από αυτές τις ερειπωμένες πολεμίστρες, τις σφοδρές επιθέσεις του Τούρκου Τοπάλ πασά. Μετά την απελευθέρωση, στο Μπούρτζι λειτούργησε το πρώτο λοιμοκαθαρτήριο του νησιού, ενώ το 1906, στο κέντρο της χερσονήσου χτίστηκε δημοτικό σχολείο, με δαπάνη από κληροδότημα του Ανδρέα Συγγρού. Το 1925, στον προαύλιο χώρο του σχολείου, τοποθετήθηκε η προτομή του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη.

Σήμερα τίποτα δεν μαρτυράει το σκληρό και πολεμικό παρελθόν του τόπου. Το Μπούρτζι πια ένας ωραίος και δροσερός τόπος αναψυχής με υπέροχη θέα και πολύ πράσινο, πνιγμένος στα πεύκα. Σήμερα διακρίνονται ελάχιστα υπολείμματα από τα παλαιά κραταιά τείχη, στα αριστερά και δεξιά του δρόμου που οδηγεί στην είσοδο του παλιού σχολείου, καθώς και τα θεμέλια όπου βρισκόταν η εκκλησία του Αγίου Γεωργίου και η παλαιά δεξαμενή του φρουρίου. Το παλιό σχολείο μετατράπηκε σε πολιτιστικό κέντρο του δήμου Σκιάθου, στις όμορφες και πανύψηλες αίθουσές του στη διάρκεια του έτους και κυρίως το καλοκαίρι φιλοξενούνται πολλές εκδηλώσεις πολιτιστικού και μορφωτικού χαρακτήρα, με την ονομασία «Όνειρο στο κύμα».

Στον προαύλιο χώρο του σχολείου έχει κτιστεί ένα πανέμορφο θερινό θέατρο που φιλοξενεί κάθε καλοκαίρι πολλές κι ενδιαφέρουσες παραστάσεις σ’ ένα πανέμορφο φυσικό περιβάλλον. Εδώ μπορείτε να απολαύσετε συναυλίες, εκθέσεις τέχνης και κουκλοθέατρο για τα παιδιά. Τέλος, στο χώρο του παλιού κάστρου λειτουργεί ένα δημοτικό αναψυκτήριο όπου κάθε χρόνο ο Δήμος και άλλοι φορείς διοργανώνουν ποικίλες εκδηλώσεις.

ΚΑΣΤΡΟ
Ίσως το πιο επιβλητικό σημείο στο νησί να είναι το Κάστρο. «Το φρούριον τούτο ήταν γιγαντιαίος βράχος φυτρωμένος εκεί παρά το πέλαγος, προεκβολή της γης προς τον πόντον, ως να έδειχνεν η ξηρά τον γρόνθον εις την θάλασσαν και να την προεκάλη. Φοβερός μονοκόμματος γρανίτης αλίκτυπος, όπου γλαύκες και γλάροι ήριζον περί κατοχής διαφιλονικούντες που αρχίζει η κυριότης του ενός και πού σταματά η δικαιοδοσία του άλλου. Προσφιλής σκοπός του Βορρά και των γειτόνων του, του Καϊκίου και του Αργέστου, ων το στάδιον ευρύ εκτείνεται αναμέσον της Χαλκιδικής, του Θερμαϊκού, του Ολύμπου και του Πηλίου...», περιγράφει μοναδικά ο Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης. Είναι το φρούριο όπου ήταν άλλοτε η μεσαιωνική πρωτεύουσα του νησιού. Απέχει μία ώρα από την πόλη με αυτοκίνητο ή με το καραβάκι. Υπάρχει χώρος για να αφήσετε το όχημά σας. Από εκεί θα περπατήσετε περίπου 30 λεπτά για να κατεβείτε στην παλαιά πόλη του Κάστρου. Το 14o αιώνα, οι κάτοικοι αναγκάστηκαν να εγκατέλειψαν την παλιά πόλη της Σκιάθο λόγω των πολλών και σφοδρών επιδρομών των πειρατών που λυμαίνονταν τότε το Αιγαίο.

Η νέα πόλη με το κάστρο της χτίστηκε στη βόρεια ακτή του νησιού, πάνω σε μια μικρή βραχώδη χερσόνησο δίπλα στη θάλασσα, που έμοιαζε σαν φυσικό οχυρό. Τα τείχη του κάστρου που υπεράσπιζαν την πόλη από τη μεριά της ξηράς ήταν ψηλά και ισχυρά με πολλές πολεμίστρες κι αργότερα ενισχύθηκαν με κανόνια. Το κάστρο επικοινωνούσε με τη ξηρά με μια ξύλινη κινητή γέφυρα, που ένωνε την πύλη του φρουρίου με το απέναντι ύψωμα. Όταν υπήρχε κίνδυνος, ή οι εισβολείς πλησίαζαν πολύ τα τείχη, τότε τραβούσαν τη γέφυρα στο εσωτερικό του κάστρου κι έκλειναν την είσοδο. Για μεγαλύτερη ασφάλεια, πάνω από την είσοδο υπήρχε μια επίπεδη επιφάνεια όπου ήταν βαλμένη η «ζεματίστρα», το καζάνι που έβραζαν λάδι, ή νερό και ζεματούσαν τους εισβολείς όταν πλησίαζαν επικίνδυνα στα τείχη.

Έως το 1453 που έπεσε η Πόλη στους Οθωμανούς, το κάστρο το όριζαν οι Βυζαντινοί, αργότερα το πήραν στην εξουσία τους οι Βενετσιάνοι έως το 1538 και τέλος οι Τούρκοι, που το κράτησαν μέχρι την Επανάσταση του 1821. Για ένα μικρό διάστημα, γύρω στο 1660, το κάστρο πέρασε και πάλι στα χέρια των Ενετών, υπό τον Μοροζίνι. Μετά την απελευθέρωση του νησιού από τους Τούρκους, το κάστρο ήρθε σε ελληνικά χέρια και μετά την ανακήρυξη του Ανεξάρτητου Ελληνικού Κράτους, το 1830, το κάστρο εγκαταλείφθηκε και ερήμωσε σιγά-σιγά. Οι κάτοικοι μετακόμισαν εκεί που σήμερα βρίσκεται η πόλη της Σκιάθου. Σήμερα σώζονται μόνο 4 από τις 20 μικρές εκκλησίες που υπήρχαν εδώ από την εποχή της Τουρκοκρατίας, τμήμα του τείχους με την πύλη, η χαρακτηριστική ταράτσα με τη ζεματίστρα, το μισοχαλασμένο τζάκι και κάποια ερείπια του τουρκικού διοικητηρίου. Σώζονται ακόμα δύο δεξαμενές και ένα μεγάλο κανόνι (της Αναγκιάς).

Η εκκλησία του Χριστού στο κάστρο

Στη διάρκεια της κατοίκησης του κάστρου από τους Σκιαθίτες η ζωή των κατοίκων ήταν αρκετά δύσκολη. Αντιμετώπιζαν συνεχώς πειρατικές επιδρομές και εισβολές διαφόρων εχθρών και κατακτητών κι είχαν μεγάλη έλλειψη χώρου. Τα σπίτια ήταν μικρά και στριμωγμένα το ένα δίπλα στο άλλο και, εκτός από τις πολλές εκκλησίες, δεν υπήρχαν άλλα κτίσματα, ή χώροι για τον πληθυσμό. Το νεκροταφείο ήταν έξω από το κάστρο, σε κοντινή απόσταση από την πόλη. Σήμερα, το Κάστρο είναι ένα σημαντικό αξιοθέατο του νησιού και ελκύει πολλούς επισκέπτες που τους αρέσει η ομορφιά του τοπίου και τα ερείπια του κάστρου, που θυμίζουν μακρινές ένδοξες εποχές. Από εδώ πάνω, μεταξύ ουρανού και γης, η θέα είναι υπέροχη. Χαμόμηλα, καυκαλήθρες, χορτάρια και βράχοι αφηγούνται μελαγχολικά ιστορίες από άλλες εποχές.

ΣΠΙΤΙ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥ ΠΑΠΑΔΙΑΜΑΝΤΗ
Στην είσοδό του λιμανιού βρίσκεται από το 1925 η προτομή του πολύ σημαντικού νεοέλληνα συγγραφέα Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη (1851-1911). Σε απόσταση 100 μ. περίπου από την ανατολική παραλία της πόλης, σε ένα μικρό αδιέξοδο δρομάκι, πάροδο της οδού Παπαδιαμάντη, στο κέντρο του οικισμού της Σκιάθου, βρίσκεται το σπίτι όπου έζησε ο Παπαδιαμάντης από το 1860, μέχρι που έφυγε από το νησί. Το σπίτι το έχτισε ο πατέρας του το 1860, όπως αναφέρει η εντοιχισμένη επιγραφή σ’ έναν τοίχο του.

Το σπίτι που γεννήθηκε δεν υπάρχει σήμερα, γιατί οι τελευταίοι ιδιοκτήτες του το γκρέμισαν. Το καινούριο αυτό σπίτι είναι ένα σύγχρονο μουσείο με ενθυμήματα από τη ζωή του μεγάλου συγγραφέα. Πρόκειται για πολύ απλό και λιτό σπίτι, χαρακτηριστικό νησιώτικο της εποχής. Η δυτική παλιά είσοδός του είναι κλειστή και σήμερα το κοινό που επισκέπτεται τον χώρο χρησιμοποιεί την ανατολική είσοδο από μια εξωτερική ξύλινη σκάλα. Το σπίτι είναι διώροφο, δηλαδή με ανώγι και κατώγι, όπως λέγονται στη γλώσσα του νησιού οι δυο όροφοι ενός δίπατου σπιτιού. Το κατώι είναι ένας ανοιχτός χώρος με το πηγάδι του σπιτιού στη μέση του, ενώ το ανώγι αποτελείται από 3 δωμάτια και ένα στενόμακρο διάδρομο που οδηγεί σε αυτά και που χρησιμοποιείται επίσης ως κουζίνα.

Στα αριστερά μας, όπως μπαίνουμε από την είσοδο βρίσκεται το δωμάτιο με το ιστορικό τζάκι, όπου περνούσε τις κρύες χειμωνιάτικες μέρες του η οικογένεια του παπα-Διαμάντη. Εκεί πέρασε και τελευταίες στιγμές του ο Παπαδιαμάντης τον χειμώνα του 1911, λίγο πριν πεθάνει. Παντού στο χώρο βρίσκονται αντικείμενα και σκεύη του συγγραφέα.

Στα δεξιά της εισόδου υπάρχει το μικρότερο από τα άλλα δυο δωμάτια, που στην αρχική του χρήση ήταν το παπαδικό, δηλαδή το δωμάτιο όπου ο πατέρας του είχε τα βιβλία και τα άμφιά του. Αργότερα, το πήρε ο Αλέξανδρος και το έκανε γραφείο και υπνοδωμάτιό του. Έμοιαζε με καλογερίστικο κελί με ένα παράθυρο, ένα εντοιχισμένο ντουλαπάκι στον τοίχο και ένα μικρό στενό κρεβάτι.

Στο βάθος της εισόδου βρίσκεται το μεγαλύτερο δωμάτιο του σπιτιού, ή σάλα που για μοναδικό διακοσμητικό στοιχείο είχε έναν έγχρωμο ρόμβο στο ταβάνι. Σήμερα το σπίτι, με πολλά από τα έπιπλα και τα προσωπικά του είδη του συγγραφέα, λειτουργεί σαν μουσείο και προσελκύει πολλούς επισκέπτες που έρχονται να δουν το χώρο όπου μεγάλωσε και πέθανε ο Παπαδιαμάντης. Παραμένει διαμορφωμένο όπως ήταν ως τις τελευταίες στιγμές του μεγάλου διηγηματογράφου. Το συντηρεί με ευλάβεια και μεγάλη φροντίδα ο Δήμος Σκιάθου.

ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΠΑΠΑΔΙΑΜΑΝΤΗΣ
Ο Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης είναι ο σημαντικότερος από μια πλειάδα λογοτεχνών και ανθρώπων των γραμμάτων που γέννησε η Σκιάθος. Γεννήθηκε στο αγαπημένο του νησί το 1851 και ο πατέρας του ήταν ιερέας, ο παπά-Αδαμάντιος (Διαμαντής) Εμμανουήλ. Παρέμεινε στο νησί μέχρι την δεύτερη τάξη του Ελληνικού Σχολείου και μετά συνέχισε τις σπουδές του στην Σκόπελο, στον Πειραιά για να αποφοιτήσει τελικά από το Βαρβάκειο το 1874. Αμέσως μετά εγγράφηκε στην Φιλοσοφική σχολή του Πανεπιστημίου. Το Πανεπιστήμιο ουδέποτε το τελείωσε, κυρίως λόγω οικονομικών και βιοποριστικών δυσκολιών.

Από το 1879 αρχίζει να γράφει ποιήματα και πεζά που μερικά δημοσιεύονται σε εφημερίδες της εποχής. Το πολύ γνωστό του μυθιστόρημα Οι Έμποροι των Εθνών δημοσιεύεται σε συνέχειες στην εφημερίδα του Βλάση Γαβριηλίδη Μη Χάνεσαι (η μετέπειτα εφημερίδα Ακρόπολις) το 1882. Την ίδια εποχή αρχίζει να κάνει μεταφράσεις για βιοποριστικούς λόγους. Επίσης η Ακρόπολις του Βλάση Γαβριηλίδη δημοσιεύει την Γυφτοπούλα, άλλο γνωστό του μυθιστόρημα, το 1884. Στην ίδια εφημερίδα εργάζεται ως συντάκτης, μεταφραστής και διορθωτής κειμένων έως το 1897. Το 1902 και για δυο χρόνια επιστρέφει στην Σκιάθο, όπου γράφει την Φόνισσα, η οποία δημοσιεύεται την ίδια εποχή. Το 1908 οι πνευματικοί άνθρωποι του τόπου τον τιμούν για τα 25 χρόνια λογοτεχνικής προσφοράς του με μεγάλη εκδήλωση στον «Παρνασσό», υπό την αιγίδα της πριγκίπισσας Μαρίας Βοναπάρτη. Κατόπιν επιστρέφει οριστικά στην Σκιάθο όπου και μένει μέχρι τον θάνατό του, το 1911. Είχε την τύχη να ταφεί στο νησί του και αργότερα στον τάφο του στήθηκε προτομή, έργο του γνωστού γλύπτη Θωμόπουλο.

Όλο το έργο του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη είναι επηρεασμένο τόσο από το άμεσο περιβάλλον της αγαπημένης του Σκιάθου και των απλών και ταπεινών ανθρώπων της, όσο και από τη ζωή των απλών ανθρώπων της Αθήνας, όπου χρόνια έζησε. Δικαίως θεωρείται ο κορυφαίος Έλληνας ηθογράφος της νεότερης εποχής και εξαιρετικός μελετητής της ανθρώπινης ψυχολογίας. Το έργο του, διεθνώς πλέον αναγνωρισμένο, είναι επηρεασμένο από την μεγάλη ρώσικη λογοτεχνία της εποχής του, κυρίως τον Ντοστογιέφσκι. Σήμερα τα διηγήματά και τα ελάχιστα μυθιστορήματά του εξακολουθούν να γνωρίζουν αλλεπάλληλες εκδόσεις και μεγάλη εκδοτική επιτυχία. Πολλά έργα του μεταφέρθηκαν με εξαιρετική επιτυχία στον κινηματογράφο, όπως η «Φόνισσα» και στην τηλεόραση με μεγαλύτερες επιτυχίες, η «Γυφτοπούλα» και οι «Έμποροι των Εθνών».

ΤΟΠΟΙ ΛΑΤΡΕΙΑΣ

Σημαντικό ρόλο στην ιστορία και τον πολιτισμό της Σκιάθο, έπαιξαν οι εκκλησίες και τα μοναστήρια του νησιού, τα οποία οι κάτοικοι συνεχίζουν να επισκέπτονται τις ημέρες των γιορτών, σύμφωνα με τις θρησκευτικές παραδόσεις του νησιού. Ο Ναός των Τριών Ιεραρχών, η Μητρόπολη του νησιού, κτίστηκε το 1846 και είναι τρίκλιτη Βασιλική. Εδώ φυλάσσεται και η εικόνα της Παναγίας της Κουνίστρας, που βρέθηκε το 1650.

ΜΟΝΑΣΤΗΡΙ ΤΗΣ ΕΥΑΓΓΕΛΙΣΤΡΙΑΣ
Κάτω από τον Καραφλιτζανάκα, την πιο ψηλή κορφή στη Σκιάθο σ’ έναν τόπο που είναι καταπράσινος, θα βρείτε το Μοναστήρι της Ευαγγελίστριας (ή Βαγγελίστρας κατά τους ντόπιους), ξακουστό για το ρόλο που έπαιξε στα χρόνια της Ελληνικής Επανάστασης. Είναι ένα επιβλητικό μοναστήρι, από τα παλαιότερα της Ελλάδας, και το μόνο «εν ενεργεία» μοναστήρι του νησιού. Βρίσκεται 6 χλμ. βόρεια από την πόλη της Σκιάθου, στην τοποθεσία Αγαλιανού, δίπλα από τις πηγές του ρέματος του Λεχουνιού. Από τον περιφερειακό δρόμο, περίπου 80 μ. μετά τη διασταύρωση προς αεροδρόμιο, υπάρχει δεξιά ασφαλτωμένος δρόμος που ανεβαίνει στη μονή. Η μονή άρχισε να χτίζεται γύρω στα 1794 και ολοκληρώθηκε το 1806, από μοναχούς που κατέφυγαν εδώ, με επικεφαλής τον ιερομόναχο Νήφωνα, κατά κόσμο Νικόλαο «εκ της γενεάς των Νικολαράδων», διαφωνώντας με τη πλειοψηφία των μοναχών του Άθωνα, για το τυπικό της Λειτουργίας.

Ονομάζονταν Κολλυβάδες κι επηρέασαν την καθημερινή ζωή της Σκιάθου και η μονή αποτέλεσε κέντρο των επαναστατικών ζυμώσεων σε όλους τους αγώνες της εποχής. Εδώ σχεδιάστηκε, σύμφωνα με την παράδοση, και η πρώτη ελληνική σημαία του αγώνα με το γαλάζιο φόντο κα τον άσπρο σταυρό στη μέση. Εδώ, ο ηγούμενος Νήφων όρκισε τους οπλαρχηγούς Θ. Κολοκοτρώνη, Α. Μιαούλη, Παπαθύμιο Βλαχάβα, Γιάννη Σταθά, Νικοτσάρα, τον Σκιαθίτη δάσκαλο του Γένους Επιγάνιο-Στέφανο Δημητριάδη και πολλούς άλλους, έπειτα από σύσκεψη που έκαναν εδώ για να καταστρώσουν το σχέδιο δράσης τους κατά των Τούρκων και για πρώτη φορά σηκώσανε εκεί την Ελληνική σημαία. Εδώ, τέλος, το 1839, μόνασε και ο κληρικός και φιλόσοφος Θεόφιλος Καΐρης, όταν τον έθεσε η Ιερά Σύνοδος της Εκκλησίας υπό περιορισμό. Μέχρι τώρα, 30 ηγούμενοι έχουν μείνει στη μονή και στην αιχμή της ζούσαν 70 μοναχοί. Τώρα κατοικείται μόνο από έναν μοναχό και τον βοηθό του. Το μοναστήρι αξίζει να το επισκεφτείτε ένα απόγευμα για να απολαύσετε την υπέροχη αρχιτεκτονική του, και το μουσείο που φιλοξενεί.

Το καθολικό της μονής, στο κέντρο του κτιριακού συγκροτήματος, είναι τρίκογχη εκκλησία βυζαντινού ρυθμού σε σχήμα σταυρού με λιτή και νάρθηκα. Καλύπτεται από 3 τρούλους που επικαλύπτουν γκρίζες σχιστόπλακες. Διαθέτει ένα εξαιρετικής τέχνης ξυλόγλυπτο τέμπλο με αξιόλογες φορητές εικόνες του 17ου και 18ου αιώνα. Στο χώρο της μονής θα δούμε ακόμα τα κελιά των μοναχών, την τράπεζα, το νοσοκομείο, τον ξενώνα, την εστία (μαγειρεία) με το μαγκιπείο (ζυμωτήριο και φούρνοι), τα παρεκκλήσια του Αγ. Ιωάννη και του Αγ. Δημητρίου, τις αποθήκες, τα βορδοναρειά (στάβλους), τις δεξαμενές νερού και τη στέρνα.

Το ελαιοτριβείο, τα τελευταία χρόνια, φιλοξενεί ένα πολύ αξιόλογο Λαογραφικό Μουσείο, την πλούσια βιβλιοθήκη της με πατριαρχικά μολυβδόβουλα, πολύτιμα χειρόγραφα και σπάνια βιβλία (17ος-19ος αιώνας).

Πριν από λίγα χρόνια, η μονή επισκευάστηκε ολόκληρη κι έγιναν και καινούριες κατασκευές όπως η νέα τράπεζα, τα νέα μαγειρεία κι άλλα. Σήμερα εντυπωσιάζουν η χηλόκορμη καμινάδα της εστίας, ο επιβλητικός πυλώνας με την είσοδο και το διαβατικό κι η τράπεζα, που δείχνουν τη μεγαλειώδη κατασκευής.

ΜΟΝΗ ΠΑΝΑΓΙΑΣ ΕΙΚΟΝΙΣΤΡΙΑΣ (ΚΟΥΝΙΣΤΡΑΣ)
Ένα ενδιαφέρον μέρος στο νησί είναι το μοναστήρι της Παναγίας της Εικονίστρας (ή Κουνίστρας, όπως τη λένε οι ντόπιοι), που βρίσκεται 13,5 χλμ. δυτικά από την πόλη της Σκιάθου, σε μια παράκαμψη 2 περίπου χλμ. του δρόμου που οδηγεί στην παραλία της Ασέληνου. Αν και μικρό, το μοναστήρι έχει μια ξεχωριστή ατμόσφαιρα και μια καταπληκτική θέα και σίγουρα αξίζει μια επίσκεψη. Σύμφωνα με την τοπική παράδοση, εδώ βρέθηκε γύρω στα 1650 μια εικόνα της Παναγίας να κρέμεται σ’ ένα δέντρο στην περιοχή. Εδώ χτίστηκε και η εκκλησία με τα γύρω κτίσματα, αλλά δε λειτούργησε ποτέ ως ενεργό μοναστήρι, όπως η Ευαγγελίστρια.

Από την εικόνα που «αιωρούνταν», το μοναστήρι ονομάστηκε και Κουνίστρα. Το καθολικό της, που χτίστηκε το 17ο αιώνα, είναι μονόκλιτη βασιλική με τρούλο. Στο εσωτερικό της το τέμπλο είναι ξυλόγλυπτο και υπήρχαν πολλές αγιογραφίες, αλλά τα πολλά κεριά έχουν προκαλέσει φθορές στις εικόνες. Είναι η πολιούχος της Σκιάθου και γιορτάζει στις 21 Νοεμβρίου. Στο μοναστήρι αυτό μόνασε παλιότερα μια μεγάλη εμβληματική μορφή της Ορθόδοξης Ελληνικής Εκκλησίας, ο Γέροντας Διονύσιος. Το μοναστήρι χρησιμοποιήθηκε επί Τουρκοκρατίας σαν σχολείο.

ΜΟΝΗ ΑΓΙΟΥ ΧΑΡΑΛΑΜΠΟΥΣ
Η Ιερά Μονή του Αγίου Χαραλάμπους βρίσκεται 5 χιλιόμετρα βόρεια από την πόλη της Σκιάθου, ακολουθώντας στην μισή περίπου διαδρομή ένα χωματόδρομο μέχρι την Μονή. Πρόκειται για μια από τις παλαιότερες μονές του νησιού.

Δεν γνωρίζουμε πότε ιδρύθηκε ακριβώς, αλλά γύρω στα 1809 ανακαινίστηκε και διαθέτει εικόνες από το 1822, χρονιά που κατασκευάστηκε και το περίτεχνο ξύλινο τέμπλο. Εδώ έζησε τα τελευταία χρόνια της ζωής του ο διηγηματογράφος Αλέξανδρος Μωραϊτίδης, άξιο τέκνο της Σκιάθου. Η πρόσβαση γίνεται με ιδιωτικά, ή νοικιασμένα αυτοκίνητα και μοτοσικλέτες.

ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΤΟΥ ΧΡΙΣΤΟΥ
Είναι η μητρόπολη της μεσαιωνικής πόλης. Το εσωτερικό ήταν στολισμένο με τοιχογραφίες, μερικές από τις οποίες διατηρούνται σε καλή κατάσταση και αποτελούν δείγματα της μεταβυζαντινής τέχνης.