Μήλος, η αγαπημένη (Α' Μέρος)

Εισαγωγή
Η Μήλος είναι ένα νησί των Κυκλάδων με παγκόσμια φήμη και απέραντες φυσικές ομορφιές. Ιδανικός προορισμός για κάθε είδος τουρισμού, αποτελεί έναν από τους πιο αγαπημένους προορισμούς για διακοπές. Βρίσκεται στη ΝΔ πλευρά των Κυκλάδων, με έκταση 151 τ. χλμ. (το πέμπτο σε μέγεθος νησί των Κυκλάδων) και με μήκος ακτών 125 χλμ. Τα μεγαλύτερα υψώματα στο νησί είναι ο Προφήτης Ηλίας (ύψος 751 μ.) και το Χονδρό Βουνό (ύψος 636 μ.). Η Μήλος δεν είναι ένα κλασικό Κυκλαδονήσι. Διαθέτει ηφαιστειογενές έδαφος και η σύσταση του εδάφους της διαφέρει από εκείνη των υπόλοιπων νησιών των Κυκλάδων, με εξαίρεση την Κίμωλο. Δεν έχει πολύ πράσινο, λόγω της χαμηλής βλάστησης. Είχε την τύχη χάρη στην ηφαιστειογενή της φύση να είναι γνωστή από τα προϊστορικά χρόνια λόγω του Οψιδιανού, του πολύτιμου ορυκτού της εποχής του Λίθου και του Χαλκού. Έντονη ηφαιστειακή δραστηριότητα, χιλιάδες χρόνια πριν, έδωσε στη Μήλο τα σημερινά γεωλογικά χαρακτηριστικά της που είναι γεμάτα αντιθέσεις και εξαιρετική ομορφιά. Σήμερα, η Μήλος είναι πασίγνωστη χάρη στο διάσημο άγαλμα της Αφροδίτης, που βρέθηκε εκεί, αλλά και χάρη στα εντυπωσιακά της τοπία, που η σύγχρονη διαφήμιση τα έχει χρησιμοποιήσει πάρα πολλές φορές.

Διακοπές
Από τουριστική άποψη, η Μήλος παρουσιάζει τεράστιο ενδιαφέρον και είναι ένας ιδανικός προορισμός για διακοπές, καθώς διαθέτει όλες εκείνες τις υποδομές που θα κάνουν τον επισκέπτη να περάσει αξέχαστες στιγμές. Διαθέτει μερικές από τις πιο όμορφες παραλίες στο Αιγαίο και αυτό χάρη στο ηφαιστειακό γεωλογικό της περιβάλλον. Το νησί από την αρχαιότητα είναι γνωστό για τον μεταλλευτικό του πλούτο. Αυτός ο πλούτος είναι υπεύθυνος και για την πολυχρωμία και τη μεγάλη ποικιλία που παρουσιάζει όλη η ακτογραμμή του, αλλά και το εσωτερικό του. Εκτός από τις υπέροχες παραλίες, θα έχετε την ευκαιρία να επισκεφτείτε σημαντικούς αρχαιολογικούς χώρους και μουσεία, αλλά και παραδοσιακούς οικισμούς. Στις διακοπές σας εκεί δεν θα σας λείψουν οι γευστικές απολαύσεις, καθώς η τοπική κουζίνα και τα τοπικά προϊόντα της Μήλου, θα σας αποζημιώσουν με το παραπάνω.

Αυτό που χρειάζεστε στις διακοπές σας στη Μήλο είναι να διαθέτετε αρκετές μέρες για να προλάβετε να δείτε όσο το δυνατόν περισσότερα και να κολυμπήσετε σε όσο το δυνατόν περισσότερες παραλίες. Μια ωραία επιλογή είναι να επιλέξετε μια ημερήσια μίνι κρουαζιέρα με τα σκάφη που κάνουν τον γύρο του νησιού και επισκέπτονται τις περισσότερες από τις δυσπρόσιτες παραλίες που δεν μπορείτε να τις δείτε με άλλο τρόπο.

Από τον Πειραιά εκτελούνται καθημερινά δρομολόγια για τη Μήλο. Με ταχύπλοο (5 ώρες περίπου) και με συμβατικό πλοίο (περίπου 7 ώρες) και με στάσεις στα άλλα νησιά των δυτικών Κυκλάδων (Κύθνο, Σέριφο, Σίφνο, Κίμωλο). Το νησί συνδέεται και με την Ίο, Σίκινο, Φολέγανδρο, Σαντορίνη, Κρήτη, καθώς και με νησιά των ανατολικών Κυκλάδων. Διαθέτει και αεροδρόμιο (απέχει 4,5 χλμ. από το λιμάνι του Αδάμαντα), που συνδέεται καθημερινά με αυτό της Αθήνας.

Ιστορία
Δυο πράγματα έπαιξαν σπουδαίο ρόλο στη διαμόρφωση της ιστορίας της Μήλου. Ο ορυκτός πλούτος της και η πλεονεκτική της θέση στο ΝΔ άκρο των Κυκλάδων, στη μέση της απόστασης από την ηπειρωτική Ελλάδα για την Κρήτη. Στα προϊστορικά χρόνια πολλοί ειδικοί υποστηρίζουν ότι στη Μήλο γινόταν εξόρυξη Οψιδιανού λίθου πριν καν ακόμη κατοικηθεί το νησί. Πάντως σίγουρα μετά την κατοίκηση της Μήλου γινόταν επεξεργασία του Οψιδιανού και εξαγωγή του. Στον αρχαιολογικό χώρο της Φυλακωπής, ακόμη και σήμερα, ο επισκέπτης μπορεί να δει τα χαρακτηριστικά υπολείμματα από την επεξεργασία του Οψιδιανού, τα λεπτά μαύρα κοφτερά πετραδάκια, διάσπαρτα στον οικισμό. Στην Ελλάδα Οψιδιανός, αυτό το σκληρό μαύρο ηφαιστειακό πέτρωμα, υπάρχει μόνο στη Μήλο και στη Νίσυρο. Λόγω της διαφορετικής σύστασης του πετρώματος, οι αρχαιολόγοι που βρίσκουν αντικείμενα από Οψιδιανό σε διάφορες προϊστορικές ανασκαφές, μπορούν να αναγνωρίσουν την προέλευση του.

Προϊστορία
Η ανθρώπινη παρουσία στη Μήλο τεκμηριώνεται από το β’ μισό της 8ης χιλιετίας π.Χ. (Μεσολιθική περίοδος) και το νησί σύντομα πλούτισε χάρη στον οψιδιανό λίθο που χρησιμοποιούσαν οι κάτοικοί του για την κατασκευή όπλων και εργαλείων. Εγκαταστάσεις για εξαγωγή οψιδιανού υπήρχαν ήδη από τη Νεολιθική περίοδο, στις θέσεις Νύχια και Δεμεναγάκι. Στην Πρώιμη εποχή του Χαλκού (3300-2000 π.Χ.) αναπτύσσονται εγκαταστάσεις στο Χάλακα, στον Πηλό, τη Φυλακωπή και αλλού. Όπως και σε άλλα νησιά των Κυκλάδων, οι πρώτοι κάτοικοι της Μήλου μπορεί να ήταν Κάρες από τη γειτονική μικρασιατική ακτή ή οι θαλασσοπόροι Φοίνικες. Λόγω της μεγάλης οικονομικής άνθησης του νησιού, οι κάτοικοι ξεκίνησαν τις εξαγωγές και το εμπόριο στην Πελοπόννησο, στην Κρήτη, στην Κύπρο, ακόμα και στην Αίγυπτο, με τον οψιδιανό λίθο να κυριαρχεί. Το νησί συμμετέχει σε όλες τις φάσεις ανάπτυξης του Κυκλαδικού πολιτισμού και έπαιξε σπουδαίο ρόλο στην εξέλιξη των Κυκλάδων. Στα χρόνια της εποχής του χαλκού (2800-1100 π.X.) η πόλη της Φυλακωπής έδωσε το όνομά της σε μια ολόκληρη αρχαιολογική περίοδο. Ο πρώτος οργανωμένος οικισμός της Φυλακωπής χτίζεται γύρω στο 2200 π.Χ. Το 2000 π.Χ. ο οικισμός τειχίζεται, οργανώνεται σε οικοδομικά τετράγωνα και αποκτά οδικό και αποχετευτικό δίκτυο. Η πόλη καταστράφηκε και ξαναχτίστηκε γύρω στα 1550 π.Χ., γνώρισε μια νέα καταστροφή το 1400 π.Χ. και εγκαταλείφθηκε οριστικά τον 11ο αιώνα π.Χ.

Αρχαιότητα
Όταν οι ελληνικές φυλές άρχισαν την κάθοδό τους, γύρω στο 1000 π.χ., η Μήλος κατοικήθηκε από Δωριείς, που ήρθαν από τη Λακωνία και μετέφεραν το κέντρο του νησιού από τη Φυλακωπή στην περιοχή Κλήμα, όπου δημιούργησαν έναν οχυρωμένο οικισμό. Στη Γεωμετρική περίοδο (10ος-8ος αιώνας π.Χ.), η Μήλος ήταν κέντρο παραγωγής κεραμικής και μικροτεχνίας. Οι κάτοικοί της τιμώντας τους προγόνους τους, τους πρώτους Δωριείς αποίκους, έτρεφαν πάντα φιλικά αισθήματα προς τη Μητρόπολη Σπάρτη. Η Δωρική καταγωγή τους έπαιξε επίσης ρόλο στους Περσικούς πολέμους, καθώς ήταν από τους λίγους νησιώτες που αντιστάθηκαν στους Πέρσες και μάλιστα συμμετείχαν και στη ναυμαχία της Σαλαμίνας, όταν αρνήθηκαν «γη και ύδωρ» στους Πέρσες και πολέμησαν στο πλευρό των υπολοίπων Ελλήνων στη μάχη των Πλαταιών. Αντίθετα από τα άλλα νησιά των Κυκλάδων, η Μήλος, σύμμαχος της Σπάρτης, αρνήθηκε τη συμμετοχή στη Δηλιακή Συμμαχία. Στη διάρκεια του Πελοποννησιακού πολέμου, παρ’ όλα τα φιλικά της αισθήματα για τη Σπάρτη, η Μήλος θέλησε να κρατήσει ουδετερότητα και το πλήρωσε με τον χειρότερο τρόπο. Οι Αθηναίοι, μη ανεχόμενοι τη στάση της, συγκέντρωσαν κατά το 16ο έτος του πολέμου, το 416 π.Χ., 38 τριήρεις και 3.000 οπλίτες έξω από το νησί για να υποχρεώσουν τους κατοίκους να συμμετάσχουν στη συμμαχία. Οι Μήλιοι αρνήθηκαν, οπότε οι Αθηναίοι κατέλαβαν το νησί, θανάτωσαν τους άνδρες και πούλησαν ως σκλάβους τα γυναικόπαιδα. Αυτή τη μελανή σελίδα στην ιστορία της Αθήνας την περιγράφει ο Θουκυδίδης (5ο βιβλίο της ιστορίας του). Ο διάλογος και οι διαπραγματεύσεις ανάμεσα στους άρχοντες της Μήλου και τους Αθηναίους αντιπροσώπους περιγράφονται από τον Θουκυδίδη με αριστοτεχνικό τρόπο. Ο διάλογος αυτός αποτελεί έναν ύμνο στην αγάπη για την ελευθερία και την ελεύθερη βούληση, αλλά και μια καταδίκη του δίκαιου του ισχυρότερου, που με κυνισμό επιβάλλει τη θέλησή του με τη βία. Οι Μήλιοι, που επέζησαν, επέστρεψαν μετά το τέλος του Πελοποννησιακού πολέμου.

Παρόλη την καταστροφή, η Μήλος κατόρθωσε να αναπτυχθεί στους επόμενους αιώνες. Κατά την Ελληνιστική περίοδο, η Μήλος ακολούθησε τις τύχες του κοινού των νησιωτών, ενώ οι τέχνες και η οικονομία γνώρισαν άνθηση. Διοικητικά η Μήλος μέχρι το 311 π.X. ανήκε στη Μακεδονία και μετά στην Αίγυπτο. Η ελευθερία και η ασφάλεια των θαλασσών, χάρη στον ισχυρό στόλο των Πτολεμαίων, δίνουν την ευκαιρία για νέα οικονομική ανάπτυξη του νησιού, γεγονός που συνέβαλε και στην άνθηση των τεχνών. Το περίφημο άγαλμα της Αφροδίτης, που στολίζει τις αίθουσες του Λούβρου και ο επιβλητικός Ποσειδών με ύψους 2,5 μ., που βρίσκεται στο Αρχαιολογικό Μουσείο Αθηνών, αποτελούν αντιπροσωπευτικά δείγματα από αυτήν την εποχή της άνθισης. Το 27 π.Χ. γίνεται ρωμαϊκή επαρχία και συνεχίζει να ακμάζει. Στη διάρκεια της Ρωμαϊκής εποχής δημιουργείται το αρχαίο μαρμάρινο θέατρο που σώζεται μέχρι σήμερα. Τον 1ο αιώνα μ.Χ., στο νησί εμφανίζεται ο Χριστιανισμός και η Μήλος διαθέτει μεγάλη πρωτοχριστιανική κοινότητα που χτίζει κατακόμβες για τις λατρευτικές της ανάγκες. Οι κατακόμβες αυτές είναι οι μεγαλύτερες στον ελλαδικό χώρο και από τις πιο αξιόλογες σε παγκόσμιο επίπεδο.

Βυζαντινή και Νεότερη περίοδος
Στη Βυζαντινή περίοδο, η Μήλος εντάχθηκε στην επαρχία των νήσων του Αιγαίου πελάγους με έδρα τη Ρόδο. Η εκμετάλλευση του ορυκτού πλούτου της συνεχίστηκε. Μετά την άλωση της Κωνσταντινούπολης το 1204, η Μήλος εντάχθηκε στο Δουκάτο της Νάξου, που ιδρύθηκε από το Μάρκο Σανούδο. Το 1537 ο Χαϊρεντίν Μπαρμπαρόσα την κατέλαβε για λογαριασμό των Οθωμανών, αλλά το νησί παρέμεινε για κάποιο διάστημα υπό τον έλεγχο της φράγκικης οικογένειας των Κρίσπι. Το 1566 παραχωρήθηκε από τους Οθωμανούς στον Εβραίο διπλωμάτη Ιωσήφ Νάζι και μετά το θάνατό του (1579) ενσωματώνεται στο διοικητικό σύστημα της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και ακμάζει λόγω προνομίων που του χορηγούνται. Το 17ο αιώνα η ακμή συνεχίζεται λόγω και της διακίνησης των προϊόντων της πειρατείας, αλλά και λόγω της επίδοσης των Μηλίων στη ναυτιλία. Πρόξενοι ξένων δυνάμεων εγκαθίστανται στη Μήλο. Το 18ο αιώνα ο πληθυσμός μειώνεται, λόγω της μόλυνσης του περιβάλλοντος από την ηφαιστειακή δραστηριότητα της Σαντορίνης. Το 1771 η Μήλος κυριεύεται από τους Ρώσους και παραμένει στη διοίκησή τους έως το 1774, οπότε και επανέρχεται στην οθωμανική επικράτεια. Στη διάρκεια της Τουρκοκρατίας, η Μήλος γίνεται το αραξοβόλι και το ορμητήριο πειρατών και από εκείνη την εποχή μας έχουν μείνει τα τοπωνύμια Σαρακήνικο και Κλέφτικο.

Ο Antonio Vassilacchi, Έλληνας καλλιτέχνης από τη Μήλο (1556)

Στην Επανάσταση του 1821, η συνεχής παρουσία οθωμανικού στόλου στο νησί δυσχέρανε τη συμμετοχή στον Αγώνα, που όμως συμμετέχει δίνοντας χρήματα και πληρώματα στον επαναστατικό στόλο. Στις 11 Απριλίου του 1821, η πρώτη ναυτική επιτυχία των επαναστατικών δυνάμεων της Ελλάδας γίνεται πραγματικότητα, καθώς στο στενό ανάμεσα στη Μήλο και την Κίμωλο σπετσιώτικα καράβια αιχμαλωτίζουν δύο τουρκικά. Οι κάτοικοι της Μήλου είναι γνωστοί ως ικανοί ναυτικοί σε όλη την Μεσόγειο και ειδικά στην ειδικότητα του πλοηγού. Είναι χαρακτηριστικό ότι ο πλοηγός του αγγλικού στόλου στη ναυμαχία του Ναβαρίνου, που ο θάνατος του έπαιξε σημαντικό ρόλο στην έναρξη της ναυμαχίας που οδήγησε στην καταστροφή του τουρκικού στόλου και την ελευθερία της Ελλάδας, ήταν ο Πέτρος Μικέλης από τη Μήλο. Όπως και οι υπόλοιπες Κυκλάδες, η Μήλος εντάχθηκε το 1830 στο ελληνικό κράτος. Το 19ο αιώνα, η ανάπτυξη του νησιού ήταν ραγδαία, λόγω του λιμανιού και του πλούσιου υπεδάφους. Μετά το 1835, Σφακιανοί επαναστάτες βρίσκουν καταφύγιο στη Μήλο, ριζώνουν στον Αδάμαντα και ενισχύουν τον πληθυσμό του νησιού. Τα πράγματα αλλάζουν για τη Μήλο από τον μεσοπόλεμο, που αρχίζει η έντονη εκμετάλλευση του ορυκτού της πλούτου, που συνεχίζεται μέχρι σήμερα και προσφέρει ευημερία στο νησί. Κατά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο, στις 6 Μαΐου 1941, το νησί καταλήφθηκε από τους Γερμανούς μέχρι το τέλος του πολέμου. Στη συνέχεια, οι οικονομικές συνθήκες είχαν σαν αποτέλεσμα τη μείωση του πληθυσμού λόγω μετανάστευσης στην Αθήνα και την Αμερική, κυρίως. Τα τελευταία χρόνια παρουσιάζει έντονη τουριστική ανάπτυξη με σωστές υποδομές, καινούργιο λιμάνι, μαρίνα, καλό οδικό δίκτυο, μουσεία, παραδοσιακούς οικισμούς, ανάδειξη του ιδιαίτερου προσώπου της Μήλου και ξενοδοχειακά καταλύματα κάθε επιπέδου σε μεγάλη ποικιλία.

Μυθολογική Προσέγγιση
Οι μυθολογικές αναφορές για τη Μήλο δεν είναι πολλές. Στα αρχαία κείμενα η Μήλος αναφέρεται με διάφορα ονόματα, Βιβλίς, Μιμαλλίς, Άκιτος και Ζεφυρία. Το μόνο που διασώζεται μέχρι σήμερα είναι το όνομα Ζεφυρία, η παλιά πρωτεύουσα του νησιού. Αρκετοί υποστηρίζουν ότι το όνομα Μήλος προέρχεται από την προελληνική λέξη βήλος που σήμαινε πρόβατο και εξελίχθηκε αργότερα σε Μήλος.
Υπάρχει βέβαια και ο μύθος που συνδέει σ’ ένα περίεργο ανακάτεμα τη Δήλο, τη Μήλο, τη Μηλιά και τα Μήλα, αλλά και τη Μήλη, με λίγο άρωμα από λατρεία της Αφροδίτης. Υπήρχε κάποτε λοιπόν ένα παλικάρι από τη Δήλο που το έλεγαν Μήλο, που μετακόμισε στην Κύπρο στην αυλή του βασιλιά Κινύρα, που ήταν πατέρας του Άδωνη (του αγαπημένου της Αφροδίτης). Εκεί οι δύο συνομήλικοι νέοι, Μήλος και Άδωνης συνδέθηκαν με βαθιά και αληθινή φιλία και μάλιστα έγιναν και συγγενείς, καθώς ο Μήλος πήρε για γυναίκα του την Πελία, από το σόι του Άδωνη.

Όλοι ξέρουμε το άτυχο τέλος του Άδωνη στη διάρκεια του κυνηγιού ενός κάπρου και ότι από το αίμα του όμορφου νέου φύτρωσαν για πρώτη φορά τα κόκκινα τριαντάφυλλα, ενώ από τα δάκρυα της απαρηγόρητης Αφροδίτης φύτρωσαν οι ανεμώνες. Το ίδιο απαρηγόρητος για τον χαμό του επιστήθιου φίλου του ήταν και ο Μήλος, που μην αντέχοντας τον πόνο από τον χαμό του Άδωνη, κρεμάστηκε σε ένα δέντρο που πήρε το όνομα του και ονομάστηκε Μηλιά. Η γυναίκα του η Πελία συγκλονισμένη από το διπλό χαμό κρεμάστηκε κι αυτή. Η Αφροδίτη ανταμείβει αυτό το τόσο δεμένο ζευγάρι με τα τόσο δυνατά αισθήματα για τον αγαπημένο της Άδωνη και μεταμορφώνει τον Μήλο στον καρπό της Μηλιάς και την Πελία σε περιστέρι. Το μονάκριβο αγόρι του ζευγαριού, που λεγόταν κι αυτό Μήλος, η Αφροδίτη το έστειλε στο νησί της Δήλου, από όπου καταγόταν ο πατέρας του. Αυτός ο Μήλος Β', θεωρείτε από τη μυθολογία ο πρώτος Έλληνας οικιστής της Μήλου, που της έδωσε και το όνομα του. Ήταν μάλιστα πολύ σοφός, καθώς σε αυτόν χρωστάει η ανθρωπότητα, πάντα σύμφωνα με την ελληνική μυθολογία, το κούρεμα των προβάτων, που πολλές φορές αναφέρεται ως Μήλη. Δίδαξε και πως να φτιάχνουν οι άνθρωποι μάλλινα ρούχα. Ο Μήλος από ευγνωμοσύνη μετέφερε και τη λατρεία της αγαπημένης του Αφροδίτης, που ήταν κάτι σαν θεία του εξ αγχιστείας, στο νησί, με αποτέλεσμα να υπάρχει άγαλμα της θεάς από την ελληνιστική εποχή στο νησί και η ανακάλυψη του το 1820 να κάνει διάσημη τη Μήλο και το μουσείο του Λούβρου.

Η Αφροδίτη της Μήλου
Η ανακάλυψη του περίφημου αγάλματος της Αφροδίτης της Μήλου σε ένα χωράφι μέσα στον αρχαιολογικό χώρο στο Κλήμα της Μήλου, από έναν Έλληνα αγρότη και η απόκτηση του από τη Γαλλία, με τελικό προορισμό τον Λούβρο, είναι μια ακόμη ιστορία αρχαιοκαπηλίας, ένα θέατρο ασέβειας στον πολιτισμό που έχει γεννήσει αυτός εδώ ο τόπος.

Βρισκόμαστε στην άνοιξη του 1820, ένα χρόνο πριν την Ελληνική Επανάσταση. Η Οθωμανική αυτοκρατορία είναι ήδη ο μεγάλος ασθενής. Την διαλύει η διοικητική υπέρ-συγκέντρωση, η διαφθορά στον κρατικό μηχανισμό και τον στρατό, η οικονομική εξάρτηση από ξένα κεφάλαια και η εξαθλίωση των αγροτικών πληθυσμών. Οι μεγάλες δυνάμεις σπεύδουν να αρπάξουν ό,τι μπορούν από την κατάρρευση της, βασικά τους εμπορικούς δρόμους προς την ανατολή και τη Μαύρη θάλασσα και τις πλουτοπαραγωγικές της πηγές. Οι περισσότεροι Άγγλοι, Γάλλοι και Γερμανοί της εποχής προέρχονται από κλασικές σπουδές, είναι μεγάλοι αρχαιολάτρες και καλοβλέπουν όλες τις θαμμένες ή μη αρχαιότητες της Ελλάδας. Έτσι βρίσκεται στον προστατευμένο κόλπο της Μήλου, για να ξεχειμωνιάσει, το Γαλλικό πολεμικό πλοίο, με τους Γάλλους αξιωματικούς να διασκεδάζουν την ανία τους διεξάγοντας παράνομη αρχαιολογική ανασκαφή μ’ επικεφαλής τον σημαιοφόρο Olivier Voutier, μέλος του πληρώματος της γολέτας Estafette, στον αρχαιολογικό χώρο στο Κλήμα, με εκπαιδευόμενους ερασιτέχνες αρχαιολόγους Γάλλους ναύτες. Η ιστορία αναφέρει ότι ένας Έλληνας γεωργός, ο Κεντρωτάς, έσκαβε και αυτός με τη βοήθεια του γιού και του ανιψιού του στο χωράφι του, που βρίσκεται εκεί δίπλα, για να φτιάξει πιο καλά τις πεζούλες γιατί, είχανε πέσει κάτι πέτρες και χώματα από την αρχαία οχύρωση και εντελώς τυχαία, αλλά σε μεγάλο βάθος, βρήκε το άγαλμα της Αφροδίτης.

Ο Γάλλος σημαιοφόρος, που είχε κάποια γνώση, καταλαβαίνει τη μεγάλη αξία του αγάλματος και δίνει 400 γρόσια καπάρο στον Κεντρωτά για να κλείσει τη δουλειά για λογαριασμό της Γαλλίας και να ξεκινήσει η διαδικασία της μεταφοράς, που δεν είναι κάτι το εύκολο, επειδή το άγαλμα ζυγίζει 900 κιλά. Ειδοποιούνται αμέσως και από διάφορες ενδιαφερόμενες πλευρές, πρόξενοι, πρεσβευτές δραγουμάνοι, ναύαρχοι, η Μεγάλη Πύλη και όλοι πλέκουν ένα γαϊτανάκι διαπραγμάτευσης για το που θα πάει το άγαλμα με πρωτοστάτες τους προύχοντες της Μήλου που γέρνουνε από εδώ και από εκεί, ανάλογα με την τιμή που προσφέρει ο ένας και ο άλλος. Πάνω από 7.000 γρόσια, τεράστιο ποσό για την εποχή, αλλά πολύ μικρό μπρος στην πραγματική του αξία, κόστισε τελικά στους Γάλλους το άγαλμα σε μπαξίσια και ταξίματα για να μπορέσει τελικά να φτάσει στο Λούβρο. Υπάρχουν αναφορές για αντιδράσεις των κατοίκων, για συμπλοκές ακόμη και θανάτους σε όλη την διαδικασία της διαπραγμάτευσης. Η ουσία είναι ότι άλλος ένας εξαιρετικής ομορφιάς και ανεκτίμητης αξίας αρχαιολογικός θησαυρός έφυγε από τα χώματα που τον γέννησαν και τον φιλοξένησαν για αιώνες.

Το άγαλμα της Αφροδίτης της Μήλου είναι ένα χαρακτηριστικό δείγμα της ώριμης τέχνης της ελληνιστικής εποχής, όταν εκείνη επέστρεφε στις ρίζες της κλασικής αρχαιότητας αναζητώντας τα πρότυπα της. Το άγαλμα είναι σμιλεμένο σε παριανό μάρμαρο. Έχει ύψος 2 μ. και παριστάνει την Αφροδίτη μισόγυμνη μ’ ένα ύφασμα με πανέμορφες πτυχώσεις να σκεπάζει το κάτω μέρος του σώματος. Το άγαλμα και λόγω του μεγέθους του έχει δουλευτεί από τον γλύπτη του τμηματικά και τεμαχισμένο βρέθηκε από τους αρχαιοκάπηλους στη Μήλο.
Μόνο εικασίες υπάρχουν για το τι έκανε με τα χέρια της η Αφροδίτη. Άλλοι λένε ότι κράταγε την ασπίδα του Άρη, άλλοι ότι κράταγε ένα μήλο (σκηνή από τη γνωστή ιστορία με τον Πάρη) κι άλλοι ότι κράταγε έναν καθρέπτη όπου καθρέπτιζε το πρόσωπό της. Υπάρχουν ίχνη που ενισχύουν την άποψη ότι το άγαλμα έφερε και κοσμήματα, ενώ δεν υπάρχουν ίχνη χρώματος, αν και γνωρίζουμε με σιγουριά ότι όλα τα αγάλματα ήταν ζωγραφισμένα στην αρχαιότητα. Αντίγραφο του αγάλματος, τιμής ένεκεν προσφορά από το μουσείο του Λούβρου, υπάρχει στην πρώτη αίθουσα του αρχαιολογικού μουσείου της Μήλου, στην Πλάκα.

Φράγχθι-Το αρχαιότερο ναυτικό ταξίδι της ανθρωπότητας
Σ’ ένα από τα σημαντικότερα σπήλαια της προϊστορικής Ελλάδας στην Αργολίδα, το Φράγχθι, Αμερικανοί αρχαιολόγοι που διεξήγαγαν τις έρευνες και τις ανασκαφές για πάνω από μια δεκαετία έβγαλαν ασφαλή συμπεράσματα ότι στο σπήλαιο αυτό υπήρχε συνεχόμενη παρουσία ανθρώπων για πάνω από 35.000 χρόνια. Ανάμεσα στα πάμπολλα σημαντικά ευρήματα στο σπήλαιο, βρέθηκαν πολλά εργαλεία από τοπικό πυριτόλιθο, αλλά και μερικά μικρά κοφτερά κομματάκια από Οψιδιανό της Μήλου, που σύμφωνα με τη χρονολόγηση που έκαναν οι Αμερικανοί, βρέθηκε στο Φράγχθι γύρω στο 10900 π.Χ. Αυτό σημαίνει ότι 13.000 χρόνια πριν τη σημερινή εποχή χρονολογούν τα 10 μικρά κομμάτια από Οψιδιανό της Μήλου που βρέθηκαν στο Φράγχθι.

Ο Οψιδιανός της Μήλου έχει βρεθεί σε διάφορες προϊστορικές τοποθεσίες στην Ελλάδα, αλλά πουθενά η χρονολόγηση δεν ήταν τόσο παλιά. Αυτή η χρονολόγηση είναι πολύ σημαντική γιατί αποδεικνύει με επιστημονικά ευρήματα, όχι με εικασίες, ένα ταξίδι που έγινε στην ανοιχτή θάλασσα στο Αιγαίο πριν από 13.000 χρόνια για τη μεταφορά του Οψιδιανού από τη Μήλο στο Φράγχθι. Τώρα αν το ταξίδι έγινε νησί-νησί στις δυτικές Κυκλάδες και μέσω Αττικής έφτασε ο Οψιδιανός στο Φράγχθι ή το ταξίδι έγινε σε μια ευθεία μέσω Φαλκονέρας και πελοποννησιακών ακτών, δεν έχει σημασία. Αυτό που έχει τεράστια σημασία είναι ότι ο προϊστορικός άνθρωπος στο Αιγαίο στην παλαιολιθική περίοδο τολμούσε τόσο μεγάλα ταξίδια στην ανοιχτή θάλασσα και ότι η διαδρομή Μήλος-Φράγχθι είναι το αρχαιότερο καταγεγραμμένο ταξίδι σε ανοιχτή θάλασσα της ανθρωπότητας.

Αιχμές βελών από οψιδιανό που βρέθηκαν στο σπήλαιο του Σαρακηνού.
Έχουν κατασκευαστεί την 4η χιλιετία π.Χ. (Aρχαιολογικό Mουσείο Θήβας)

Μεταλλευτική Ιστορία

Ο Οψιδιανός της Μήλου (το περίφημο νύχι για τους ντόπιους) υπάρχει διάσπαρτος σε διάφορες προϊστορικές θέσεις. Είναι ένα σκληρό ηφαιστειακό πέτρωμα που έχει την ιδιότητα κατά την επεξεργασία του να σχηματίζει λεπτές λεπίδες με κοφτερές αιχμές. Από αυτόν κατασκεύαζαν οι προϊστορικοί άνθρωποι τα πρώτα χειροποίητα εργαλεία: λεπίδες, μαχαίρια, δρεπάνια, εργαλεία κοπής κατά κύριο λόγο, αλλά και αιχμές για τα βέλη τους. Σε όλους τους νεολιθικούς οικισμούς της Ελλάδας ανευρίσκονται εργαλεία από οψιδιανό της Μήλου. Ο Οψιδιανός της Μήλου που βρέθηκε στο σπήλαιο Φράγχθι στην Αργολίδα σε στρώματα που χρονολογούνται στην παλαιολιθική εποχή, μας αποδεικνύει ότι η μεταλλευτική ιστορία του νησιού άρχισε τουλάχιστον 10.000 χρόνια πριν. Μηλία γη ονομαζόταν στην αρχαιότητα το υπόφαιο γαιώδες υλικό από τη Μήλο που χρησιμοποιούσαν οι ζωγράφοι, που το ανακάτευαν με τις χρωστικές ουσίες, για να κάνουν διαρκέστερη τη ζωγραφιά.

Η εξόρυξη και η επεξεργασία του Οψιδιανού άρχισε πολύ πριν κατοικηθεί η Μήλος και φαίνεται πολύ πιθανόν ο πρώτος οικισμός στην Φυλακωπή να οφείλεται στην ύπαρξη αυτού του θαυμαστού για την προϊστορική εποχή, ορυκτού. Με την κατοίκηση της Μήλου αρχίζει η εξόρυξη και το εμπόριο κι άλλων μεταλλευμάτων κι ορυκτών που αφθονούν στο νησί και η δραστηριότητα αυτή συνεχίζεται αδιάλειπτα σε όλη την αρχαιότητα και τον μεσαίωνα. Μόνο στη διάρκεια της Τουρκοκρατίας υπάρχει κάποια ύφεση καθώς η εξαγωγές ορυκτών περιορίστηκαν και η Μήλος είναι γνωστότερη για τις αλυκές της παρά για τα ορυκτά της.

Μετά τη σύσταση του νεοελληνικού κράτους, η Μήλος είναι το πρώτο μέρος στην Ελλάδα που δίνεται επίσημη άδεια για εκμετάλλευση στα θειωρυχεία της, το 1862. Είναι η ημερομηνία ορόσημο για τη σύγχρονη μεταλλευτική ιστορία του νησιού. Από τότε πολλές εταιρείες αναλαμβάνουν την εξόρυξη, επεξεργασία και το εμπόριο ορυκτών, ανάμεσα τους το θειάφι, την κίσηρη, την καολίνη, τη στυπτηρία την ποζολάνη, τη βαρυτίνη, τον μπετονίτη, τον περλίτη ακόμη και μεταλλεύματα μαγγανίου και μολύβδου και τον αλουνίτη.

Τα ορυχεία του θείου σταμάτησαν τη λειτουργία τους τη δεκαετία του 1960, καθώς πηγές φθηνότερου θείου στην παγκόσμια αγορά ορυκτών, έκαναν ασύμφορη την εκμετάλλευση τους. Όμως, δεν σταμάτησε και η μεταλλευτική ιστορία του νησιού, καθώς αρκετές εταιρείες συνέχισαν να δραστηριοποιούνται στη Μήλο και να επενδύουν σε εγκαταστάσεις και νέες τεχνολογίες. Σήμερα οι τεράστιες ποσότητες μπετονίτη και περλίτη που εξορύσσονται σε επιφανειακά ορυχεία στη Μήλο, την τοποθετούν ως το μεγαλύτερο κέντρο παραγωγής και επεξεργασίας αυτών των δύο ορυκτών στην ευρωπαϊκή ένωση.

Οψιδιανός στο Μεταλλευτικό Μουσείο Μήλου

Χωριά και οικισμοί
Στην Μήλο, τα περισσότερα χωριά και οι οικισμοί βρίσκονται στο βόρειο τμήμα του νησιού. Το νησί κατακλύζεται από κόσμο στη διάρκεια κυρίως των καλοκαιρινών μηνών. Οι περισσότεροι επισκέπτες συγκεντρώνονται στο βόρειο τμήμα του νησιού κυρίως, στα χωριά Πλάκα, που είναι και η πρωτεύουσα του νησιού, Τριοβάσαλο, Τρυπητή, Πολλώνια, Ζεφυρία και Αδάμαντα. Όλα τα παραδοσιακά ψαροχώρια με τα σύρματα δίνουν το χαρακτηριστικό γραφικό τους χρώμα στη Μήλο. Τα χωριά και οι οικισμοί στην υπόλοιπη Μήλο, όπως το Παλιοχώρι και ο Προβατάς, έχουν κίνηση πιο πολύ το καλοκαίρι λόγω των παραλιών τους. Το οδικό δίκτυο του νησιού είναι πολύ καλό κι όλες οι διαδρομές γίνονται με ευκολία. Για όσους δεν διαθέτουν μεταφορικό μέσον μπορούν να χρησιμοποιήσουν τη συγκοινωνία του νησιού. Λεωφορεία και ταξί καλύπτουν σε μεγάλο βαθμό τις ανάγκες των επισκεπτών από τον Αδάμαντα προς όλους τους οικισμούς.

Ο Αδάμαντας είναι το λιμάνι της Μήλου, αλλά και ένα από τα πιο μεγάλα λιμάνια της Μεσογείου. Είναι ένα από τα χαρακτηριστικά φυσικά λιμάνια των Κυκλάδων και το σχήμα του μοιάζει με πέταλο. Το ομώνυμο χωριό είναι χτισμένο στη δεξιά πλευρά του όρμου της Μήλου. Κτίστηκε το 1835 από Σφακιανούς που βρήκαν καταφύγιο στο νησί, μετά την αποτυχημένη εξέγερση εναντίον των Τούρκων. Ο Αδάμαντας είναι το τουριστικό κέντρο του νησιού, καθώς όλα ξεκινούν από εδώ, συγκοινωνίες, θαλάσσιες εκδρομές και οι δρόμοι για τους περισσότερους προορισμούς στην Μήλο. Οι αποστάσεις στη Μήλο είναι πολύ μικρές, η πιο μεγάλη διαδρομή δεν ξεπερνάει το 40 λεπτά και επιλέγοντας τον Αδάμαντα για τη διαμονή του ο επισκέπτης βρίσκεται στο κέντρο του νησιού με όλες τις παραλίες πολύ κοντά του.

Ο Αδάμαντας διαθέτει με το παραπάνω όλες τις υποδομές που χρειάζεται ο κάθε επισκέπτης για διαμονή, διασκέδαση, φαγητό και μετακίνηση και έτσι πολλοί τον προτιμούν για να μείνουν όταν έρχονται στην Μήλο. Στον Αδάμαντα υπάρχει μαρίνα, μουσεία και η μοναδική οργανωμένη ιαματική πηγή της Μήλου. Δίπλα στον Αδάμαντα βρίσκονται δύο πολύ καλές οργανωμένες παραλίες. Στα δεξιά του χωριού είναι η Λαγκάδα και αριστερά και λίγο έξω (500 μ.) ξεκινάει η παραλία Παπικινού, που έχει βραβευτεί με γαλάζια σημαία. Πρόκειται για δυο υπέροχες αμμουδιές με καταγάλανα νερά.
Σε απόσταση 5,5 χλμ. από τον Αδάμαντα βρίσκεται η Ζεφυρία με λίγους σήμερα κατοίκους. Η Ζεφυρία είναι η πρώτη πρωτεύουσα της Μήλου, που την έχτισαν οι Ενετοί. Εξαιτίας ενός μεγάλου σεισμού το 1767 εγκαυαλείφθηκε και ερήμωσε. Σήμερα είναι ένα μικρό χωριουδάκι, όπου οι κάτοικοι ασχολούνται κυρίως με τη γεωργία.

Το χωριό είναι γνωστό για το πανηγύρι του, που διοργανώνεται κάθε χρόνο τον Δεκαπενταύγουστο, στη γιορτή της Παναγίας της Πορτιανής, που είναι η παλιά Μητρόπολη του νησιού, χτισμένη από τον 17ο αιώνα. Η Ζεφυρία απέχει περίπου 5 χλμ. από τον Αδάμαντα και 9 χλμ. από την Πλάκα. Περνάτε από τον οικισμό για να επισκεφτείτε τις παραλίες της Αγίας Κυριακής και του Παλαιοχωρίου.

Η Μήλος έχει και δεύτερο λιμάνι, τα Πολλώνια, που βρίσκεται στη ΒΑ πλευρά του νησιού και απέχει 14 χλμ. από την Πλάκα και 10 χλμ. από τον Αδάμαντα. Από ένα γραφικό ψαροχώρι που ήταν πριν από μερικά χρόνια, μετασχηματίζεται χρόνο με τον χρόνο σε ένα δημοφιλή προορισμό καθώς πέρα από τα γραφικά ταβερνάκια που έτσι κι αλλιώς αξίζουν την επίσκεψη σας, τα Πολώνια διαθέτουν μια τεράστια παραλία και πάρα πολλά ενοικιαζόμενα δωμάτια. Στα αριστερά του οικισμού, στο φάρο της Πελεκούδας, πιστεύεται ότι υπάρχει ο ναός του Απόλλωνα, από όπου πήρε και το όνομά του το χωριό. Επίσης, καθώς έρχεστε από τον Αδάμαντα, θα συναντήσετε τα ερείπια της αρχαίας πόλης της Φυλακωπής, αλλά και αρκετές όμορφες παραλίες.

Από τα Πολλώνια ξεκινούν τα Ferry-boats για την Κίμωλο, καθώς και αρκετά καΐκια και σκάφη τόσο για το πανέμορφο γειτονικό νησί όσο και για το γύρο της Μήλου. Τα Πολλώνια είναι ένα από τα χωριά που αξίζει να επιλέξετε για τη διαμονή σας, καθώς θα τα έχετε σαν βάση για την περιήγηση σε όλη τη βόρεια Μήλο, όπου βρίσκονται πολλά από τα σημαντικά αξιοθέατά της, αλλά και θα είστε δίπλα σε πολλές και καλές παραλίες. Γενικά οι αποστάσεις στη Μήλο δεν είναι μεγάλες και αν έχετε αυτοκίνητο δικό σας ή ενοικιαζόμενο δεν θα αντιμετωπίσετε κανένα πρόβλημα.

Λίγο πριν φτάσετε στο Σαρακήνικο, κάντε μια στάση στο παραδοσιακό ψαροχώρι Μαντράκια. Τα Μαντράκια είναι ένας ακόμα παραθαλάσσιος οικισμός της Μήλου, που θα σας εντυπωσιάσει για τη γραφικότητά του. Αποτελείται από λίγα σπίτια με την εκκλησία να δεσπόζει στην κορυφή και δίπλα ένα πανέμορφο λιμανάκι διαμορφωμένο να προσφέρει ασφάλεια στις βάρκες των ψαράδων ακόμη και σήμερα. Ο οικισμός βρίσκεται περίπου 5 χλμ. ΒΔ της πρωτεύουσας της Μήλου, την Πλάκα.

Το λιμανάκι στα Μαντράκια είναι γεμάτο από τα χαρακτηριστικά «σύρματα», που είναι καλοδιατηρημένα, βαμμένα με έντονα χρώματα, προσφέρουν μια πραγματικά εντυπωσιακή εικόνα στον επισκέπτη. Τα Μαντράκια, αν και εξακολουθεί ακόμα και σήμερα είναι ένα ψαροχώρι, έχουν αρχίσει να αναπτύσσονται και τουριστικά, καθώς διαθέτουν εστιατόριο και μερικά ενοικιαζόμενα δωμάτια.

Μια πανέμορφη, ήσυχη, γραφική γωνιά της Μήλου. Δεξιά του οικισμού το τοπίο αρχίζει να θυμίζει σελήνη και σας θυμίζει ότι λίγο πιο πέρα είναι τα Σαρακήνικο, η επόμενη στάση σας για μπάνιο και φωτογραφίες. Λίγα μέτρα πριν τον οικισμό υπάρχει μια μικρή πανέμορφη παραλία που δεν είναι οργανωμένη, λέγεται Τουρκοθάλασσα και έχει χοντρή άμμο και βοτσαλάκι.

Στην παραλία πρέπει να κατεβείτε με τα πόδια καθώς ο χωματόδρομος που οδηγεί στην άκρη της κάθε χειμώνα γίνεται χειρότερος, αλλά αξίζει τον κόπο να κολυμπήσετε στα πεντακάθαρα γαλανά νερά της. Ο οικισμός διαθέτει και άλλη μια παραλία στην ανατολική του πλευρά, που διαθέτει αλμυρίκια και ονομάζεται Γερανιά.

Φεύγοντας από τον Αδάμαντα και κατευθυνόμενοι προς την Πλάκα, συναντάμε δυο όμορφα χωριά, σχεδόν ενωμένα το ένα με το άλλο, που έχουν δημιουργηθεί σε δυο γειτονικούς λόφους. Το πρώτο από αυτά είναι ο Τριοβάσαλος και το άλλο ο Πέρα Τριοβάσαλος.

Έχουν ταβέρνες αλλά και αρκετά εμπορικά μαγαζιά. Είναι γνωστά για τους ναούς τους και για τα έθιμα που αναβιώνουν κυρίως το Πάσχα.

Ο Φυροπόταμος είναι ένας πολύ μικρός παραδοσιακός οικισμός, χτισμένος πάνω σε ένα ακρωτήριο, στη βόρεια Μήλο. Στα δεξιά βρίσκεται η εκκλησία του Αγίου Νικολάου και τα ερείπια της σκάλας φόρτωσης. Δεν διαθέτει πολλά σύρματα, καθώς για πολλά χρόνια χρησιμοποιήθηκε ως λιμάνι μεταφόρτωσης ορυκτών και υπάρχει ακόμη η σκάλα και ένα ερειπωμένο εργοστάσιο επεξεργασίας των πλούσιων μεταλλευμάτων της Μήλου. Ο οικισμός είναι χτισμένος σε ένα μικρό κόλπο, πάνω σε μια στενή λουρίδα γης μέσα στη θάλασσα, που είναι η κατάληξη εντυπωσιακών πολύχρωμων σχηματισμών από ηφαιστειακά υλικά. Η περιοχή του Φυροπόταμου γίνεται ακόμη πιο εντυπωσιακή τις ώρες του δειλινού και σας προτείνουμε μια από τις επισκέψεις σας στον οικισμό να είναι αργά το απόγευμα.

Αριστερά από τον Φυροπόταμο υπάρχει μια πολύ όμορφη οργανωμένη παραλία με όλα τα απαραίτητα. Η πλατιά αμμουδιά περικλείεται από αλμυρίκια για φυσική σκιά, ενώ διαθέτει ξαπλώστρες με ομπρέλες και beach bar με θέα το ακρωτήριο που βρίσκεται ο γραφικό οικισμός με τα ψαράδικα σπιτάκια, κάποια ερείπια και την παλιά σκάλα μεταφόρτωσης μεταλλευμάτων.

Εντυπωσιακά και εδώ τα σύρματα που τα συναντάμε σε όλους σχεδόν τους παραθαλάσσιους οικισμούς της βόρειας Μήλου. Τα σύρματα είναι χτίσματα δίπλα στη θάλασσα με μια μεγάλη πόρτα, μέσα στα οποία το χειμώνα προστάτευαν τις βάρκες από τις φουρτούνες. Σήμερα πολλά από αυτά έχουν μετατραπεί σε εξοχικά σπίτια ή μαγαζάκια.

Ο οικισμός στο Παλιοχώρι είναι ένας από τους πιο αναπτυσσόμενους στη Μήλο, χάρη στις μεγάλες αμμουδερές του παραλίες. Παραδοσιακές ταβέρνες με ολόφρεσκο ψάρι, θερμές πηγές και ατμούς μέσα στην θάλασσα, μέσα σε μια πανδαισία από την ηφαιστειακή χρωματική παλέτα των γύρω υψωμάτων, κάνουν το Παλιοχώρι έναν πολύ ελκυστικό προορισμό που κερδίζει όλο και περισσότερο την προτίμηση των επισκεπτών της Μήλου για την διαμονής τους.

Καθώς ο οικισμός είναι παραλιακός, είναι ιδανικός για όσους θέλουν να κάνουν τις διακοπές τους δίπλα στην θάλασσα.

Ο Εμπουρειός είναι ένας μικρός γραφικός οικισμός απέναντι από τον Αδάμαντα, στη δυτική πλευρά του μεγάλου κόλπου της Μήλου. Όπως λέει και το όνομα του ο Εμπουρειός στο παρελθόν υπήρξε σημαντικός εμπορικός σταθμός.

Το χωριό σήμερα είναι σχεδόν ερημωμένο και δεν θυμίζει σε τίποτα το παλιό εμπορικό κέντρο. Όμως κρατάει τον παραδοσιακό του χαρακτήρα. Προτείνουμε να φτάσετε τον οικισμό με βάρκα από τον Αδάμαντα, γιατί ο δρόμος δεν είναι ό,τι καλύτερο. Στον Εμπουρειό υπάρχει παραλία με πεντακάθαρα νερά, ενώ μπορείτε να κολυμπήσετε και στην κοντινή Φατούρενα. Στον Εμπουρειό θα βρείτε κι ένα εξαιρετικό ταβερνάκι, κυριολεκτικά πάνω στη θάλασσα και να γευτείτε τα φρέσκα ψάρια με τις ντόπιες συνταγές, πράγμα που τον κάνει ιδανικό για ένα διάλλειμα στην περιήγηση σας στην Μήλο.

Η Τρυπητή είναι η φυσική συνέχεια της Πλάκας προς τα νότια. Πήρε το όνομά της από τις πολλές τρύπες που υπάρχουν στα βράχια γύρω από το χωριό. Είναι ένα γραφικό παραθαλάσσιο χωριό με υπέροχη θέα στην κόλπο της Μήλου. Αξίζει να πιείτε ένα καφέ και να την απολαύσετε. Χαρακτηριστικό του χωριού είναι οι αναπαλαιωμένοι ανεμόμυλοι, που μπορείτε να ενοικιάσετε για τη διαμονή σας και ο επιβλητικός ναός του Αγίου Νικολάου. Κοντά στην Τρυπητή, επισκέψιμα και με τα πόδια, είναι οι Κατακόμβες και το Αρχαίο Θέατρο της Μήλου.

Η Πλάκα είναι η πρωτεύουσα της Μήλου, χτισμένη πάνω από τον Αδάμαντα και σε υψόμετρο 200 μ. περίπου. Είναι ένα παραδοσιακό γραφικό χωρίο που φυλάει ως κόρη οφθαλμού την ιδιαίτερη γραφικότητα της. Στα γραφικά στενά πλακόστρωτα δρομάκια της Πλάκας υπάρχουν όμορφα αρχοντικά, διάφορα μαγαζιά για να κάνετε τα ψώνια σας, αλλά και ταβέρνες και καφέ με εξαιρετικό φαγητό και γλυκά.

Στην κορυφή βρίσκεται η Κοίμηση τις Θεοτόκου ή Μέσα Παναγιά. Περπατώντας στα δρομάκια θα συναντήσετε στην άκρη των βράχων τη Μητρόπολη του νησιού, την Παναγία Κορφιάτισσα. Στην Πλάκα αξίζει επίσης να επισκεφτείτε το Αρχαιολογικό Μουσείο της Μήλου. Αν δεν έχετε πάει στο Λούβρο, είναι μια πρώτης τάξης ευκαιρία να δείτε το άγαλμα της Αφροδίτης της Μήλου (ακριβές αντίγραφο) από κοντά. Επισκεφτείτε επίσης το Λαογραφικό Μουσείο της Μήλου και το μεσαιωνικό κάστρο με την όμορφη θέα και το εκπληκτικό ηλιοβασίλεμα.

Μουσεία

Αρχαιολογικό μουσείο
Το μουσείο της Μήλου βρίσκεται στην Πλάκα και στεγάζεται σε ένα πανέμορφο νεοκλασικό του 19ου αιώνα που μετατράπηκε σε μουσείο το 1985. Στις συλλογές του περιλαμβάνει χαρακτηριστικά δείγματα από όλη την ιστορία της Μήλου.

Με την είσοδό μας στην κεντρική αίθουσα του μουσείου αντικρίζουμε το εντυπωσιακό γύψινο αντίγραφο της Αφροδίτης της Μήλου. Το πιστό αντίγραφο προέρχεται από τα εργαστήρια του μουσείου του Λούβρου, όπου βρίσκεται το διάσημο πρωτότυπο άγαλμα της Αφροδίτης.

Στην ίδια αίθουσα υπάρχει ένας ταφικός πίθος του 6ου αιώνα π.X., με ανάγλυφη αναπαράσταση αρματοδρομίας, ένα άγαλμα ιματιοφόρου του 3ου αιώνα π.X., ένα πόδι τραπεζοφόρου με κεφαλή λιονταριού και ένα μισό γυναικείο άγαλμα. Στο αριστερό τμήμα της αίθουσας, μια προθήκη μας φέρει στο νου τη ζωή των κατοίκων στη νεολιθική εποχή, καθώς είναι γεμάτη με κομμάτια οψιδιανού, εργαλεία, απολεπίσματα, μαχαιρίδια, αιχμές βελών και δοράτων. Θαυμάζοντας όλα αυτά τα ευρήματα, που τα περισσότερα προέρχονται από τον προϊστορικό οικισμό της Φυλακωπής, τα Νύχια και το Δεμεναγάκι, μεταφερόμαστε στη δεξιά αίθουσα.

Και εδώ υπάρχουν σημαντικά εκθέματα, δηλωτικά της ανάπτυξης των τεχνών και του πολιτισμού του αρχαίου Κλήματος. Ξεχωριστής ομορφιάς είναι η άριστα κατασκευασμένη εικονιστική κεφαλή με χαρακτηριστική στίλβωση στο πρόσωπο και η ανάγλυφη επιτύμβια πλάκα νέου με υπηρέτη, που χρονολογούνται από τον 3ο αιώνα π.X. Υπάρχουν επίσης διάφορα αναθηματικά αγάλματα και αγαλματίδια. Ένα απ' αυτά αναπαριστά σύμπλεγμα της Αφροδίτης με τον Έρωτα. Σε περίοπτη θέση βρίσκεται και ένας ιερέας του θεού Διόνυσου, που βρέθηκε στην Tραμυθιά και πιστεύεται ότι κατασκευάστηκε το 2ο αιώνα π.X. Φορά δέρμα πάνθηρα και έχει στο κεφάλι στεφάνι.

Στο νησί έχουν βρεθεί κι εκτίθενται στο Μουσείο, πλάκες με το αρχαϊκό αλφάβητο της Μήλου, που αποτελείται από 21 γράμματα, και δείχνει την παλαιότερη μορφή του ελληνικού αλφαβήτου. Μαρτυρείται από το τέλος του 6ου αιώνα π.X. και διαρκεί ως την καταστροφή της Mήλου από τους Αθηναίους το 415 π.X.
Στην αριστερή αίθουσα συναντάμε πολλές προθήκες με ευρήματα ανασκαφών που μας μεταφέρουν σε ακόμα παλαιότερες εποχές. Οι περισσότερες φυλάσσουν την «ιστορία» της αρχαίας Φυλακωπής. Υπάρχουν πολλά αγγεία με ζωγραφισμένα κρίνα και άλλα λουλούδια, ενώ χαρακτηριστική είναι η μικρογλυπτική σε πηλό και μάρμαρο.

Ακόμα εκτίθενται πολλά ειδώλια από τα ιερά της Φυλακωπής IV, ενώ μόνη της, σε ξεχωριστή προθήκη, είναι τοποθετημένη η πασίγνωστη «Κυρά της Φυλακωπής».
Tέλος, υπάρχει μία μικρή αίθουσα πίσω από το άγαλμα της Αφροδίτης. Σ’ αυτή θα δούμε νομίσματα, μαχαιρίδια, χάλκινα αγαλματίδια του 5ου και 4ου αιώνα π.X., γυάλινα και πήλινα αγγεία των Ρωμαϊκών χρόνων, καθώς επίσης ανάγλυφα και ειδώλια της Ελληνιστικής εποχής.

Για να έχει κάποιος ολοκληρωμένη εικόνα από τα ευρήματα στις ανασκαφές στη Μήλο, πρέπει οπωσδήποτε να δει και την Κυκλαδική συλλογή του Αρχαιολογικού Μουσείο της Αθήνας, όπου τα εκθέματα κι από τις τέσσερις οικιστικές περιόδους της Φυλακωπής (3300-1100 π.Χ.) αποτελούν σημαντικό τμήμα της (ισόγειο, αίθουσα 6). Η συλλογή στο Αρχαιολογικό Μουσείο της Μήλου περιλαμβάνει επίσης χαρακτηριστικά δείγματα Οψιδιανού που τόσο σημαντικό ρόλο έπαιξε στην πρώιμη ανάπτυξη του νησιού. Σημαντικά εκθέματα υπάρχουν και στους υπαίθριους χώρους του αρχαιολογικού μουσείου της Μήλου. Τα υπαίθρια εκθέματα είναι πραγματικά στολίδια απόλυτα ταιριαστά με το μουσείο και σας προετοιμάζουν με τον καλύτερο τρόπο για την επίσκεψη σας στις στεγασμένες συλλογές.

Εκκλησιαστικό Μουσείο
Δίπλα στην παραλία του Αδάμαντα συναντάμε κι άλλο ένα ενδιαφέρον μουσείο: Το Εκκλησιαστικό μουσείο της Μήλου, που στεγάζεται στο ναό της Αγίας Τριάδας, μια από τις παλιότερες και ομορφότερες εκκλησίες στην Μήλο, που χρονολογείται στην εποχή της Εικονομαχίας το 842 μ.Χ. Η ίδια η εκκλησία παρουσιάζει μεγάλο ενδιαφέρον, καθώς στην αρχιτεκτονικής της έχουν συνδυαστεί στοιχεία και από την βυζαντινή αλλά και από την καθολική παράδοση κατά την διάρκεια της φραγκοκρατίας. Στο προαύλιο του εκκλησιαστικού μουσείο σας υποδέχεται ένα πανέμορφο ψηφιδωτό από βότσαλα. Μέσα στο Μουσείο φιλοξενείται η πινακοθήκη της αγιογραφικής παράδοσης του νησιού με εικόνες και κειμήλια της εκκλησιαστικής ζωής της Μήλου από τον 14ο αιώνα. Ξυλόγλυπτα τέμπλα, επιτάφιοι και αναλόγια. Εικονοστάσια, δεσποτικός θρόνος, δισκοπότηρα και θυμιατά, αφιερώματα των πιστών και ευαγγέλια δίνουν έντονα την γεύση της εκκλησιαστικής παράδοσης στην Μήλο. Το εκκλησιαστικό μουσείο της Μήλου περιλαμβάνει και μερικές φορητές εικόνες των Εμμανουήλ και Αντωνίου Σκορδίλη, κρητικών αγιογράφων, πατέρας και γιός που έζησαν και δημιούργησαν τον 16ο αιώνα στην Μήλο, οι οποίοι προσέφεραν με το ιδιαίτερο στυλ τους στην ανανέωση της μεταβυζαντινής ζωγραφικής.

Λαογραφικό μουσείο
Το λαογραφικό μουσείο της Μήλου βρίσκεται στην Πλάκα. Ιδρύθηκε το 1969 από την Ένωση Μηλίων της Αθήνας, με οργανωτή και εμψυχωτή του τον Ζαφείρη Bάο. Στεγάζεται σε ένα χαρακτηριστικό σπίτι της Μήλου που αγοράστηκε με σκοπό να στεγάσει την συλλογή του μουσείου που παρουσιάζει μέσα από την οργάνωση των χώρων ενός σπιτιού, τις ιδιαιτερότητες της καθημερινής ζωής της Μήλου την περίοδο μετά την επανάσταση του 1821 μέχρι τον μεσοπόλεμο.

Στο λαογραφικό μουσείο της Μήλου υπάρχουν εκθέματα από αρχοντικά, αστικά και αγροτικά σπίτια. Εδώ θα βρείτε κέρινα ανθρώπινα ομοιώματα με παραδοσιακές ενδυμασίες, σπάνια κεντήματα και υφαντά από όλα τα είδη της υφαντικής τέχνης, αναπαραστάσεις χώρων εργασίας με τον αργαλειό, την κουζίνα του σπιτιού, το υπνοδωμάτιο, και το κελάρι που χρησίμευε και ως αποθήκη των αγροτικών προϊόντων.

Στην είσοδο και πρώτη αίθουσα του μουσείου υπάρχει η Σάλα που περιλαμβάνει και τα πιο πολυτελή αντικείμενα. Η Σάλα που ήταν συνήθως και το μεγαλύτερο δωμάτιο του σπιτιού που υποδέχονταν τους επισκέπτες, ανάλογα με την επίπλωση και την διακόσμηση καθρέπτιζε την οικονομική αλλά και την κοινωνική θέση της οικογένειας.

Χαρακτηριστικό στο λαογραφικό μουσείο της Μήλου είναι επίσης το δωμάτιο του αργαλειού. Το αργαστήρι ήταν πολύ σημαντικό για την οικιακή οικονομία. Ο αργαλειός και η ραπτομηχανή δεν έλειπαν σχεδόν από κανένα σπίτι. Στο μικρό αυτό σπιτικό εργαστήριο φτιάχνονταν όλα τα ρούχα και τα υφάσματα του σπιτιού καθώς και η προίκα των κοριτσιών.

Η κουζίνα με την εστία ήταν ένα επίσης σημαντικό κέντρο του σπιτιού. Εκεί βρίσκεται όλος ο απαραίτητος εξοπλισμός για την δημιουργία του ψωμιού και του φαγητού της οικογένειας.

Το λαογραφικό μουσείο της Μήλου διαθέτει μια εξαιρετική αναπαράσταση της κρεβατοκάμαρας. Η κάμαρα που ανήκε στο ζευγάρι των νοικοκυραίων του σπιτιού, φιλοξενούσε και τα παιδιά όσο ήταν μικρά.

Στην κάμαρα φυλάσσονταν όλα τα ρούχα και τα προικιά της οικογένειας, ενώ στο ντουλάπι που κλείδωνε όλα τα πολύτιμα αντικείμενα και τα ακριβά σερβίτσια.

Καθώς στα σπίτια εκείνης της εποχής δεν υπήρχε ξεχωριστός χώρος για το λουτρό, το λαβομάνο με την κανάτα το νερό βρίσκεται στην Κάμαρα για τις καθημερινές ανάγκες του πλυσίματος. Στην κάμαρα υπάρχουν τα στέφανα του ζευγαριού και οι εικόνες των αγίων που προστατεύουν την οικογένεια.

Σημαντικός χώρος με πολλές χρήσεις ήταν για το νοικοκυριό της Μήλου το πατητήρι. Εκτός από χώρος για την επεξεργασία του κρασιού ήταν αποθηκευτικός χώρος για τα τρόφιμα αλλά εξυπηρετούσε και άλλες λειτουργίες, ακόμη και για να φιλοξενεί κάποιο μέλος της οικογένειας.

Το λαογραφικό μουσείο της Μήλου είναι ένα από τα πιο άρτια και όμορφα λαογραφικά μουσεία της Ελλάδας. Αξίζει και την επίσκεψη σας, αλλά και την στήριξη σας, καθώς είναι μια εξαιρετική ιδιωτική προσπάθεια.

Μεταλλευτικό μουσείο

Το μεταλλευτικό μουσείο στην Μήλο ιδρύθηκε το 1998, με την υποστήριξη της μεγαλύτερης μεταλλευτικής εταιρείας στο νησί, της S&B βιομηχανικά ορυκτά Α.Ε. Το μουσείο είναι ένα σύγχρονο κτίριο πραγματικό στολίδι για τον Αδάμαντα και στις αίθουσες του παρουσιάζεται η ξεχωριστή γεωλογική ηφαιστειακή φύση της Μήλου. Στο μεταλλευτικό μουσείο της Μήλου ξεδιπλώνεται με μια εξαιρετική παρουσίαση η μεταλλευτική ιστορία του νησιού καθώς και ορυκτός πλούτος του.

Στην ισόγεια αίθουσα υπάρχει μακέτα που αναπαριστά έκρηξη ηφαιστείου και ένας μεγάλος γεωλογικός χάρτης του νησιού. Φωτεινές διαφάνειες παρουσιάζουν τη σημερινή εξορυκτική δραστηριότητα, καθώς και εργαλεία, όργανα για τις μεταλλευτικές δραστηριότητες στο νησί τα τελευταία 150 χρόνια.

Στην αίθουσα, στον πρώτο όροφο του μουσείου, μπορείτε να θαυμάσετε βιτρίνες με πετρώματα και ορυκτά από διάφορα μέρη της Ελλάδας. Έμφαση δίνεται στην πληροφόρηση του κοινού για τα ορυκτά που εξορύσσονται στη Μήλο σήμερα, όπως τον περλίτη και τον μπετονίτη, που αποτελούν τα κύρια εξαγωγικά της προϊόντα.

Στο μουσείο εκτίθεται επίσης ένα τριβείο της Ρωμαϊκής εποχής χρήσιμο στη τριβή και σύνθλιψη στυπτηρίας και ο κορμός ενός κέδρου που βρέθηκε σε ορυχείο μπετονίτη στη θέση Αγγεριά σε βάθος 28 μέτρων και η ηλικία του εκτιμάται ότι υπερβαίνει τα 2.000 χρόνια.

Στο υπόγειο του μουσείο υπάρχουν βοηθητικοί χώροι και μια μικρή αλλά εξαιρετική αίθουσα παρουσιάσεων εξοπλισμένη με οπτικοακουστικά μέσα. Στους χώρους του υπογείου του μεταλλευτικού μουσείου της Μήλου διοργανώνονται οι πολλαπλές δραστηριότητες του μουσείου, όπως εκπαιδευτικά προγράμματα, ομιλίες, παρουσιάσεις, εκθέσεις φωτογραφίας, προβολή ταινιών και πολυμέσων.

Στο μικρό εκθετήριο-πωλητήριο στην είσοδο του μουσείου θα βρείτε να αγοράσετε δείγματα ορυκτών από όλο τον κόσμο. Εδώ είναι το σημείο που χρειάζεται κάποια βελτίωση, καθώς θα μπορούσε να δοθεί μεγαλύτερη έμφαση στα ορυκτά της Μήλου με μεγαλύτερη ποικιλία και τα δείγματα να είναι σε πιο προσιτές τιμές.

Το μεταλλευτικό μουσείο της Μήλου είναι ένα πανέμορφο θεματικό μουσείο, που καταφέρνει με τον καλύτερο τρόπο σε όλα τα επίπεδα από τις κτηριακές εγκαταστάσεις, τον εξοπλισμό του και τις συλλογές του, να υπηρετεί τους σκοπούς της ίδρυσης του. Με τα εκπαιδευτικά προγράμματα για παιδιά και την πιο πρόσφατη δραστηριότητα του την διοργάνωση περιηγήσεων στα σημεία μεταλλευτικού ενδιαφέροντος της Μήλου, το μεταλλευτικό μουσείο συμβάλλει με τον καλύτερο τρόπο στην ανάδειξη του ξεχωριστού χαρακτήρα της Μήλου και στην τουριστική αξιοποίηση της.