Καρύταινα - το «Τολέδο» της Ελλάδας

Εισαγωγή
Την Καρύταινα τη γνώρισα πριν από μερικά χρόνια, όταν την επισκεφτήκαμε ένα απόγευμα (είναι πατρίδα του πεθερού μου) και δεν την ξέχασα. Περπατήσαμε στα στενά της και χαζέψαμε τα πέτρινα σπίτια της, είδαμε το σπίτι του πεθερού μου, ανεβήκαμε στο φράγκικο κάστρο (γκρεμισμένο τώρα πια, αλλά με υπέροχη θέα), περάσαμε από τον Αλφειό, που βρίσκεται στην είσοδο του χωριού και σταθήκαμε στο παλιό πέτρινο γεφύρι με το εκκλησάκι της Γέννησης Θεοτόκου κολλημένο πάνω του.

Από μακριά δίνει το επιβλητικό της «παρών» με το παμπάλαιο φράγκικο κάστρο της, ντυμένη με όλη την αρχοντιά που της ανήκει. Ριζωμένη στην πλαγιά του βουνού και γύρω από το κάστρο απλώνει τα πόδια της μέχρι τους πρόποδές του. Αν κι έχουν περάσει πολλά χρόνια από την ίδρυση του οικισμού, δε μπόρεσαν να της αλλάξουν τον παραδοσιακό της χαρακτήρα και προ παντός τις φυσικές της ομορφιές. Αγέραστη, στέκεται ακόμη με τα πανύψηλα αρχοντικά της, μαυρισμένα από το πέρασμα του χρόνου και την κάπνα του μπαρουτιού.

Παράλληλα η πλούσια ιστορία της, η γεωγραφική της θέση και τα αρχιτεκτονικά μνημεία της καθιστούν την Καρύταινα ένα δημοφιλή κι οργανωμένο τουριστικό προορισμό, που συνδυάζει ιστορικά αξιοθέατα, εναλλακτικές δραστηριότητες και αξιοζήλευτες ταξιδιωτικές υπηρεσίες, με φιλοξενία σε πολύ όμορφα παραδοσιακά ξενοδοχεία και ξενώνες, πολλές επιλογές φαγητού και απολαυστικές στιγμές διασκέδασης στα μικρά cafe και τα καφενεία του οικισμού.

Ανακηρυγμένη ως παραδοσιακό οικισμός, αποτελεί ένα από τα πιο γραφικά και ιστορικά χωριά της ορεινής Αρκαδίας, αλλά κι ένα από τα πιο ωραία χωριά της, εκεί όπου ο μυθικός Λούσιος ποταμός σμίγει τα νερά του με τον Αλφειό.

Γεωγραφία-Γεωλογία
Είναι έδρα του Δήμου Γόρτυνας, απέχει 17 χλμ. από τη Μεγαλόπολη, 54χλμ. από την Τρίπολη και 20 χλμ. από τη Δημητσάνα. Περιβάλλεται από τους ποταμούς Αλφειό και Λούσιο. Διακρίνεται ιδιαίτερα για τον μεσαιωνικό της χαρακτήρα που της προσδίδουν τα σπίτια, το κάστρο και οι βυζαντινού ρυθμού εκκλησίες της.

Η καστροπολιτεία της Καρύταινας, χτισμένη σε υψόμετρο 582 μ., στην πλαγιά του βουνού Άγιος Ηλίας (ή Ακρειοβούνι), γύρω από το εντυπωσιακό μεσαιωνικό της κάστρο, που δεσπόζει επιβλητικά στην κορυφή του, συνθέτει μια εντυπωσιακή εικόνα στα μάτια του επισκέπτη, που την κάνει να ξεχωρίζει δικαιολογημένα από τα υπόλοιπα χωριά της περιοχής, αν και σήμερα μπορεί να αποδώσει μόνο ένα μικρό κομμάτι της αίγλης του ιστορικού παρελθόντος της. Οι αιτίες είναι πολλές, αλλά η πιο σημαντική ίσως είναι η κοινή μοίρα των περισσότερων μικρών χωριών της επαρχιακής Ελλάδας στη σύγχρονη εποχή της αστυφιλίας.

Η Καρύταινα βρίσκεται στο κέντρο περίπου του Μοριά, στο νότιο τμήμα της Γορτυνίας, κοντά στη Μεγαλόπολη από την οποία απέχει 15 χιλιόμετρα. Μπρος της, απλώνεται το λεκανοπέδιο της Μεγαλόπολης, στο οποίο στην προϊστορική εποχή υπήρχε λίμνη με 22 χιλιόμετρα μήκος και 10 πλάτος. Στη διάρκεια της Πλειστόκαινου εποχής, έζησαν εδώ διάφορα ζώα: ελέφαντες, ρινόκεροι, ιπποπόταμοι, βίσωνες, ύαινες, ελάφια κλπ. Πριν από 100.000 χρόνια συνέπεια γεωλογικών μεταβολών, τα νερά τούτης της λίμνης, τρύπησαν τα στενά της Καρύταινας και φύγανε για τη θάλασσα. Κατά καιρούς, ξεθάφτηκαν χαυλιόδοντες ελέφαντα μήκους τριών μέτρων. Περιβάλλεται από δύο ξακουστά ποτάμια. Τον Αλφειό και το Λούσιο. Ο Αλφειός σήμερα, ύστερα από την κατασκευή του εργοστασίου της ΔΕΗ, έχασε την ομορφάδα του. Ο Λούσιος όμως τρέχει γάργαρος. Το φαράγγι του είναι θεϊκό, παραδεισένιο. Τοπίο άπειρου κάλλους. Λαχταριστές πέστροφες παίζουνε στα νερά του.

Ιστορία
Στην πλούσια ιστορία της η Καρύταινα γνώρισε πολλές ανακατατάξεις. Το χωριό εμφανίζεται στα ιστορικά αρχεία στις αρχές του 13ου αιώνα, δηλαδή την εποχή που όλη η Πελοπόννησος καταλαμβάνεται από τους Φράγκους και η Καρύταινα γίνεται πρωτεύουσα της ομώνυμης βαρονίας. Νωρίτερα δεν υπάρχει κάποια αναφορά σ’ αυτήν. Το όνομά της είναι δεμένο με κάποιους θρύλους και με κάποια γεγονότα που πήραν θέση σε τούτον τον τόπο, χωρίς κάτι το ξεκαθαρισμένο. Στη γαλλική παραλλαγή του Χρονικού του Μορέως αναφέρεται ως Caraintaine.

Με την κατάληψη της Πελοποννήσου από τους Φράγκους και κατά τη διανομή της από το Γοδεφρείδο Βιλεαρδουίνο τον Α' (1209-1218), η περιοχή της Καρύταινας και 24 ιπποτικά τιμάρια (τσιφλίκια - φέουδα), στα οποία διαιρέθηκε, έγινε Γαλλική Βαρονία και περιήλθε στην κυριότητα του βαρόνου Ούγου ντε Μπριγιέρ (Hugues de Bruyeres). Η κατάληψη της Καρύταινας δεν έγινε αμαχητί. Μερικοί Γορτύνιοι, που είχαν οχυρωθεί στο λόφο του κάστρου, πρόβαλαν μεγάλη αντίσταση, αλλά δεν μπόρεσαν να κρατηθούν κι οι Φράγκοι έγιναν κυρίαρχοι του τόπου. Ο Ούγος ντε Μπριγιέρ κι ο γιος του, Γοδεφρείδος, το 1245, οχύρωσαν τον λόφο δίπλα στην πόλη, εκεί όπου υπήρχαν τα ερείπια της αρχαίας Βρένθης, προκειμένου να προστατεύσουν την Καρύταινα από τις επιδρομές των Σλάβων. Το εντυπωσιακό και ισχυρό κάστρο της Καρύταινας (που θεωρείται κλασικό δείγμα αρχιτεκτονικής των σταυροφόρων) προσέδωσε στην πόλη στρατηγική σημασία και την ασφάλισε αποτελεσματικά. Το κάστρο τούτο ονομάσθηκε και «Τολέδο της Ελλάδας» και θεωρήθηκε σαν ένα από τα πιο σημαντικά σημεία της Πελοποννήσου χάρη στη στρατηγική θέση του.

Στην Καρύταινα έμειναν οι Φράγκοι μέχρι το 1324, γιατί στο μεταξύ ο Ανδρόνικος Παλαιολόγος κατάφερε να διώξει τους κατακτητές, γίνεται κυρίαρχος του κάστρου και της περιοχής και η Καρύταινα περνάει στην εξουσία του Δεσποτάτου του Μορέως. Στο διάστημα της κυριαρχίας των Παλαιολόγων στην Πελοπόννησο, η Καρύταινα ανήκε στον Κωνσταντίνο, στη συνέχεια στον Θωμά, καθώς και στον Δημήτριο Παλαιολόγο.

Το 1459, μετά από σκληρή μάχη, περνά στα χέρια των Οθωμανών και στη διάρκεια της Τουρκοκρατίας παραμένει σημαντικό εμπορικό και διοικητικό κέντρο και είναι πρωτεύουσα ιδίου Καζά (διοικητική περιφέρεια μεγαλύτερη από το νομό). Οι Καρυτινοί και οι Γορτύνιοι ποτέ δεν έπαψαν να αγωνίζονται για την ελευθερία του τόπου τους. Έτσι, το 1687, έδιωξαν τους Τούρκους, με τη βοήθεια των Ενετών και για 30 χρόνια (1687-1715) έγινε Ελληνική επαρχία. Όμως δεν άργησαν να την κατακτήσουν οι Τούρκοι και πάλι (1715) και έμειναν μέχρι το 1821, οπότε περνά στα χέρια των Ελλήνων. Στα χρόνια της Επανάστασης θα κυριαρχήσει η θρυλική μορφή του Θεόδωρου Κολοκοτρώνη. Αυτός, το 1826, θα οχυρώσει και πάλι το κάστρο, που στο μεταξύ είχε περιπέσει σε αχρηστία και θα το χρησιμοποιήσει ως ορμητήριο στη διάρκεια των επιχειρήσεών του κατά του Ιμπραήμ και ως καταφύγιο του άμαχου πληθυσμού. Τα χρόνια της Επανάστασης η Καρύταινα ήταν απόλυτα συνυφασμένη με την επιβλητική παρουσία του Γέρου του Μοριά, ο οποίος κάτω από το κάστρο έκτισε το σπίτι του («του Κολοκοτρώνη το σπίτι», ακούς να σου λένε σήμερα).

Σήμερα

Τα ένδοξα αυτά χρόνια όμως φαίνεται ότι έχουν μείνει οριστικά στο παρελθόν. Το χωριό σήμερα έχει μείνει μόνο, με λιγοστούς κατοίκους, στην πλειονότητά τους μεγάλης ηλικίας. Η έλλειψη κινήτρων έχει αναγκάσει το μεγαλύτερο κομμάτι του ενεργού πληθυσμού να αναζητήσει την τύχη του κάπου αλλού.

Οι λιγοστοί γέροντες, που μένουν ακόμα εδώ, ζουν με τις αναμνήσεις του παρελθόντος, με την ιστορία της, τη δόξα της, τους θρύλους της και με τη φωτογραφία της στο πεντοχίλιαρο, μαζί με τον μπαρουτοκαπνισμένο Γέρο του Μοριά.

Κάποιοι μάλιστα από αυτούς (σε πείσμα των καιρών) συντηρούν ένα-δυο μαγαζιά που υπάρχουν στο χωριό και μέσα από τις συζητήσεις τους αναπολούν και νοσταλγούν τα περασμένα χρόνια, όταν το χωριό είχε ακόμα ζωντάνια.

Μόνο λίγες φορές το χρόνο (κάποιες αργίες το καλοκαίρι και κυρίως το Πάσχα) το χωριό αποκτά και πάλι λίγη από τη χαμένη του αίγλη. Κάτι που άλλωστε ισχύει για τα περισσότερα χωριά της Πελοποννήσου, όπου το Πάσχα γιορτάζεται παραδοσιακά και πάντα με ένα ιδιαίτερο χρώμα. Προστατεύοντας την κληρονομιά του τόπου τους, οι κάτοικοι ανέδειξαν την Καρύταινα ως ιδιαίτερο και εξαιρετικό τουριστικό προορισμό.

Το χωριό
Πρόκειται για παραδοσιακό οικισμό, με υπέροχα λιθόχτιστα σπίτια, πέτρινα σοκάκια και θαυμαστές εκκλησίες. Κατά την είσοδό σας στο χωριό, θα δείτε την πηγή του Σπολάτη µε τον γεροπλάτανο και το πέτρινο κτίριο του Δημοτικού σχολείου, ενώ οι γειτονιές αναπτύσσονται από τη μια και την άλλη μεριά του στενού δρόμου.

Στο ΒΔ άκρο της βρίσκεται η εκκλησία του Αγίου Νικολάου, που κτίστηκε το 13ο αιώνα και στο εσωτερικό της βρίσκονται ιδιαίτερα ενδιαφέρουσες τοιχογραφίες.

Λίγο πριν ακολουθήσετε το ανηφορικό δρομάκι για το κάστρο, μια περιπλάνηση στα στενά, γραφικά, αλλά ερημικά σοκάκια θα σας δώσει την ευκαιρία να δείτε όμορφα, διώροφα πέτρινα σπίτια με κόκκινες κεραμοσκεπές, πολλά από τα οποία χτίστηκαν στα μέσα του 19ου αιώνα, πλακόστρωτα δρομάκια και καλντερίμια.

Τα ψηλά αρχοντικά στέκουν αγέρωχα σε πείσμα του χρόνου, μάρτυρες του ένδοξου παρελθόντος, δίπλα σε καταπράσινες αυλές γεμάτες χρώματα και μυρωδιές, και εναλλάσσονται με ναούς των βυζαντινών χρόνων.

Από τους πιο γνωστούς είναι ο Ευαγγελισμός της Θεοτόκου, κτίσμα του 19ου αιώνα, όπου φυλάσσεται Ευαγγέλιο, δωρεά του Θ. Κολοκοτρώνη. Αξιόλογη είναι η εκκλησία του Αγίου Αθανασίου, του πολιούχου του χωριού.

Το τριώροφο, εντυπωσιακό και εξαιρετικά διακοσμημένο κωδωνοστάσιο της Ζωοδόχου Πηγής μαγνητίζει τον επισκέπτη. Το κωδωνοστάσιο είναι του 14ου αιώνα και ανήκει σε ναό της ίδιας χρονολογίας, ο οποίος όμως δε σώζεται. Ο σημερινός ναός είναι του 16ου αιώνα.

Ανηφορίζοντας προς το κάστρο έχετε μια πανοραμική θέα του οικισμού, ενώ μπροστά απλώνεται εντυπωσιακή η πεδιάδα της Μεγαλόπολης. Επιβλητική είναι και η εικόνα της από μακριά, οι βρύσες, τα γεφύρια και τα ξωκλήσια της γύρω περιοχής. Στο χωριό μπορούμε επίσης να θαυμάσουμε βυζαντινά κτίσματα, ερείπια τούρκικου χαμάμ, πέτρινες κρήνες και την υπέροχη φύση, αφού στο σημείο αυτό συναντώνται οι ποταμοί Λούσιος και Αλφειός. Η ευρύτερη περιοχή είναι γεμάτη με νερόμυλους και γεφύρια.

Το κάστρο
Χτισμένο τον 13ο αιώνα, το πετρόκτιστο φράγκικο κάστρο δεσπόζει στο μεγάλο βράχο πάνω από τον οικισμό της Καρύταινας. Αποτελεί λαμπρό παράδειγμα της βυζαντινής κυριαρχίας και αίγλης και μετατράπηκε σε καταφύγιο και προμαχώνας κατά την Τουρκοκρατία. Το επιβλητικό κάστρο, κυριαρχεί μέσα στο γαλήνιο Αρκαδικό τοπίο και σιωπηρά καταμαρτυρεί τη μεγάλη ιστορική παράδοση της περιοχής, τη μοναδικότητα της βυζαντινής τέχνης που κοσμεί πολλά σημεία του οικισμού, αλλά και τη λιτή αρχιτεκτονική της γραμμή, που διατηρείται αναλλοίωτη με τα χρόνια. Είναι χτισμένο στην κορυφή του λόφου στην περιοχή που ελέγχει το στενό πέρασμα το οποίο συνδέει την περιοχή της Μεγαλόπολης με την πεδιάδα της Ηλείας.

Η είσοδος του κάστρου βρίσκεται στη ΝΑ πλευρά του και προσεγγίζεται από μια πέτρινη σκάλα, ενώ στη νότια άκρη του, η θέα προς το Λυκαίο όρος, τον Αλφειό και τα αρκαδικά βουνά και τοπία, είναι επιβλητική. Κοντά στην είσοδο είναι και το βυζαντινό εκκλησάκι της Παναγιάς, γνωστό και ως «εκκλησιά του Κολοκοτρώνη», εξαιτίας ενός γειτονικού κτίσματος που φιλοξένησε τον Γέρο του Μοριά προσωρινά στη διάρκεια της Επανάστασης.

Το κάστρο έχει τριγωνικό σχήμα με συνολικό μήκος 110 μ. και πλάτος 40 μ., ενώ τα τείχη του σώζονται σε καλή κατάσταση, Το ύψος τους φτάνει τα 6-7 μ. και το πλάτος τα 1-2 μ. Ως υλικά κατασκευής έχουν χρησιμοποιηθεί πέτρες, τούβλα και πωρόλιθοι. Η είσοδος οδηγεί σε τετράγωνη αυλή όπου ξεχωρίζει ένας τετράγωνος πύργος. Ένα τμήμα της δυτικής πλευράς έχει υποχωρήσει στη χαράδρα. Στην ίδια πλευρά υπήρχε το κυρίως οίκημα του κάστρου.

Στην ανατολική πλευρά του κάστρου διακρίνονται τα υπολείμματα τετράγωνου πύργου (Πύργος της Λεβένταινας), διατηρημένο κτίριο του 15ου αιώνα, με εντυπωσιακό κεραμικό διάκοσμο. Στο νότιο μέρος της αυλής υπήρχε θολωτή δεξαμενή πάνω στην οποία βρισκόταν η κατοικία του φεουδάρχη. Η γενική αίσθηση στο εσωτερικό του μαρτυρά ότι δεν έχει τύχη μεταχείρισης ανάλογης της ιστορικής σημασίας του.

Η θέα από την κορυφή του κάστρου στις πεδιάδες της Μεγαλόπολης και της Ηλείας είναι πραγματικά εντυπωσιακή και σίγουρα αποζημιώνει τον επισκέπτη. Βλέποντας το χωριό αναλογίζεται κανείς πόσες περιπέτειες, μάχες και ανακατατάξεις έχουν διαδραματιστεί στα σοκάκια της Καρύταινας και στο εσωτερικό του κάστρου της στο πέρασμα των αιώνων που ο τόπος πέρασε διαδοχικά στα χέρια Φράγκων και Τούρκων κατακτητών μέχρι την απελευθέρωση. Μνήμες και ιστορίες από το φεουδαρχικό παρελθόν της, από τους βυζαντινούς χρόνους των Παλαιολόγων και την τουρκική κυριαρχία, μέχρι τα ηρωικά χρόνια της Επανάστασης του '21, μπερδεύονται δημιουργώντας μια ατμόσφαιρα που δικαιολογεί το χαρακτηρισμό «Τολέδο της Ελλάδας».

Αξιοθέατα

Αξίζει να επισκεφτεί κανείς τούτο τον τόπο, τον γεμάτο ιστορία και δόξα, με το θαυμάσιο τοπίο. Η Καρύταινα κάθε καλοκαίρι γεμίζει ασφυκτικά από επισκέπτες που θαυμάζουν το ωραίο τοπίο και μαγεύονται από τους θρύλους που είναι δεμένοι με τον τόπο και τους ανθρώπους του. Με την ιστορία του για την οποία μιλάνε όλα γύρω σου. Τα στενά δρομάκια της, οι πύργοι και τα κάστρα της, τα αρχοντικά της αλλά και οι πέτρες ακόμα. Ο οικισμός είναι δεμένος με θρύλους και με σπουδαία ιστορικά γεγονότα που σημάδεψαν την πορεία του Έθνους.

Έχει αξιόλογα μνημεία που συγκινούν τον επισκέπτη: Το Κάστρο με την τάπια, τις πολλές βυζαντινές εκκλησιές (μεταξύ των οποίων ο Άγιος Νικόλαος και η Παναγιά) που μαρτυρούν την ιστορία και την αρχοντιά του τόπου, καθώς και τον τεράστιο ιστορικό ρόλο που έπαιξε από το 1200 μέχρι και το 1700. Το φράγκικο κωδωνοστάσιο της Ζωοδόχου πηγής, που χτίστηκε το 14ο αιώνα, την ίδια περίοδο με το κάστρο. Τους τρεις αξιόλογους πύργους. Το σπίτι του Κολοκοτρώνη, τη βρύση του Σπολάτη, τη θαυμάσια αρχιτεκτονική των πέτρινων σπιτιών, τη γέφυρα του Αλφειού με τους θρύλους της. Τα πανέμορφα καφενεδάκια, τις πέτρινες κρήνες, τα γεφύρια και τα υπέροχα στέκια της.

Θα βρει, ακόμα, αγάπη και φιλοξενία. Στην ταβέρνα το «Κονάκι», που λειτουργεί, θα δοκιμάσει νόστιμα παραδοσιακά φαγητά, ενώ στη ψησταριά του Αγ. Αθανασίου θα βρει, εκτός των άλλων, νόστιμο καλοψημένο σουβλάκι. Στην κεντρική πλατεία λειτουργεί σύγχρονη καφετέρια «Η Βρένθη» και ξενοδοχείο με το ίδιο όνομα, με σπιτίσιο περιβάλλον κι ευχάριστη διαμονή, όλες τις εποχές του χρόνου. Υπάρχουν και ενοικιαζόμενα δωμάτια με απεριόριστη εξυπηρέτηση. Σε 2-3 χλμ. υπάρχει το κέντρο «Παπάκια», όπου βρίσκει κανείς ό,τι φανταστεί, ακόμα και «ζωολογικό κήπο» με άγρια ζώα και πουλιά. Τέλος, στο Λούσιο ποταμό, όποιος θέλει, μπορεί να ψαρέψει λαχταριστές πέστροφες.

Διαδρομές γύρω από την Καρύταινα
Στο κέντρο του Μοριά, πάνω από τον Αλφειό, η Καρύταινα περιβάλλεται από την υπέροχη αρκαδική φύση και δένει αρμονικά με το γύρω τοπίο. Ορμητήριο για πολλές περιηγήσεις όχι μόνο στη Γορτυνία αλλά και σε ολόκληρη την Αρκαδία, η Καρύταινα υποδέχεται κάθε επισκέπτη με ζεστασιά και φιλόξενη διάθεση. Από την Καρύταινα, ο επισκέπτης μπορεί να ακολουθήσει μαγευτικές διαδρομές προς κάθε σημείο της Αρκαδίας. Επισκεφτείτε: Τον ποταμό Αλφειό, που σχηματίζει στα δυτικά της ένα μεγάλο φαράγγι, συμβάλλοντας στη φυσική οχύρωση της περιοχής. Αξίζει να αναφερθούμε στα πετρόκτιστα γεφύρια της περιοχής, όπως στο γεφύρι του Μελίκη (έργο του 12ου αιώνα, ανακαινισμένο το 1440 από τον Μανουήλ Μελίκη, με μήκος 50 μ. και 5 τόξα, μόλις λίγα χιλιόμετρα από το κάστρο, στο μονοπάτι που ένωνε την Καρύταινα με τη Μεσσηνία. Δίπλα του υπάρχει μικρή εκκλησία της ίδιας χρονολογίας).

Πάνω στον Αλφειό και κοντά στο χωριό, σώζονται δύο παραδοσιακά γεφύρια, το γεφύρι του Κούκου και το γεφύρι της Καρύταινας - Ατσίχολου (3 χλμ. περίπου από το χωριό), που συνέδεε το κάστρο της Καρύταινας με τη Μεσσηνία κατά τον Μεσαίωνα, ενώ δίπλα του περνάει ο αυτοκινητόδρομος που συνδέει την Καρύταινα με τη Μεγαλόπολη. Από το γεφύρι Ατσίχολου διοργανώνονται για τους λάτρεις των σπορ, από εταιρείες εναλλακτικού τουρισμού, πολλές αθλητικές δραστηριότητες, όπως rafting, rappel και kayak.

Έξω από την Καρύταινα υπάρχει το μεγάλο σπήλαιο της Καβίας κι ο καταρράκτης Βρόντου (στο γεφύρι του Κούκου). Στην περιοχή αυτή λειτουργούσαν στο παρελθόν πολλοί νερόμυλοι και νεροτριβές (βιομηχανικές εγκαταστάσεις μίας άλλης εποχής), ερείπια των οποίων σώζονται ακόμα. Το Λούσιο ποταμό με το επιβλητικό φαράγγι, τα παραδοσιακά γεφύρια και τις κατάφυτες όχθες που είναι γεμάτες πλατάνια. Στις όχθες των δύο ποταμών, αλλά και στην κοιλάδα που απλώνεται μπροστά στην Καρύταινα, οι μοναδικές εναλλαγές του τοπίου σε συνδυασμό με την οργιώδη βλάστηση που κυριαρχεί, δημιουργούν ένα εντυπωσιακό σκηνικό απαράμιλλης φυσικής ομορφιάς που αποζημιώνει τους επισκέπτες. Η πρόσβαση γίνεται είτε από μονοπάτια, είτε με βάρκες.

Τα ερείπια της αρχαίας Γόρτυνας, δίπλα στο Λούσιο, όπου σώζονται τα περίφημα αρχαία λουτρά του Ασκληπιού, αλλά και τη Μονή Καλαμίου, που προσελκύουν πολλούς επισκέπτες από όλο τον κόσμο που θέλουν να γνωρίσουν από κοντά τον μαγευτικό αυτό τόπο. Πόλος έλξης για όλη την περιοχή, αποτελεί και το υπέροχο ελατοδάσος του Μαινάλου, που προσφέρεται για μοναδικές διαδρομές και περιπάτους και το ανακαινισμένο χιονοδρομικό κέντρο που καλύπτει όλες τις απαιτήσεις για ιδανικές χειμερινές αποδράσεις. Το ιερό του Διός, στο Λυκαίο όρος, όπου θα συναντήσετε τη Λυκόσουρα, την αρχαιότερη πύλη του κόσμου. Την πανέμορφη και γραφική Ανδρίτσαινα. Ο δρόμος είναι για κάθε ταξιδιώτη μια αξέχαστη εμπειρία μέσα στην αρκαδική φύση. Μαζί με τη Στεμνίτσα, τη Δημητσάνα και την Ανδρίτσαινα, η Καρύταινα είναι ένα από τα διαμάντια της αρκαδικής γης, με αξιόλογα κάλλη και ιστορία, που υπόσχονται αξέχαστες εμπειρίες, υπέροχα τοπία, παραδοσιακή ζωή και ξεκούραση πλάι στη φύση. Όταν την επισκεφθείτε, σίγουρα θα θαυμάσετε την εξαιρετική, παραδοσιακή αρχιτεκτονική της. Τα περισσότερα σπίτια στην Καρύταινα έχουν χτιστεί το 19ο αιώνα, τα σοκάκια της είναι λιθόστρωτα και οι βόλτες μέσα στο χωριό, πραγματικά υπέροχες.

Διάσημοι Καρυτινοί
Εδώ γεννήθηκαν αξιόλογοι άνθρωποι των γραμμάτων, όπως ο νομοδιδάσκαλος του έθνους Νικόλαος Π. Δημητρακόπουλος, υπουργός δικαιοσύνης στην κυβέρνηση Ελ. Βενιζέλου, ο ποιητής Δημοσθένης Βαλαβάνης και άλλοι, όπως άνθρωποι του εμπορίου κλπ.

Ο Νικόλαος Π. Δημητρακόπουλος ήταν μια διαπρεπής φυσιογνωμία που γεννήθηκε στις 28 Ιανουαρίου του 1864, στην Καρύταινα. Φοίτησε στη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών και αργότερα στη Νομική Σχολή του ίδιου Πανεπιστημίου. Το 1906 πολιτεύθηκε στην Αρκαδία, αλλά δεν κατόρθωσε να μπει στη Βουλή. Το 1909 τον κάλεσαν να αναλάβει Υπουργείο, αλλά δε δέχτηκε επειδή δεν είχε ψηφιστεί από το λαό. Η κυβέρνηση του Στέφανου Δραγούμη τον διόρισε καθηγητή του Αστικού Δικαίου στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, θέση που δε δέχτηκε. Στις 8 Αυγούστου 1910, αναδείχτηκε πρώτος βουλευτής Αρκαδίας κι ήταν αρχηγός ομάδας βουλευτών στην Ελληνική Βουλή. Ο πρωθυπουργός Ελευθέριος Βενιζέλος στις 6 Οκτωβρίου 1910, εκτιμώντας τις ικανότητες του Δημητρακόπουλου, του έδωσε το Υπουργείο Δικαιοσύνης, χωρίς να πάψει να διατηρεί την αυτοτέλειά του. Στο υπουργείο αυτό παρέμεινε 18 μήνες και πρόσφερε μεγάλο έργο. Θέσπισε νόμους που ισχύουν ακόμη και σήμερα. Αργότερα ίδρυσε δικό του κόμμα και στις 30 Αυγούστου 1916, του ανατέθηκε από το βασιλιά Κωνσταντίνο ο σχηματισμός κυβέρνησης. Τον τορπίλισε όμως η αγγλική πολιτική και κατέθεσε την εντολή. Στις εκλογές του 1920 έφερε στη Βουλή 14 βουλευτές, ο ίδιος όμως δεν πολιτεύτηκε γιατί ήταν άρρωστος και στις 21 Δεκεμβρίου 1921 πέθανε στη Βιέννη. Άφησε μνημειώδες έργο, διατριβές νομικές, φιλολογικές κοινωνιολογικές κλπ. Οι μελέτες του έχουν ταξινομηθεί σε 3 μεγάλους τόμους «Νομικών Ενασχολήσεων», από τον καθηγητή Μπαλή. Είχε πλατιά μόρφωση, γνώριζε 4 γλώσσες και ήταν φοβερός ρήτορας. Για τη ζωή του, το έργο του, την προσφορά του και το ύψος του ηθικού του μεγαλείου, πολλά διηγήθηκαν άνθρωποι που τον έζησαν από κοντά. Αποτέλεσε και αποτελεί παράδειγμα για όλους που ασχολούνται με τα «κοινά».

Ο Δημοσθένης Βαλαβάνης γεννήθηκε στην Καρύταινα μεταξύ του 1824-1830. Ήταν φοιτητής της Ιατρικής και παράλληλα ασχολήθηκε με την ποίηση. Έγραψε ποιήματα αξιόλογα που μπορούν να τον κατατάξουν μεταξύ των άξιων του είδους του. Είχε ασχοληθεί και με τον πεζό λόγο. Δυστυχώς πέθανε νέος το 1854 από καλπάζουσα φυματίωση γι’ αυτό κάψανε ό,τι ήτανε δικό του για να μην τους κολλήσει το μικρόβιο. Λίγα ποιήματα σώθηκαν και ένα διήγημα. Είναι κρίμα που χάθηκε τόσο νωρίς και τόσο απερίσκεπτα καταστρέψανε το ποιητικό του έργο.

Επίλογος
Στεκόμαστε νοερά για λίγο στο «ερημικό» της σήμερα και αγναντεύουμε από την τάπια του κάστρου. Και βλέπουμε! Πόσα δεν έρχονται στο νου με τη θύμηση ή με το κοίταγμα κάποιου τοπίου, κάποιου πύργου, κάποιου γκρεμισμένου σπιτιού ή κάποιου μικρού δρομίσκου! Πόσα γεγονότα δεν συνέβηκαν γύρω από το κάστρο. Ιππότες και δούλοι και εχθροί και ήρωες το πάτησαν. Άλλοι έχτιζαν, άλλοι γκρέμιζαν! Ακούμε το ποδοβολητό όλων τούτων! Μα στέκεται ακόμα όρθιο και προσφέρει σήμερα στέγη και ασφάλεια δωρεάν σε όλα τα πετούμενα του τόπου. Όλος αυτός ο χώρος της Καρύταινας είναι γεμάτος ιστορία και δόξα. Από που να αρχίσει και που να τελειώσει! Αξίζει την αγάπη. Τι διακοπές μας μπορούμε άνετα να τις περνάμε εκεί. Και ο καθένας μας ας βοηθήσει, με τον τρόπο του, τον τόπο αυτόν για να ζωντανέψει και πάλι.

Βιβλία σχετικά με την Καρύταινα
Γιάννης Αντωνόπουλος, Καρύταινα, το μετερίζι του '21, τρεις εκδόσεις, Αθήνα 1971-1988-1994.
Γιάννης Αντωνόπουλος, Στ' αχνάρια των προγόνων μας, Αθήνα 1979-1988.
Γιάννης Αντωνόπουλος,Τα στενά τ' Αγιοθανάση, οι Θερμοπύλες του Μοριά, Αθήνα 1997.
Γιάννης Αντωνόπουλος, Δημοσθένης Βαλαβάνης, ο λησμονημένος ποιητής μας, Αθήνα 1997.
Γιάννης Αντωνόπουλος, Αναδρομές στο Χρόνο και στην Καρύταινα, ποίηση, Αθήνα 1996.
Γιάννης Αντωνόπουλος, Δήμος Γόρτυνας, σύντομο οδοιπορικό, Καρύταινα 1998.
Γιάννης Αντωνόπουλος, Ξεφυλλίζοντας τη θύμηση, Αθήνα 1999.
Γιάννης Αντωνόπουλος, Στου Αλφειού τα γυρίσματα, με τον απόηχο... Φευγάτων Εποχών, Αθήνα 2000.