Το Ηράκλειο της Κρήτης (Β' Μέρος)

ΠΑΡΑΛΙΑΚΗ ΛΕΩΦΟΡΟΣ
Δυτικά από τον Κούλε εκτείνεται η δυτική παραλιακή λεωφόρος του Ηρακλείου, η λεωφόρος Σοφοκλή Βενιζέλου. Πάνω στο θαλάσσιο τείχος έχει διαμορφωθεί ένας πεζόδρομος με θέα το πέλαγος, που προσφέρει τη δυνατότητα για απολαυστικές βόλτες. Οι ντόπιοι το λένε «μπεντενάκι», δηλαδή μικρό τείχος. Στο απέναντι μέρος του δρόμου υπάρχει πάρκο με καφετέρια κι άπλετο χώρο για να ξαποστάσει κανείς ή να κάνει ποδήλατο. Από εκεί ξεκινάει ένα μέρος από τον ποδηλατόδρομο που έφτιαξε ο Δήμος Ηρακλείου και φτάνει σε μήκος ολόκληρη την παραλιακή. Λίγο παρακάτω υπάρχει η πλατεία του Καράβολα με καφετέριες και εμπορικά κέντρα. Εκεί μικροί, αλλά και μεγάλοι φίλοι, μπορούν να παίξουν στην παιδική χαρά ή να νοικιάσουν ποδήλατο για μια σύντομη βόλτα στα στενά του Ηρακλείου.

Ο ΝΑΟΣ ΠΕΤΡΟΥ ΚΑΙ ΠΑΥΛΟΥ
Προχωρώντας στην παραλιακή λεωφόρο προς τα δυτικά, θα δείτε στο αριστερό σας χέρι τον αναστυλωμένο Ναό του Πέτρου και Παύλου, της μοναστηριακής βασιλικής του τάγματος των Δομινικανών. Επί Ενετοκρατίας, όταν χτίστηκε (13ος), ήταν από τους πιο σημαντικούς ναούς της πόλης.

Αυτός που υπάρχει σήμερα ανήκει στο δεύτερο ναό που χτίστηκε στη θέση του αρχικού, μετά την κατάρρευσή του από σεισμό το 1508. Επί Τουρκοκρατίας, είχε μετατραπεί σε μουσουλμανικό τέμενος, το τζαμί του Σουλτάνου Ιμπραήμ. Ειδικά το βράδυ, όταν τα φώτα του Δήμου φωτίζουν το ναό, το θέαμα σε κερδίζει.

ΤΟ ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ

Στο σημείο αυτό στον παραλιακό πεζόδρομο λειτουργεί δημοτική καφετέρια, ενώ στην απέναντι πλευρά βρίσκεται η πλατεία του Ιστορικού Μουσείου με ταβέρνες με νόστιμο φαγητό. Δίπλα ακριβώς θα παρατηρήσετε ένα διώροφο νεοκλασικό σπίτι, του 1903, που στεγάζει το Ιστορικό και Λαογραφικό Μουσείο Κρήτης. Το κτίριο ανήκε στον Ανδρέα Καλοκαιρινό, διαπρεπή Ηρακλειώτη, που το 1952 το δώρισε στην Εταιρία Κρητικών Ιστορικών Μελετών (Ε.Κ.Ι.Μ.) για να γίνει μουσείο και έχει χαρακτηριστεί ως ιστορικό διατηρητέο μνημείο. Στις 22 αίθουσες του μουσείου, που καλύπτουν 1.500 τ.μ., εκτίθενται πολύτιμα ιστορικά κειμήλια της Κρήτης από τα πρώτα βυζαντινά χρόνια (330 μ.Χ.) μέχρι και το Β' Παγκόσμιο Πόλεμο (1940). Η επίσκεψη στον ιστορικό αυτό χώρο ενδείκνυται για όλες τις ηλικίες και αξίζει πραγματικά να γνωρίσει ο επισκέπτης τα ήθη και τα έθιμα αυτού του όμορφου τόπου.

Η επίσκεψη ξεκινά από την αίθουσα Ανδρέα Καλοκαιρινού, με μια επισκόπηση της κρητικής ιστορίας και αντιπροσωπευτικά εκθέματα από τις συλλογές και τις χρονολογικές περιόδους. Κυρίαρχο έκθεμα αποτελεί η μακέτα (διαστάσεων 4x4 μ.) της πόλης του Χάνδακα των μέσων του 17ου αιώνα, εποχή της μεγάλης ακμής της πόλης την περίοδο της Ενετοκρατίας. Οι 40 φωτεινές δέσμες που σκοπεύουν τα πιο σημαντικά μνημεία, ενεργοποιούνται από τους επισκέπτες.

Στην επόμενη αίθουσα σειρά έχουν οι Συλλογές Κεραμικών και Γλυπτών βαλμένες κατά χρονολογική περίοδο από την Α' Βυζαντινή έως την Α' Οθωμανική και Ενετική περίοδο. Ακολουθεί η πλούσια Νομισματική Συλλογή με την παρουσίαση όλων των φάσεων της κρητικής οικονομικής ιστορίας από την πρώιμη χριστιανική περίοδο ως και τον 20ο αιώνα.

Όσον αφορά τη Βυζαντινή και Μεταβυζαντινή Συλλογή, μπορείτε να δείτε την εξέλιξη της ζωγραφικής και να διαπιστώσετε τη δυναμική συνύπαρξη του εγχώριου τοπικού ορθόδοξου πληθυσμού με Βενετούς και Οθωμανούς κατακτητές.

Κορυφαία εκθέματα αυτής της ενότητας, αποτελούν οι εξαιρετικοί πίνακες του Δομήνικου Θεοτοκόπουλου: Η Βάπτιση του Χριστού (1567)

και Άποψη του Όρους και της Μονής Σινά (1570), που αποτελούν και τα μοναδικά έργα του διακεκριμένου ζωγράφου που εκτίθενται στην Κρήτη.[1]

Στις επόμενες αίθουσες αναβιώνει η νεότερη και σύγχρονη ιστορία της Κρήτης, χωρισμένη σε 4 ενότητες: η Οθωμανική κυριαρχία, με έμφαση στη μουσουλμανική παρουσία στην Κρήτη, η περίοδος του επαναστατικού αναβρασμού κατά τον 19ο αιώνα, που καταλήγει στην Ένωση της Κρήτης με την Ελλάδα, η περίοδος του Μεσοπολέμου, και ο Β' Παγκόσμιος Πόλεμος με θέματα από τον Ελληνοϊταλικό Πόλεμο, τη Μάχη της Κρήτης και την Εθνική Αντίσταση. Επιχειρείται εδώ η αναπαράσταση του περιβάλλοντος των μαχών και των βομβαρδισμών στην Κρήτη με ηχητικά και οπτικά ντοκουμέντα.

Ακολουθούν οι αίθουσες Νίκου Καζαντζάκη με το γραφείο και τη βιβλιοθήκη του συγγραφέα από το σπίτι του στην Antibes της Γαλλίας, εμπλουτισμένα με εκδόσεις των βιβλίων του σε πολλές γλώσσες, δίνοντας μια ολοκληρωμένη εικόνα για τη ζωή και το έργο του.

Τέλος, η Εθνογραφική Συλλογή, όπου παρουσιάζεται η ζωή στην Κρήτη στο βάθος του χρόνου (καλλιέργεια ελιάς και αμπελιού, καλλιέργεια σταριού, κτηνοτροφία, γέννηση, βάφτιση, γάμος, λαϊκή αρχιτεκτονική, αναπαράσταση εσωτερικού κρητικού χωριάτικου σπιτιού. Η Βιβλιοθήκη του Ιστορικού Μουσείου Κρήτης, εμπλουτισμένη με σπάνιες εκδόσεις, περιοδικά, αρχείο τοπικών εφημερίδων, ένα σημαντικό σύνολο ιστορικών αρχείων και ένα αξιόλογο φωτογραφικό υλικό, απευθύνεται όχι μόνο σε ερευνητές αλλά και στο ευρύ κοινό.

ΚΡΗΝΗ ΤΟΥ ΙΔΟΜΕΝΕΑ
Κτίστηκε στα τέλη του 17ου αιώνα, στη διάρκεια της οθωμανικής κυριαρχίας και σήμερα βρίσκεται πίσω από το νεοκλασικό κτίριο του Ιστορικού Μουσείου Κρήτης. Η κρήνη κοσμείται με δύο κίονες με φυτικής διακόσμησης κιονόκρανα, ενώ στο μέσο τους και μέσα σε αψιδωτή κατασκευή βρίσκεται μαρμάρινη πλάκα με ανάγλυφο διάκοσμο και οθωμανική επιγραφή. Από κατάλληλα διαμορφωμένη οπή στο κάτω τμήμα της πλάκας έτρεχε το νερό μέσα σε μαρμάρινη λεκάνη.

ΠΑΓΚΡΗΤΙΟ ΣΤΑΔΙΟ
Η παραλιακή λεωφόρος συνεχίζει προς τα δυτικά και φτάνει μέχρι το Παγκρήτιο Ολυμπιακό Στάδιο, χωρητικότητας 28.000 θεατών που χτίστηκε για τους Ολυμπιακούς του 2004. Πέρα από αθλητικές διοργανώσεις φιλοξενεί συναυλίες καλλιτεχνών τους καλοκαιρινούς μήνες.

ΜΟΥΣΕΙΟ ΦΥΣΙΚΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ
Λίγο μετά το Ιστορικό Μουσείο υπάρχει το διατηρητέο βιομηχανικό κτίριο στον κόλπο του Δερματά, που ήταν το πρώτο εργοστάσιο ηλεκτρισμού της πόλης. Το κτίριο ανακαινίστηκε πρόσφατα και φιλοξενεί το Μουσείο Φυσικής Ιστορίας, που λειτουργεί στα πλαίσια του Πανεπιστημίου Κρήτης.

Ένα μεγάλο μέρος της έκθεσης του μουσείου, τα «Μεγαδιοράματα» σε εισάγουν στη βιοποικιλότητα της Μεσογείου και στα περιβαλλοντικά χαρακτηριστικά της, με σημείο αναφοράς την Ελλάδα και την Κρήτη γενικότερα.

Υπάρχει βέβαια και το «Ζωντανό Μουσείο», όπου μπορείς να παρατηρήσεις σε ενυδρεία και ειδικά διαμορφωμένους χώρους μικρά ζώα του οικοσυστήματος της Μεσογείου, όπως οχιές, χαμαιλέοντες, βατράχια, τρίτωνες κ.ά.

Η έκθεση των «Απολιθωμάτων» συμπεριλαμβάνει δείγματα απολιθωμένων οστών από την Κρήτη και το Νότιο Αιγαίο, από διάφορες γεωλογικές περιόδους. Ανάμεσα τους κι απολιθώματα από τον ελέφαντα της Κρήτης και δύο είδη ελαφιών από την Κάσο και την Κάρπαθο.

Από τα σημαντικά εκθέματα του μουσείου ωστόσο είναι το «Γιγάντιο Δεινοθήριο» και ο «Εγκέλαδος». Το πρώτο αφορά στο τρίτο μεγαλύτερο θηλαστικό στον κόσμο ύψους έως και 4,5 μ. και μήκους έως και 6,5 μ., ο σκελετός του οποίου βρέθηκε στην Αγία Φωτιά της Σητείας. Έζησε πριν από 8,5 εκ. χρόνια και το ομοίωμα του εκτίθεται μετά από ανασύνθεση που έκαναν οι επιστήμονες του Μουσείου μαζί με Ολλανδούς τεχνικούς.

Όσο για τον «Εγκέλαδο», είναι ένας ειδικά διαμορφωμένος χώρος που θυμίζει σχολική αίθουσα. Οι επισκέπτες καθισμένοι σε θρανία βιώνουν προσομοιώσεις πραγματικών σεισμών και μαθαίνουν τρόπους προστασίας. Το πρόγραμμα διατίθεται στην ελληνική και στην αγγλική γλώσσα.

Κατά καιρούς το μουσείο φιλοξενεί και περιοδικές εκθέσεις, ενώ πραγματοποιεί κι άλλες παράλληλες δράσεις, έρευνες για το φυσικό περιβάλλον της Κρήτης και της Μεσογείου και παρέχει υποστήριξη σε τοπικά μουσεία φυσικής ιστορίας ανά την Κρήτη. Αξίζει σίγουρα την επίσκεψη σας.

Κατά μήκος της παραλιακής λεωφόρου ανοίγουν συνέχεια νέα κλαμπ και καφετέριες, που φιλοξενούν σημαντικό μέρος της νυχτερινής ζωής στο Ηράκλειο. Περίπου 700 μ. δυτικά από το Μουσείο Φυσικής Ιστορίας υπάρχει το εμπορικό κέντρο «Τάλως», με καταστήματα, καφετέριες και κινηματογραφικές αίθουσες.

Η ΟΔΟΣ 25ης ΑΥΓΟΥΣΤΟΥ

Η οδός 25ης Αυγούστου ξεκινά από το ενετικό λιμάνι και το φρούριο Κούλες και συνεχίζει μέχρι το Μεϊντάνι, το κεντρικό σταυροδρόμι στο Ηράκλειο. Κατά μήκος της βρίσκονται ο ναός τους Αγίου Τίτου, η Λότζια και η Βασιλική του Αγίου Μάρκου.

Η 25ης Αυγούστου σήμερα είναι πεζόδρομος και έχει τα πιο όμορφα νεοκλασικά κτίρια στο Ηράκλειο, που σήμερα στεγάζουν τράπεζες, ταξιδιωτικά γραφεία και μαγαζιά με τουριστικά είδη. Τα κτίρια αυτά χτίστηκαν μετά την καταστροφή του 1898 για να δώσουν στο Ηράκλειο την όψη μοντέρνας μεγαλούπολης.

Δεν είναι τυχαίο ότι η 25ης Αυγούστου, με σατυρική διάθεση, ονομάστηκε «οδός Πλάνης», γιατί ο επισκέπτης που έρχεται από το λιμάνι και βλέπει τα όμορφα αυτά κτίρια, σχηματίζει μία πρώτη εικόνα για την πόλη που δυστυχώς διαψεύδεται στη συνέχεια.

Η 25ης Αυγούστου χαράχθηκε ίσως από τους Άραβες (9ος-10ος αιώνας) και ήταν πάντοτε ο κυριότερος δρόμος στο Ηράκλειο, που ένωνε το κέντρο της πόλης με το λιμάνι. Στην ενετική περίοδο (13ος-17ος αιώνας) λεγόταν Ruga maistra (Ρούγα Μαΐστρα), ενώ στην Τουρκοκρατία ονομάστηκε Βεζίρ τσαρσί, από το Βεζίρ τζαμί, που βρισκόταν σ’ αυτό το δρόμο.

Σήμερα η ονομασία της οδού οφείλεται σε ένα τραγικό γεγονός, όταν στις 25 Αυγούστου 1898, ημέρα εορτής του Αγίου Τίτου, εξαγριωμένος όχλος Οθωμανών κατάσφαξε πλήθος άμαχων Χριστιανών και μαζί 17 Άγγλους στρατιώτες και τον πρόξενο της Αγγλίας Λυσίμαχο Καλοκαιρινό. Η άλογη αυτή πράξη βίας ευαισθητοποίησε τις Μεγάλες Δυνάμεις, ώστε να πραγματοποιηθεί μερικά χρόνια αργότερα (1913) η ένωση της Κρήτης με την Ελλάδα.

ΝΑΟΣ ΑΠΟΣΤΟΛΟΥ ΤΙΤΟΥ
Ξεκινώντας από την πεζοδρομημένη οδό της 25ης Αυγούστου, με τα πολλά διατηρημένα νεοκλασικά κτίρια, θα αντικρίσετε το ναό του Αποστόλου Τίτου, ένα από τα πιο όμορφα κτίρια σε όλο το νησί χτισμένο σε ρυθμό των μνημείων της Κωνσταντινούπολης. Είναι ένα από τα πιο σημαντικά μνημεία στο κέντρο της πόλης, στην οδό 25ης Αυγούστου. Γύρω του απλώνεται μια κομψή πλατεία με μερικά καφέ και μπαρ, η πλατεία Αγίου Τίτου. Το 961 ο Νικηφόρος Φωκάς έδιωξε τους Άραβες από την Κρήτη κάνοντάς την και πάλι τμήμα της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας. Τότε πρέπει να χτίστηκε ο πρώτος ορθόδοξος ναός του Αγίου Τίτου, ώστε να αναζωπυρωθεί η χριστιανική πίστη και παράδοση στην Κρήτη, που είχε ατονήσει λόγω της κατάκτησης από τους Άραβες πειρατές. Ο Τίτος ήταν μαθητής του Αποστόλου Παύλου και πρώτος επίσκοπος Κρήτης. Η πρώτη εκκλησία αφιερωμένη στο όνομά του ήταν αυτή στην παλιά πρωτεύουσα Γόρτυνα, που στέγαζε και τη μητρόπολη του νησιού μέχρι την καταστροφή της από σεισμό και τη μεταφορά της πρωτεύουσας από τους Άραβες (828) από τη Γόρτυνα στο Χάνδακα (Ηράκλειο).

Στο νέο ναό μετέφεραν την κάρα του Αγίου Τίτου και άλλα ιερά κειμήλια από το ναό της Γόρτυνας. Όλα αυτά με την πτώση του Ηρακλείου στους Τούρκους μεταφέρθηκαν στη Βενετία, όπου υπάρχουν και σήμερα, με εξαίρεση την κάρα του Αγίου Τίτου που επιστράφηκε στο Ηράκλειο και βρίσκεται σήμερα στο ναό. Την περίοδο της τουρκικής κατάκτησης, ο ναός του Αγίου Τίτου παραχωρήθηκε στον βεζίρη Φαζίλ Αχμέτ Κιοπρουλού, που τον μετέτρεψε σε τζαμί, γνωστό με το όνομα Βεζίρ τζαμί. Με το μεγάλο σεισμό του 1856 ο ναός καταστράφηκε εκ θεμελίων και ξαναχτίστηκε στη σημερινή του μορφή ως οθωμανικό τέμενος από τον αρχιτέκτονα Αθανάσιο Μούση. Ο ίδιος σχεδίασε και τον ορθόδοξο ναό του Αγίου Μηνά και τους στρατώνες στην πλατεία Ελευθερίας. Ο μιναρές του Αγίου Τίτου κατεδαφίστηκε τη δεκαετία του 1920, όταν αποχώρησαν από το Ηράκλειο οι τελευταίοι μουσουλμάνοι με την ανταλλαγή των πληθυσμών ανάμεσα σε Ελλάδα και Τουρκία. Σήμερα ο ναός λειτουργεί και είναι αφιερωμένος στον Απόστολο Τίτο, μετά από εργασίες ανάπλασης το 1925 από την Εκκλησία της Κρήτης. Η εκκλησία του Αγίου Τίτου έχει σχήμα βασιλικής με σχεδόν τετράγωνο τρούλο στη μέση. Το κωδωνοστάσιο ήταν στη νοτιοδυτική γωνία του ναού. Στη δυτική του πρόσοψη είχε τρείς πόρτες. Στον περίβολο του ναού έθαβαν τους αρχιεπισκόπους και τους στρατηγούς τη βυζαντινή περίοδο.

ΛΟΤΖΙΑ
Λίγο πιο πάνω, στην πλατεία Καλλεργών, βρίσκεται ένα από τα πιο χαρακτηριστικά κτίρια της πόλης και σίγουρα από τα πιο όμορφα αισθητικά, το επιβλητικό κτίριο της Λότζια (Loggia). Βρίσκεται στο κέντρο του Ηρακλείου, λίγα μέτρα παρακάτω από τη Βασιλική του Αγίου Μάρκου και τα Λιοντάρια. Η Λότζια είναι ένα κομψότατο οικοδόμημα, από τα ομορφότερα μνημεία που έχει να αναδείξει η ενετική αρχιτεκτονική στην Κρήτη και θεωρείται κόσμημα για την πόλη του Ηρακλείου. Η Λότζια που σώζεται σήμερα στο Ηράκλειο, χτίστηκε το 1626-28 από το γενικό προβλεπτή Φραγκίσκο Μοροζίνι, αυτόν που επίσης έχτισε την κρήνη με τα λιοντάρια (κρήνη Μοροζίνι) στην πλατεία Ελευθερίου Βενιζέλου. Ο Γκερόλα αναφέρει: «Ο Μοροζίνι αγάπησε την πόλη αυτή τόσο ώστε να της χαρίσει τα ωραιότερα μνημεία της, την κρήνη και τη Λότζια». Η δήλωση αυτή δεν είναι τυχαία αν σκεφτούμε ότι η Λότζια το 1987 πήρε το πρώτο βραβείο EUROPA NOSTRA, ως το πιο κομψό, καλά αναπαλαιωμένο και συντηρημένο Ευρωπαϊκό μνημείο της χρονιάς. Πρόκειται για την τέταρτη και τελευταία Λότζια που χτίστηκε στην περίοδο της Ενετοκρατίας, ενώ για τις προηγούμενες τρεις ελάχιστες πληροφορίες σώζονται για να μπορεί κάποιος να αποκτήσει μία ικανοποιητική εικόνα.

Σύμφωνα με ιστορικές πηγές, η πρώτη Λότζια στο Ηράκλειο βρίσκονταν κοντά στη θάλασσα, και υπέφερε από τις θύελλες και τους δυνατούς ανέμους του χειμώνα. Το 1325 οι ευγενείς του Χάνδακα ζήτησαν από τη Βενετία να τους παραχωρηθεί χώρος μακριά από τη θάλασσα για να χτίσουν νέα Λότζια. Ο χώρος δόθηκε και η δεύτερη Λότζια χτίστηκε απέναντι από την σημερινή. Η τρίτη Λότζια χτίστηκε στο χώρο που βρίσκεται η σημερινή το 1541 και ήταν μικρότερη σε έκταση. Η τέταρτη και τελευταία Λότζια χτίστηκε το 1626-1628. Τα πολιτικά και κοινωνικά ήθη των Ενετών επέβαλαν την ανέγερση ενός δημόσιου κτιρίου στο Ηράκλειο, όπου θα συνεδρίαζαν οι ευγενείς, οι άρχοντες και οι φεουδάρχες για να πάρουν αποφάσεις σε ζητήματα που αφορούσαν την οικονομική και εμπορική ζωή του τόπου. Παράλληλα λειτουργούσε και ως χώρος συνάντησης και ψυχαγωγίας τους, με σημερινούς όρους κάτι αντίστοιχο με τη Λέσχη Αξιωματικών. Η Λότζια αποτελούσε το κέντρο της διοικητικής και κοινωνικής ζωής της πόλης. Από τους εξώστες της ανακοινώνονταν τα διάφορα διατάγματα κι από εκεί παρακολουθούσε ο δούκας τις λιτανείες και τις παρελάσεις.

Πρόκειται για ένα ορθογώνιο, διώροφο οικοδόμημα, με ανοιχτή στοά στο ισόγειο, που χαρακτηρίζεται από πολυάριθμα τοξωτά ανοίγματα. Αρχιτεκτονικά συνδυάζει με εξαιρετική μαεστρία δωρικό ρυθμό για το ισόγειο και ιωνικό για τον όροφο, ενώ μορφολογικά φαίνεται ότι μιμείται τη Βασιλική του Palladio στη Vicenza, γεγονός που αποδεικνύει πόσο σημαντική ήταν για τους Ενετούς η πόλη του Ηρακλείου. Ο Μοροζίνι διεύρυνε τη Λότζια με την προσθήκη ενός δεύτερου οικοδομήματος στα ανατολικά, ενώ πίσω από τη Λότζια βρίσκονταν η Armeria για τη φύλαξη των όπλων.

Όταν οι Τούρκοι κατέλαβαν την Κρήτη εγκατέστησαν στη Λότζια την οικονομική αρχή του τόπου, καθώς δεν ήταν οικείο προς την νοοτροπία τους το ενετικό σύστημα διακυβέρνησης. Με την αυτονόμηση της Κρήτης το 1898, η Λότζια ήταν σε κακή κατάσταση και κινδύνευε να καταρρεύσει. Το 1905 παραχωρήθηκε μαζί με την Armeria στο Δήμο Ηρακλείου για να οικοδομηθεί Δημαρχείο στο χώρο. Οι εργασίες ξεκίνησαν το 1915 ακολουθώντας τα σχέδια του Βενετού μηχανικού Ongaro, που στάλθηκε από την Ιταλική κυβέρνηση μετά από αίτημα της Κρητικής Κοινοπολιτείας. Η αναστήλωση διακόπηκε το 1940 λόγω του πολέμου και συνεχίστηκε τα επόμενα χρόνια. Σήμερα, μετά την ανακατασκευή του που ξεκίνησε το 1962, στεγάζει το Δημαρχείο της πόλης.

ΚΡΗΝΗ ΣΑΓΚΡΕΝΤΟ
H κρήνη κτίστηκε από το Δούκα της Κρήτης Τζιοβάνι Σαγκρέντο, μεταξύ 1602-1604, για να εξυπηρετεί τις ανάγκες των ευγενών που συγκεντρώνονταν στη Λότζια. Αρχικά βρισκόταν στη δυτική πλευρά του Αγίου Τίτου προς την αποθήκη όπλων (Armeria), πίσω από τη Λότζια. Η κρήνη έφερε ανάγλυφη παράσταση που απεικόνιζε μια γυναικεία μορφή ανάμεσα σε δυο κίονες, που κρατούσε στο δεξί της χέρι ρόπαλο και στο αριστερό μια ασπίδα. Σύμφωνα με τον Τζερόλα, η μορφή αυτή συμβόλιζε την Κρήτη. Ήταν διακοσμημένη με μια παράσταση του Ευαγγελισμού, που αρχικά αποτελούσε τμήμα σαρκοφάγου, που ενσωματώθηκε στη συνέχεια στην κρήνη. Κατά την αναστήλωση της Λότζια το ανάγλυφο της κρήνης, το μοναδικό σωζόμενο τμήμα, εντοιχίστηκε στο βόρειο τοίχο της.

ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΜΑΡΚΟΥ
Σε πολύ μικρή απόσταση από την πλατεία, είναι χτισμένο το αληθινά εντυπωσιακό κτίριο της βασιλικής του Αγίου Μάρκου που κτίστηκε το 1239 στην PLAZZA DELLE BIADE (πλατεία των Σιτηρών) και ήταν, κάποτε, ο καθεδρικός Ναός της Κρήτης. Η Βασιλική του Αγίου Μάρκου είναι από τα πιο σημαντικά Ενετικά κτίρια-μνημεία στο Ηράκλειο και βρίσκεται απέναντι ακριβώς από το σιντριβάνι με τα Λιοντάρια, στην Πλατεία Ελευθερίου Βενιζέλου, στο κέντρο του Ηρακλείου. Σήμερα στεγάζει τη Δημοτική Πινακοθήκη της πόλης και είναι ανοιχτή στο κοινό καθημερινά σχεδόν όλη τη διάρκεια της μέρας. Από τα πρώτα χρόνια της Ενετοκρατίας, στον 13ο μ.Χ. αιώνα, οι Ενετοί θέλοντας να εδραιώσουν την κυριαρχία τους στη νέα τους αποικία (Ηράκλειο) και παράλληλα να εκδηλώσουν την ευγνωμοσύνη και την αγάπη τους προς την πατρίδα τους, έχτισαν στο κέντρο της πόλης ένα ναό αφιερωμένο στον προστάτη της Βενετίας, τον Άγιο Μάρκο. Εδώ λάμβαναν χώρα οι επίσημες τελετές της ενετικής διοίκησης, ενώ επίσης εδώ θάβονταν οι ενετοί άρχοντες.

Η Βασιλική του Αγίου Μάρκου χτίστηκε σε απλή κάτοψη με στεγασμένη είσοδο και δεν διέφερε σημαντικά από το σημερινό κτίριο, καθώς το 1956 η Εταιρία Κρητικών Ιστορικών Μελετών αποκατέστησε το μνημείο στην αρχική του μορφή. Στη ΝΔ γωνία της βασιλικής υπήρχε ένας ψηλός πύργος με ένα μεγάλο ρολόι προς την πλευρά της πλατείας με τα Λιοντάρια. Το κωδωνοστάσιο αυτό ήταν αντίγραφο του κωδωνοστασίου του Αγίου Μάρκου της Βενετίας. Η βασιλική του Αγίου Μάρκου κατάφερε να επιβιώσει από τους διάφορους σεισμούς, που ταλάνισαν το Ηράκλειο ανά τους αιώνες, με μικρές επισκευές. Ήταν τρίκλιτη, ξυλόστεγη βασιλική με το μεσαίο κλίτος ψηλότερο από τα άλλα. Στην κορυφή του κυμάτιζε η σημαία του Αγίου Μάρκου. Οι καμπάνες του χτυπούσαν κάθε πρωί για να πάνε οι υπάλληλοι στη δουλειά τους.

Επί Τουρκοκρατίας μετατράπηκε σε τζαμί, το Ντεφτερντάρ τζαμί, από τον Ντεφτερντάρ Αχμέτ πασά, δηλαδή τον υπεύθυνο των οικονομικών. Γκρεμίζοντας το κωδωνοστάσιο της βασιλικής ύψωσαν στη θέση του μιναρέ, που με τη σειρά του, μετά την απελευθέρωση του νησιού, γκρεμίστηκε από τους κατοίκους του Ηρακλείου στην προσπάθειά τους να σβήσουν τις δυσάρεστες μνήμες και τα σύμβολα της τούρκικης κατοχής.

ΠΛΑΤΕΙΑ «ΛΙΟΝΤΑΡΙΩΝ»

Προχωρώντας φτάνουμε στο πιο χαρακτηριστικό μνημείο της πόλης, την Πλατεία «Λιονταριών», που αποτελεί σημείο συνάντησης ντόπιων και ξένων. Όλοι όσοι μεγάλωσαν στο Ηράκλειο έμαθαν ότι τα «Λιοντάρια» είναι η πλατεία με την Κρήνη Μοροζίνι, το περίτεχνο ενετικό σιντριβάνι με τα 4 λιοντάρια, που από το στόμα τους αναβλύζει νερό. Ωστόσο, η Δημοτική αρχή αποφάσισε ότι πρέπει να λέγεται Πλατεία Ελευθερίου Βενιζέλου, προς τιμή του κρητικής καταγωγής πολιτικού, πρωτεργάτη στον αγώνα για την ένωση της Κρήτης με την Ελλάδα και πρωθυπουργό της Ελλάδας. Αλλά για τους Ηρακλειώτες αυτή η ονομασία είναι άγνωστη και συνεχίζουν να αναφέρονται σ’ αυτήν σαν την Πλατεία Λιονταριών ή για συντομία «Λιοντάρια».

Τα Λιοντάρια είναι το πιο πολυσύχναστο μέρος της πόλης, ό,τι ώρα και να πάτε θα βρείτε κόσμο. Εδώ θα έρθουν ξημερώματα όσοι φτάνουν στο Ηράκλειο με το πλοίο της γραμμής για να φάνε κάτι, περιμένοντας μέχρι να ξυπνήσει η πόλη. Αργότερα στη διάρκεια της μέρας, περαστικοί και τουρίστες θα την διασχίσουν, θα χαζέψουν το σιντριβάνι, θα ψωνίσουν στα μαγαζιά της, θα καθίσουν σε μια καφετέρια, θα επισκεφτούν μια έκθεση στη Βασιλική του Αγίου Μάρκου. Όταν πέσει η νύχτα, εδώ θα δώσουν τα ραντεβού τους οι νεαρές παρέες για να ξεκινήσουν τη διασκέδασή τους. Στα σουβλατζίδικα της πλατείας και τα άλλα μαγαζιά με το πρόχειρο φαγητό, οι ίδιες παρέες θα καταλήξουν μετά τα μεσάνυχτα τρώγοντας κάτι στα όρθια. Εδώ, χειμώνα - καλοκαίρι, με ζέστη ή με κρύο, η κίνηση δεν διακόπτεται ποτέ.

Ιστορικές πληροφορίες, που σώζονται μέχρι σήμερα, αναφέρουν ότι την εποχή της αραβικής κατάκτησης (9ος-10ος αιώνας μ.Χ.) εδώ διεξαγόταν το μεγαλύτερο σκλαβοπάζαρο της Ανατολικής Μεσογείου. Στη βυζαντινή περίοδο (10ος-13ος αιώνας), η πλατεία φιλοξενούσε την κατοικία του βυζαντινού διοικητή της πόλης. Επί Ενετοκρατίας (13ος-17ος), εδώ κτίστηκε το Παλάτι του Ενετού Δούκα (Palazzo Ducale), όπου ο δούκας αποφάσιζε για την τύχη του Ηρακλείου και των ανθρώπων του, μαζί με τους δύο συμβούλους του (consilierii). Το παλάτι ήταν πολυώροφο με βεράντες και θολωτούς χώρους που ενοικιάζονταν σαν καταστήματα στο ισόγειο. Βρισκόταν στο βόρειο τμήμα της πλατείας και καταλάμβανε ολόκληρο οικοδομικό τετράγωνο.

Απέναντι από το παλάτι ήταν οι σιταποθήκες, παράλληλα με το αραβο-βυζαντινό τείχος, που συνέχιζε από την οδό Δαιδάλου, αγκάλιαζε την Πλατεία Λιονταριών από τη νότια πλευρά της και συνέχιζε κατά μήκος της οδού Χάνδακος μέχρι τη θάλασσα. Οι σιταποθήκες του Ηρακλείου ήταν ένα μακρόστενο, τριώροφο κτίριο με θολωτούς χώρους στο ισόγειο. Στο χώρο της πλατείας μπροστά από τις σιταποθήκες διεξαγόταν το παζάρι δημητριακών, γι’ αυτό και η Πλατεία Λιονταριών επί Ενετοκρατίας είχε το όνομα Piazza delle Biande, Πλατεία των Δημητριακών. Η πλατεία των Δημητριακών αποτελούσε τη σπουδαιότερη πλατεία του Ηρακλείου και θεωρείται ότι είχε διαμορφωθεί με πρότυπο την πλατεία του Αγίου Μάρκου στη Βενετία. Την περίοδο της Τουρκοκρατίας, στο παλάτι εγκαταστάθηκε ο βεζίρης με τη συνοδεία του.

ΚΡΗΝΗ ΜΟΡΟΖΙΝΙ

Η Κρήνη Μοροζίνι, το περίφημο σιντριβάνι με τα λιοντάρια, είναι ένα από τα πιο σπουδαία μνημεία που κληροδότησαν οι Ενετοί στο Ηράκλειο. Σχεδιάστηκε από τον γενικό προβλεπτή Φραγκίσκο Μοροζίνι και τους μηχανικούς Zorzi Corner, Raffaello Monnani και Francesco Basilicata, με πρωτογενή σκοπό να προσφέρει λύση στο πρόβλημα ύδρευσης του Ηρακλείου. Αναφέρεται ότι τροφοδοτούσε την πόλη με 1.000 βαρέλια νερό ημερησίως. Το Ηράκλειο δεν είχε πηγές νερού και οι κάτοικοί του χρησιμοποιούσαν πηγάδια και δεξαμενές που αποθήκευαν το νερό της βροχής. Χάρη όμως στον Μοροζίνι, το νερό από το βουνό Γιούχτας στις Αρχάνες έφθασε στο Ηράκλειο με αγωγό μήκους 15 χλμ. Το έργο χρειάστηκε 14 μήνες για να ολοκληρωθεί και εγκαινιάστηκε στις 25 Απριλίου 1628, ημέρα γιορτής του Αγ. Μάρκου, προστάτη της Βενετίας.

Η δεξαμενή του σιντριβανιού βρίσκεται πάνω σ’ ένα κυκλικό κρηπίδωμα και αποτελείται από 8 λοβούς, Το σχήμα τους ήταν τέτοιο ώστε να μπορούν πολλοί άνθρωποι, περίπου 5 σε κάθε λοβό, να γεμίσουν τα δοχεία τους ταυτόχρονα. Οι λοβοί του σιντριβανιού εξωτερικά είναι διακοσμημένοι με ανάγλυφα θέματα παρμένα από την ελληνική μυθολογία, όπως τρίτωνες, δελφίνια και νύμφες, μυθικά όντα που σχετίζονταν με το υγρό στοιχείο. Στο κέντρο κάθε λοβού τοποθετήθηκαν τα οικόσημα του δόγη, του δούκα, των συμβούλων του και του Μοροζίνι. Στο κέντρο του σιντριβανιού πάνω σε ψηλό οκτάπλευρο βάθρο κάθονται τέσσερα περήφανα λιοντάρια, που από τα στόματά τους τρέχει νερό. Το λιοντάρι δεν συνηθίζεται σε κρήνες, καθώς είναι ζώο που δεν σχετίζεται με το νερό, αλλά στην περίπτωση αυτή χρησιμοποιήθηκε σαν το σύμβολο της δύναμης των Ενετών.

Στην κορυφή της κρήνης είχε τοποθετηθεί ένα υπερφυσικού μεγέθους μαρμάρινο άγαλμα του Ποσειδώνα, έργο υψηλής ομορφιάς, φτιαγμένο από ντόπιο καλλιτέχνη. Το άγαλμα αυτό δεν σώζεται σήμερα και δεν γνωρίζουμε πότε και πώς καταστράφηκε ή αν αφαιρέθηκε.

Η κρήνη Μοροζίνι είναι το τελευταίο τμήμα του μεγάλου υδρευτικού έργου του Ηρακλείου, και στα θεμέλιά της κρύβει την υπόγεια δεξαμενή, όπου έρχονταν το νερό με επιφανειακούς και υπόγειους αγωγούς από τις Αρχάνες, 15 χλμ. μακριά από το Ηράκλειο. Εντυπωσιακός είναι ο έξυπνος τρόπος που είχαν επινοήσει οι Ενετοί για να κάνουν το νερό να αναβλύζει από το στόμα των λιονταριών, χωρίς τη χρήση κάποιας αντλίας που θα το ανέβαζε από την υπόγεια δεξαμενή.

Το νερό λόγω της υψομετρικής διαφοράς των Αρχανών σε σχέση με το Ηράκλειο έφτανε με φυσική ροή στην υπόγεια δεξαμενή κάτω από το σιντριβάνι. Η δεξαμενή συνδεόταν με το σιντριβάνι με μια κατασκευή με σχήμα πυραμίδας, πλατιά στη βάση και στενή στην κορυφή (έξοδο), που αύξανε την πίεση του νερού, το ανέβαζε στο σιντριβάνι και το έκανε να αναβλύζει με ορμή από το στόμα των 4 λιονταριών. Την περίοδο της Τουρκοκρατίας ανοίχθηκαν οπές στους λοβούς της κρήνης για το ναμάζι των μουσουλμάνων, δηλαδή το συμβολικό πλύσιμο των χεριών και του προσώπου πριν μπουν στο απέναντι τζαμί για να προσευχηθούν.

Το 1847 με απόφαση της τουρκικής διοίκησης προστέθηκαν στην κρήνη μαρμάρινες κολόνες περικλείοντάς την, ενώ στην κορυφή τοποθετήθηκε μία μαρμάρινη ταινία με την επιγραφή με επίχρυσα γράμματα «Σιντριβάνι του Αμπντούλ Μετζίτ», προς τιμή του σουλτάνου.

Σήμερα το μνημείο έχει αποκατασταθεί στην αρχική του μορφή, ύστερα από απόφαση του δημοτικού συμβουλίου το 1900. Τα τελευταία χρόνια ο Δήμος Ηρακλείου έχει ξεκινήσει ευρύ πρόγραμμα πλακόστρωσης του μεγαλύτερου μέρους του ιστορικού κέντρου της πόλης. Σε συνεργασία με την αρχαιολογική υπηρεσία η κρήνη έχει πρόσφατα συντηρηθεί και από τα στόματα των λεόντων τρέχει ξανά μετά από χρόνια νερό. Παράλληλα γίνεται προσπάθεια να αποκαλυφθούν οι υπόγειοι ενετικοί αγωγοί που έφερναν το νερό στην κρήνη και να γίνει τέτοια διαμόρφωση του εδάφους ώστε να είναι ορατοί σε αυτόν που διασχίζει την πλατεία Λιονταριών ή Ελευθερίου Βενιζέλου.

ΟΔΟΣ ΔΑΙΔΑΛΟΥ
Απέναντι ακριβώς από τα Λιοντάρια (Πλατεία Ελευθερίου Βενιζέλου) ξεκινά η οδός Δαιδάλου, που καταλήγει στο πλάι του ξενοδοχείου Αστόρια, στη ΒΔ πλευρά της Πλατείας Ελευθερίας. Είναι ένας πλακόστρωτος πεζόδρομος με γραφεία, εμπορικά και τουριστικά καταστήματα. Εδώ θα συναντήσετε συγκεντρωμένα τα πιο πολλά δισκοπωλεία στην πόλη. Πήρε το όνομα της από τον Δαίδαλο, τον ιδιοφυή τεχνίτη και σύμβολο της επιστημονικής και τεχνολογικής γνώσης στους μινωικούς μύθους.[2] Ο δρόμος είναι συνυφασμένος με την ιστορία του Ηρακλείου από την εποχή της πρώτης κατοίκησης, καθώς πιστεύεται ότι εδώ αναπτύχθηκε ο πρώτος οικισμός. Η Δαιδάλου εκτείνεται παράλληλα με το αραβοβυζαντινό τείχος (9ος-10ος μ.Χ. αιώνας), την παλαιότερη οχύρωση της πόλης. Με άλλα λόγια, την εποχή των Βυζαντινών και των Αράβων, εδώ βρίσκονταν το νότιο όριο του Ηρακλείου και δεν υπήρχαν κατοικίες νοτιότερα (πιο πέρα από τη λεωφόρο Δικαιοσύνης). Αν κάποιος περπατούσε τον 9ο μ.Χ. αιώνα την ίδια διαδρομή (από ανατολικά προς δυτικά) στην οδό Δαιδάλου, θα βάδιζε κατά μήκος του τείχους και θα είχε την πόλη στο δεξί του χέρι, ενώ στα αριστερά του, πίσω από το τείχος, θα υπήρχαν οι λαχανόκηποι, που προμήθευαν το Ηράκλειο με οπωροκηπευτικά. Από το τείχος αυτό δεν σώζεται σήμερα σχεδόν τίποτα, εκτός από ελάχιστα σημεία του κρυμμένα στο εσωτερικό καταστημάτων ή ανάμεσα σε πολυκατοικίες.

Ουσιαστικά, με τη σταδιακή επέκταση του Ηρακλείου, ο χώρος που καταλάμβανε το παλιό τείχος χρησιμοποιήθηκε οικιστικά, καθώς δεν είχε πια αμυντική αξία. Επί Τουρκοκρατίας, η Δαιδάλου δεν ήταν παρά ένα στενό σοκάκι όπου διασχίζοντάς το κάποιος θα συναντούσε καφενέδες που ανέδυαν μυρωδιές από ναργιλέδες και φρεσκοψημένο καφέ στη χόβολη. Με τη γερμανική εισβολή μεγάλο μέρος του κέντρου του Ηρακλείου ισοπεδώθηκε από τους συνεχείς βομβαρδισμούς, οπότε η σύγχρονη εικόνα της οδού Δαιδάλου είναι δημιούργημα της μεταπολεμικής εποχής.

ΟΔΟΣ ΚΟΡΑΗ
Η οδός Κοραή είναι παράλληλη με την οδό Δαιδάλου. Για να την βρείτε από την Πλατεία Ελευθερίας, θα προχωρήσετε δεξιά μετά το ξενοδοχείο Αστόρια και θα μπείτε στο δεύτερο στενό αριστερά (το πρώτο είναι η Δαιδάλου). Είναι και αυτή πεζόδρομος, όπως οι παράλληλές της (Μιλάτου και Δαιδάλου). Και οι τρεις δρόμοι οδηγούν στα Λιοντάρια (Πλατεία Ελευθερίου Βενιζέλου) και επικοινωνούν μεταξύ τους με μικρούς κάθετους δρόμους. Αυτό που κάνει την Κοραή και τη Μιλάτου ξεχωριστές είναι το ότι εδώ συγκεντρώνονται τα περισσότερα καφέ - μπαρ στο Ηράκλειο, που είναι ανοιχτά χειμώνα - καλοκαίρι και συγκεντρώνουν τις νεότερες ηλικίες της πόλης.

Βρίσκονται το ένα δίπλα στο άλλο σε μια μακριά αλυσίδα κατά μήκος της οδού Κοραή, στη μικρή πλατεία Κοραή και στην οδό Μιλάτου. Αυτό που σίγουρα εντυπωσιάζει, ειδικά τους τουρίστες από βόρειες χώρες, είναι ότι θα δείτε νεαρούς να απολαμβάνουν τον καφέ τους ή το ποτό τους σε τραπεζάκια έξω, ακόμα και στην καρδιά του χειμώνα. Δίπλα θα καίει κάποια ειδική σόμπα υγραερίου για εξωτερικούς χώρους, αλλά και πάλι η διαφορά με τις πόλεις στις βόρειες χώρες είναι τεράστια.

ΠΕΖΟΔΡΟΜΟΙ
Από τον πεζόδρομο της 25ης Αυγούστου, ξεκινάνε κι άλλοι γνωστοί πεζόδρομοι της πόλης. Η Αρκολέοντος, απέναντι από τη Λόντζια, που οδηγεί στην πλατεία Θεοτοκόπουλου με καφετέριες και μαγαζιά. Η Αγίου Τίτου με ταβερνάκια και μεζεδοπωλεία. Η Χάνδακος με πολλά cafe και μικρά μαγαζάκια για τις αγορές σας που οδηγεί μέχρι και το παραλιακό μέτωπο του Ηρακλείου. Η Δαιδάλου ένας από τους πιο εμπορικούς πεζόδρομους του Ηρακλείου. Από τη Δαιδάλου μπορείτε να ακολουθήσετε ένα από τα πεζοδρομημένο σοκάκια και να καταλήξετε στην πλατεία Κοραή ή την Ανδρόγεω, δύο πλατείες με πολλά cafe-bar κι εστιατόρια. Στην πόλη υπάρχουν κι άλλοι μεγάλοι εμπορικοί δρόμοι, όπως η Δικαιοσύνης, η Ιδομενέως, η 1821, η Καλοκαιρινού, η Έβανς, η Κυρίλλου Λουκάρεως, η 1866 γνωστή και ως η «αγορά» με πολλά μαγαζάκια για αναμνηστικά δώρα και αρκετά μπαράκια και μεζεδοπωλεία, η Δημοκρατίας, η Ικάρου, η Αντιστάσεως και η Κνωσού που οδηγεί στον αρχαιολογικό χώρο της Κνωσού με το καταπληκτικό ανάκτορό της.

Η οδός Έβανς

ΜΕΪΝΤΑΝΙ (ΠΛΑΤΕΙΑ ΝΙΚΗΦΟΡΟΥ ΦΩΚΑ)
Μεϊντάνι λέγεται το κεντρικό σταυροδρόμι στο Ηράκλειο, εκεί που η οδός 25ης Αυγούστου (ο πεζόδρομος που έρχεται από το λιμάνι, περνάει από τα Λιοντάρια και συνεχίζει νότια σαν οδός 1821),

διασταυρώνεται με τη Λεωφόρο Δικαιοσύνης, που έρχεται από την Πλατεία Ελευθερίας

και συνεχίζει σαν Οδός Ίδης και Λεωφόρος Καλοκαιρινού (Πλατειά Στράτα) προς το Καμαράκι και τη Χανιόπορτα.

Το Μεϊντάνι είναι γνωστό και σαν ο «σταυρός» του Ηρακλείου και συνδέεται με άλλο ένα έθιμο που αναβιώνει την παραμονή Πρωτοχρονιάς, όταν η τροχαία Ηρακλείου τοποθετεί για λίγες ώρες εδώ ένα τροχονόμο μέσα στην προστατευτική κατασκευή με σχήμα βαρελιού, που μέσα στέκονταν πολλές δεκαετίες πριν οι τροχονόμοι και ρύθμιζαν την κυκλοφορία στην κεντρική διασταύρωση του Ηρακλείου.

Το Μεϊντάνι επίσημα ονομάζεται Πλατεία Νικηφόρου Φωκά, προς τιμή του απελευθερωτή του Ηρακλείου και της Κρήτης ολόκληρης από τους Άραβες πειρατές, το 961 μ.Χ., τον βυζαντινό στρατηγό Νικηφόρο Φωκά, που αργότερα στέφθηκε και αυτοκράτορας. Το όνομα Μεϊντάνι προέρχεται από την τούρκικη λέξη meydan (αλάνα, ανοιχτός χώρος) και οι Ηρακλειώτες ακόμα και σήμερα χρησιμοποιούν αυτή την ονομασία της πλατείας. Οι Ενετοί την έλεγαν Piazza delle Erbe, δηλαδή λαχαναγορά, επειδή από εδώ ξεκινούσε η κεντρική αγορά της πόλης με τα φρούτα, τα λαχανικά και τα κρέατα, όπως συμβαίνει και σήμερα. Μέχρι το 1856 από τα Λιοντάρια (Πλατεία Ελευθερίου Βενιζέλου) περνούσε κάποιος στο Μεϊντάνι (Πλατεία Νικηφόρου Φωκά) μέσα από την επιβλητική ενετική πύλη Βολτόνε, την κύρια πύλη στο Αραβο-Βυζαντινό τείχος του Ηρακλείου, που χρησίμευε για την επικοινωνία της πόλης με τους βούργους (συνοικίες έξω από τα τείχη) και τα χωριά. Σήμερα ούτε το τείχος αυτό σώζεται, ούτε η πύλη Βολτόνε που καταστράφηκε στον μεγάλο σεισμό του 1856. Σήμερα το Μεϊντάνι είναι η καρδιά του εμπορικού κέντρου της πόλης και το σημείο εισόδου στην κεντρική αγορά με τα μανάβικα, καταστήματα τουριστικών ειδών και τα κρεοπωλεία.

Η ΟΔΟΣ 1866 (ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΑΓΟΡΑ)

Η κεντρική αγορά στο Ηράκλειο βρίσκεται στην οδό 1866, που ξεκινά από το Μεϊντάνι και προχωρά προς την Πλατεία Κορνάρου. Το όνομα του δρόμου (οδός 1866) αναφέρεται σε μια από τις σημαντικότερες επαναστάσεις της Κρήτης για να ελευθερωθεί από τον τούρκικο ζυγό. Το ίδιο συμβαίνει και με την παράλληλη της, την οδό 1821 (στο δεξί σας χέρι).

Η κεντρική αγορά του Ηρακλείου φιλοξενεί καταστήματα με τουριστικά είδη, φτηνά ρούχα και παπούτσια, φρούτα, λαχανικά, βότανα, μπαχαρικά, τυροκομικά, κρεοπωλεία, όπως και μικρά καφέ και εστιατόρια. Στους κάθετους δρόμους αριστερά και δεξιά στην αγορά, θα βρείτε ακόμα πιο πολλά μαγαζιά, σούπερ μάρκετ, τράπεζα και κλειστό χώρο πάρκινγκ. Επίσης προς το τέρμα της, στην οδό Καρτερού, είναι η αγορά με τα ψαράδικα, με τους πάγκους γεμάτους ψάρια και τους μαγαζάτορες να διαλαλούν τη φρεσκάδα τους.

Κάποτε η κεντρική αγορά ήταν ο τόπος απ’ όπου οι κάτοικοι της πόλης αγόραζαν ό,τι χρειάζονταν καθημερινά. Σήμερα οι λαϊκές αγορές στις συνοικίες της πόλης έχουν υποκαταστήσει σε μεγάλο βαθμό το ρόλο της, αλλά αυτή εξακολουθεί να αποτελεί ένα ιδιαίτερο σημείο του Ηρακλείου με τα μαγαζιά στριμωγμένα το ένα δίπλα στο άλλο, πάντα γεμάτη με περαστικούς, πάντα πολύβουη και τόσο γοητευτικά «παλιομοδίτικη» σε σχέση με τους διπλανούς εμπορικούς δρόμους με τα μοντέρνα καταστήματα και τις εντυπωσιακές βιτρίνες.

Η κεντρική αγορά βρίσκεται στην καρδιά της πόλης και είναι από τα σημεία με συνεχή κατοίκηση εδώ και πολλούς αιώνες, με αποτέλεσμα ανάμεσα ή μέσα στα καταστήματα να κρύβονται απομεινάρια από το παλιό Ηράκλειο, όπως μια ενετική καμάρα μέσα στο καφεκοπτείο Κουδουμά, ή παλιά εκκλησία του 16ου αιώνα που έχει περικυκλωθεί από τα κτίρια και η μόνη δίοδος σήμερα είναι μέσα από το φούρνο του Τούλη. Η εκκλησία του Αγίου Ονούφριου, μια μονόκλιτη βασιλική με τρούλο, συντηρείται από την αρμόδια υπηρεσία, αλλά παραμένει κλειστή στους επισκέπτες. Μπορείτε μόνο να δείτε τον τρούλο της από μακριά, αν περάσετε στο απέναντι πεζοδρόμιο από το καφεκοπτείο του Κουδουμά και κοιτάξετε πίσω του.

Εκεί που τελειώνει η αγορά, στην Πλατεία Κορνάρου, βρίσκονται δύο σημαντικά μνημεία του Ηρακλείου, η ενετική κρήνη Μπέμπο δίπλα στο καφενείο, που κάποτε ήταν το σεμπίλ του Χατζή Ιμπραήμ Αγά.

ΥΠΟΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

[1] Ο Δομήνικος Θεοτοκόπουλος, πιο γνωστός στους περισσότερους ως El Greco, γεννήθηκε, μεγάλωσε και σπούδασε την τέχνη της αγιογραφίας στο Ηράκλειο, την εποχή που η πόλη ήταν το πνευματικό και καλλιτεχνικό κέντρο του νησιού, ένας συγκερασμός ιταλικής αναγέννησης και βυζαντινής παράδοσης. Ανήσυχο πνεύμα και φιλόδοξος άνθρωπος οδηγείται στη Βενετία, στη Ρώμη και τέλος στην Ισπανία, όπου τον βρίσκει και το τέλος, πάντα συνεχίζοντας να σπουδάζει την τέχνη του. Η πινελιά του είναι πολύ προσωπική και ιδιαίτερη, αποτελεί αμάλγαμα της συλλογής εμπειριών και της έντονης καλλιτεχνικής του προσωπικότητας.
[2] Σύμφωνα με τη μυθολογία, ο Δαίδαλος κατασκεύασε τον ξύλινο ταύρο που επέτρεψε στην Πασιφάη, γυναίκα του Μίνωα, να ζευγαρώσει με τον λευκό ταύρο του Ποσειδώνα και να γεννήσει τον Μινώταυρο, ένα τέρας (άνθρωπος με κεφάλι ταύρου) και φυλακίστηκε στον λαβύρινθο, που σχεδιάστηκε από τον Δαίδαλο. Σύμφωνα με άλλο μύθο, ο Δαίδαλος με τον γιο του Ίκαρο ήταν οι πρώτοι «αεροπόροι» στην ιστορία της ανθρωπότητας, αφού πέταξαν με κέρινα φτερά. Δυστυχώς η πτήση αυτή σημαδεύτηκε από τον τραγικό θάνατο του Ικάρου, που από νεανικό ενθουσιασμό πέταξε κοντά στον Ήλιο με αποτέλεσμα να λιώσουν τα κέρινα φτερά, να πέσει στη θάλασσα και να πνιγεί (Ικάριο Πέλαγος, κοντά στην Ικαρία, στις ανατολικές Κυκλάδες).