Το Μοτέλ που έγραψε ιστορία

ΕΙΣΑΓΩΓΗ
Το μοτέλ «Λορέιν» στο Μέμφις του Τεννεσί δεν είχε κανένα λόγο να αποτελέσει ιστορικό μνημείο. Ήταν ένα ξενοδοχείο που δεχόταν μαύρους πελάτες την εποχή του φυλετικού διαχωρισμού στους δημόσιους χώρους και τα μέσα μεταφοράς. Εκεί σύχναζαν τα καλοκαίρια οι καλλιτέχνες της περίφημης δισκογραφικής εταιρείας Σταξ, για να δροσιστούν στην πισίνα του, αλλά και όσοι μαύροι καλλιτέχνες έρχονταν στην πόλη για συναυλίες. Εδώ είχαν μείνει οι Αρίθα Φράνκλιν, Ρέι Τσαρλς, Γουίλσον Πίκετ και Ότις Ρέντινγκ. Μια μέρα του Απριλίου του 1968, όμως, αυτό το μοτέλ πέρασε στην ιστορία.

Η ΔΟΛΟΦΟΝΙΑ

Ο Δρ Μάρτιν Λούθερ Κινγκ είχε πάει στο Μέμφις για να συμπαρασταθεί στην απεργία των οδοκαθαριστών. Διοργάνωσε μια πορεία η οποία, παρά τη συνήθη πολιτική του, είχε βίαιη εξέλιξη. Προγραμματίστηκε και άλλη πορεία, ενώ ο Κινγκ, σε ομιλία του σε εκκλησία της πόλης στις 3 Απριλίου, είπε ότι «έρχονται δύσκολες μέρες». Το επόμενο απόγευμα στις 18:01, και ενώ ετοιμαζόταν να πάει με τους συνεργάτες του σε μια εκδήλωση, δολοφονήθηκε στο μπαλκόνι του ξενοδοχείου, έξω από το δωμάτιο 306, όπου έμενε. Σύμφωνα με τον Τζέσε Τζάκσον που ήταν παρών, τα τελευταία λόγια του μαύρου ηγέτη προς τον μουσικό Μπεν Μπρανς, ο οποίος θα έπαιζε το βράδυ στην εκδήλωση, ήταν: «Μπεν, μην ξεχάσεις να παίξεις το ‘Take My Hand Precious Lord’. Παίξ’ το ωραία». Έπειτα από μια ώρα περίπου, πέθανε στο νοσοκομείο όπου διακομίστηκε. Η δολοφονία προκάλεσε θύελλα αντιδράσεων και εξεγέρσεων σε πολλές αμερικανικές πόλεις (και την άμεση ανταπόκριση της πόλης του Μέμφις στα αιτήματα των οδοκαθαριστών).

Ο Μάρτιν Λούθερ Κινγκ με τον Τζέσε Τζάκσον στο μοτέλ

Η ΣΥΛΛΗΨΗ

Δυο μήνες μετά, η αστυνομία εντόπισε ως ύποπτο της δολοφονίας έναν ένοικο του απέναντι κτιρίου (ένα είδος ξενοδοχείου, με ενοικιαζόμενα δωμάτια), ο οποίος πυροβόλησε από ένα παράθυρο. Ο Τζέιμς Ερλ Ρέι συνελήφθη στο εξωτερικό, ομολόγησε τη δολοφονία (για να αποφύγει την καταδίκη σε θάνατο σε περίπτωση που το δικαστήριο των έκρινε ένοχο) και μετά αναίρεσε την αρχική του κατάθεση, δηλώνοντας ότι το έκανε υπό πίεση και ότι ήταν πιόνι μιας συνωμοσίας. Καταδικάστηκε σε 99 χρόνια φυλάκιση και, παρά τις προσπάθειές του να πετύχει νέα δίκη, πέθανε στη φυλακή.

ΘΕΩΡΙΕΣ ΣΥΝΩΜΟΣΙΑΣ

Οι θεωρίες περί συνωμοσίας μεταξύ της αστυνομίας του Μέμφις, του FBI και του στρατού είναι ελκυστικές, αν λάβουμε υπόψη την «ανατρεπτική» στάση του Κινγκ. Ο αγώνας του εναντίον του ρατσισμού, αλλά και η εναντίωσή του στον πόλεμο του Βιετνάμ, τον έκαναν στόχο του συστήματος. Ενισχύονται επίσης από το γεγονός ότι αυτόπτες μάρτυρες της δολοφονίας υποστήριζαν ότι η θανάσιμη βολή δεν ήρθε από το παράθυρο του κτιρίου όπου ήταν ο Ρέι, αλλά από το οικόπεδο μεταξύ του μοτέλ και του κτιρίου αυτού. Το 1997, ο γιος του Κινγκ συναντήθηκε με τον Ρέι και υποστήριξε το αίτημά του για δίκη, ενώ το 1999, η οικογένεια του Κινγκ κέρδισε άλλη δίκη, στην οποία κρίθηκε ότι υπήρξε συμμετοχή και άλλων στην οργάνωση της δολοφονίας. Συμμετοχή πάντως με οποιονδήποτε τρόπο κρατικής υπηρεσίας δεν αποδείχθηκε ποτέ.

Το απέναντι κτίριο, από όπου πυροβόλησε ο Τζέιμς Ερλ Ρεί

ΤΟ ΜΟΥΣΕΙΟ

Στη δεκαετία του ’80, και έπειτα από κήρυξη πτώχευσης του ξενοδοχείου, μια ομάδα επιχειρηματιών το αγόρασε και το 1991 άνοιξε ξανά ως Μουσείο Ανθρώπινων Δικαιωμάτων του Μέμφις. Εξωτερικά, δεν έχει αλλάξει τίποτα. Μπροστά βρίσκονται μια Ντοντζ του 1959 και μια Κάντιλακ του 1968, ακριβώς σαν τα αυτοκίνητα που ήταν παρκαρισμένα εκεί τη μέρα της δολοφονίας. Στο μπαλκόνι του πρώτο ορόφου, μπροστά από το δωμάτιο 306, υπάρχει ένα στεφάνι στο σημείο όπου στεκόταν ο Κινγκ όταν πυροβολήθηκε.

Μέσα ακολουθείς μια διαδρομή που δείχνει την πορεία του κινήματος των μαύρων για τα ανθρώπινα δικαιώματα από τον 17ο αιώνα μέχρι σήμερα. Φωτογραφίες, πίνακες, διαγράμματα, ταινίες, αρχεία, εκθέματα, σε μεταφέρουν σ’ ένα άγριο παρελθόν. Εντυπωσιακό είναι το εύρος του κινηματογραφικού υλικού από τη δεκαετία του ’60, η αναπαράσταση της απεργίας των οδοκαθαριστών με ομοιώματα ανθρώπων σε φυσικό μέγεθος, αλλά και ένα πραγματικό λεωφορείο της εποχής με το διαχωρισμό των θέσεων για λευκούς και μαύρους. Αν καθίσεις στα μπροστινά καθίσματα, η ηχογραφημένη φωνή του οδηγού σού υπενθυμίζει ότι πρέπει να πας πίσω, στις θέσεις των μαύρων.

Το δωμάτιο του Κινγκ και το διπλανό του είναι τα μόνα που έχουν διατηρηθεί ανέπαφα. Στο δάπεδο του μπαλκονιού είναι προστατευμένη η μαύρη στάμπα από το αίμα του. Το 2002 το μουσείο επεκτάθηκε στο απέναντι κτίριο, κατασκευάστηκε μάλιστα και τούνελ. Εκεί μπορείς να δεις ντοκουμέντα από τη δίκη του Ρέι, αναπαράσταση του δωματίου από όπου πυροβόλησε, το όπλο της δολοφονίας κ.ά.

ΕΠΙΛΟΓΟΣ
Οι μεγάλοι θα γοητευθούν από τη λεπτομέρεια και το εύρος του υλικού του μουσείου, και οι μικροί θα μάθουν ιστορία μέσα από τις αναπαραστάσεις και τα εικαστικά βοηθήματα. Οι Αμερικανοί, λευκοί και μαύροι, θα πάρουν μηνύματα που θα ενισχύσουν την πίστη τους στη δημοκρατία τους, και οι ξένοι θα εντυπωσιαστούν με το πώς οι Αμερικανοί φτιάχνουν τόσο καλά τουριστικά προϊόντα. Αν πάλι είσαι Έλληνας, θα μελαγχολήσεις που στη δική σου χώρα η πρόσφατη ιστορία αγνοείται τόσο επιδεικτικά...

του Μωρίς Σιάκκη

ΥΠΟΣΗΜΕΙΩΣΗ

Οι περισσότερες φωτογραφίες είναι από τον φωτογράφο του περιοδικού Λάϊφ Χένρι Γκροσκίνσκι.