ΕΙΣΑΓΩΓΗ
Το Νέο Βουλευτήριο οικοδομήθηκε στα δυτικά του Παλαιού Βουλευτηρίου, στη δυτική πλευρά της Αγοράς, λίγο πριν από το 412/411 π.Χ. και ολοκληρώθηκε λίγο μετά. Υποθετικά θεωρείται ότι χτίστηκε μεταξύ 415-406 π.Χ. Αντικατέστησε το παλαιότερο κτήριο και έμεινε σε χρήση ως τη Ρωμαϊκή περίοδο. Μάλιστα, είναι από τα λίγα κτήρια της Αγοράς που επιδιορθώθηκε και τέθηκε και πάλι σε λειτουργία μετά την επιδρομή των Ερούλων, το 267 μ.Χ.
Το κτίριο ανασκάφηκε από την Αρχαιολογική Εταιρεία το 1907-1908, αλλά η χρήση του δεν έγινε κατανοητή, καθώς επικρατούσε τότε η άποψη του Judeich ότι το βουλευτήριο βρισκόταν στη νότια πλευρά της Αγοράς. Η ανασκαφή ολοκληρώθηκε το 1934-1935 από την Αμερικανική Σχολή Κλασικών Σπουδών.
Περιγραφή των ερειπίων
Το κτίριο χτίστηκε ακριβώς στα δυτικά του Παλαιού Βουλευτηρίου, σε υψηλότερο επίπεδο. Για το λόγο αυτό σκάφτηκε ο βράχος, που σε εκείνο το σημείο είναι αρκετά μαλακός.
Ο περιβάλλων χώρος του κτιρίου καθαρίστηκε για να είναι δυνατή η κυκλοφορία γύρω από τη δυτική και τη βόρεια πλευρά του, ενώ προς το νότο, ένας ευρύς χώρος αφέθηκε σαν προαύλιο, που εφάπτεται στον περίβολο της Θόλου. Δημιουργήθηκε μια κλίμακα που διατρέχει την ανατολική πλευρά της πλατείας του Βουλευτηρίου (σε απόσταση 10,50 μ. από το κτίριο), για να διευκολύνει την κυκλοφορία μεταξύ του Βουλευτηρίου, της Θόλου και της πλατείας της Αγοράς. Σώζονται αρκετοί λίθοι θεμελίωσης των βαθμίδων της κλίμακας και τμήματα της ευθυντήριας.
Οι θεμελιώσεις έχουν διαστάσεις 22,50 μ. (Β-Ν) × 17,50 μ. (Α-Δ). Τμήματα της θεμελίωσης έχουν σωθεί στα ανατολικά και στα δυτικά του κτηρίου. Στα ανατολικά, οι θεμελιώσεις αποτελούνται από ξαναδουλεμένους σκληρούς ερυθρούς πωρόλιθους στην κατώτερη στρώση και από μαλακούς ανοιχτόχρωμους πωρόλιθους στις ανώτερες στρώσεις.
Από την ανωδομή του κτηρίου έχουν σωθεί (όχι στην αρχική τους θέση, αλλά στα ανατολικά του κτηρίου), 10 προσεκτικά δουλεμένοι, σκληροί γκρίζοι πωρόλιθοι, που ενώνονταν με διπλούς συνδέσμους σε σχήμα Τ. Το ύψος τους είναι 0,565 μ. και το μήκος τους εναλλάξ 0,615 μ. και 1,35 μ., ενώ παρουσιάζουν και ίχνη αναθύρωσης.
Στην πραγματικότητα, δεν υπάρχουν άλλα σαφώς αναγνωρισμένα τμήματα της ανωδομής του κτιρίου ούτε στο εσωτερικό ούτε στο εξωτερικό. Ένα τμήμα του εσωτερικού επιστυλίου, από πεντελικό μάρμαρο, βρέθηκε στη βορειοανατολική γωνία του ελληνιστικού Μητρώου, αλλά φαίνεται πως ανήκει μάλλον στη Θόλο, και όχι στο Νέο Βουλευτήριο, όπως αρχικά επισημάνθηκε.
Περιγραφή του σχεδίου
Πρόκειται για ένα ορθογώνιο κτίριο με τέσσερις αράβδωτους κίονες να στηρίζουν εσωτερικά τη στέγη. Οι διαστάσεις του κτιρίου στον τοιχοβάτη είναι 21,50 × 16,90 μ. στο εξωτερικό και 20,20 × 15,60 μ. στο εσωτερικό. Το πάχος του κτιρίου, τουλάχιστον στο κάτω τμήμα των τοίχων, ήταν 1,50 μ. Σίγουρα υπήρχαν παράθυρα στο άνω τμήμα του οικοδομήματος.Από τους κίονες στη δυτική πλευρά, το μόνο που έχει σωθεί είναι το ίχνος της θεμελίωσής τους στο βράχο. Από το βορειοανατολικό κίονα σώζεται ένας από τους λίθους της θεμελίωσης, από μαλακό πωρόλιθο. Από το νοτιοανατολικό κίονα σώζεται η θεμελίωση. Συνάγεται ότι η κατώτερη διάμετρός τους ήταν περίπου 0,624 μ. Σώζονται θραύσματα των τυμπάνων και των ιωνικών κιονόκρανων. Κατά μήκος των κιόνων της ανατολικής πλευράς έχει σωθεί ένα χαμηλό έδρανο, που προφανώς στήριζε κάποιον τοίχο από φθαρτά υλικά, του οποίου δε σώζεται κανένα ίχνος, ή που λειτουργούσε ως ανάλημμα για την αμφιθεατρική κατασκευή του εσωτερικού του βουλευτηρίου.
Στο εσωτερικό του έχει αποκατασταθεί το Νέο Βουλευτήριο. Αποτελούνταν μάλλον από ξύλινα έδρανα που εδράζουν σε ξύλινα στηρίγματα. Σε αυτή την περίπτωση, η διάταξή τους θα ήταν πολυγωνική ή ορθογώνια και πιθανόν να έβλεπαν προς νότο.
Ο τρόπος που διαμορφώνεται το δάπεδο ενισχύει την άποψη ότι στο εσωτερικό υπήρχε κάποιου είδους αμφιθέατρο: ο βράχος έχει σκαφτεί προσεκτικά ώστε να δημιουργείται μια ελαφρώς κατηφορική φορά της δυτικής, βόρειας και νότιας πλευράς προς το κέντρο της ανατολικής πλευράς, όπου θα σχηματιζόταν η «ορχήστρα» του αμφιθεάτρου.
Η ανατολική πλευρά του κτιρίου δημιουργούσε, σε σχέση με το αμφιθέατρο, ένα είδος παρόδου. Γι’ αυτό οι ανασκαφείς προτείνουν την τοποθέτηση των εισόδων του κτιρίου στα νοτιοανατολικά και στα βορειοδυτικά. Υπάρχει επίσης η εκδοχή ότι υπήρχε και τρίτη είσοδος, στο μέσον της ανατολικής πλευράς, αλλά δεν έχουμε καμία ένδειξη για αυτό. Στο σχέδιο που δημοσιεύει ο McCamp (σελ. 117, εικ. 67), αποκαθίσταται μνημειακή είσοδος με 4 κίονες στην ανατολική πλευρά του κτιρίου, στην ίδια ευθεία με τους 4 κεντρικούς κίονες του ελληνιστικού πρόπυλου.
Αργότερα, κατά την Ελληνιστική περίοδο, τα ικρία αντικαταστάθηκαν από λίθινα έδρανα, ημικυκλικής διάταξης, όπως προκύπτει από τις αντίστοιχου σχήματος μαρμάρινες πλάκες του δαπέδου που στήριζαν τα έδρανα, αλλά και από τα ίχνη των χαραγμάτων στο βράχο. Με βάση ένα έδρανο από μάρμαρο Υμηττού που βρέθηκε στο μεγάλο αγωγό της Αγοράς, αποκαταστάθηκε το ελληνιστικό αμφιθέατρο με βάση κύκλο ακτίνας 2,64 μ. Αποκαθίστανται 12 σειρές εδράνων, με μέσο πλάτος 0,62 μ., ενώ το πλάτος κάθε θέσης θα ήταν 0,50 μ. κατ’ ελάχιστον, έτσι ώστε να χωρούν ίσα - ίσα οι 500 βουλευτές.
Οι πηγές αναφέρουν ότι στο κέντρο της ορχήστρας υπήρχε βωμός της Εστίας Βουλαίας. Ένα θραύσμα από μεγάλο βωμό από πεντελικό μάρμαρο που βρέθηκε στη νοτιοδυτική γωνία του Παλαιού Βουλευτηρίου ίσως ταυτίζεται με το βωμό αυτό. Έχει μήκος 0,855 μ., ενώ το ύψος του σώζεται στα 0,79 μ. Από άλλες πηγές μαθαίνουμε ότι στο εσωτερικό του Βουλευτηρίου υπήρχε ιερό του Διός Βουλαίου και της Αθηνάς Βουλαίας, όπου προσεύχονταν οι βουλευτές.
Όταν ο Παυσανίας επισκέφτηκε το Βουλευτήριο το 2ο αιώνα μ.Χ., είδε το ξόανο του Διός Βουλαίου και τα αγάλματα του Απόλλωνος Προστατηρίου και του Δήμου, από τους άγνωστους σε εμάς γλύπτες Πεισία και Λύσωνα αντίστοιχα. Αναφέρεται επίσης στους πίνακες των θεσμοθετών ένα έργο του Πρωτογένη από την Καύνο και άλλο του άγνωστου σε εμάς Ολβιάδη με τη μορφή του Καλίππου (ήρωα του πολέμου εναντίον των Γαλατών το 279 π.Χ.). Θεωρείται ότι τα ζωγραφικά αυτά έργα, που ανήκουν στην Ελληνιστική περίοδο, κοσμούσαν την προέκταση του κτηρίου η οποία δημιουργήθηκε από την προσθήκη του πρόπυλου στα νότια.
Φιλολογικές μαρτυρίες αναφέρουν ότι υπήρχε ένα είδος ξύλινου φράκτη (δρύφακτοι), που χώριζε το χώρο τον αφιερωμένο στις εργασίες της Βουλής από αυτόν στον οποίο παρευρίσκονταν οι επισκέπτες ή άλλα άτομα. Και στον περιβάλλοντα χώρο πρέπει να υπήρχε κάποιου είδους φράκτης ή σχοινί, που εμπόδιζε την πρόσβαση σε άσχετους.
Πρόπυλο στο Παλαιό Βουλευτήριο
Η πρόσβαση στο κτίριο έγινε περισσότερο μνημειακή κατά την Ελληνιστική περίοδο. Στη νοτιοανατολική γωνία του Παλαιού Βουλευτηρίου δημιουργήθηκε ιωνικό πρόπυλο, που ενώνεται με πολυγωνικό τοίχο προς τα δυτικά, κατά μήκος της νοτιοδυτικής γωνίας της θεμελίωσης αυτού του κτηρίου. Ο τοίχος αυτός ακολουθεί την πορεία του νότιου τοίχου του Παλαιού Βουλευτηρίου, δημιουργώντας ένα στενό πέρασμα που οδηγεί προς το Νέο Βουλευτήριο. Η κατασκευή του είχε ως στόχο αφενός να περιορίσει την πρόσβαση στο Νέο Βουλευτήριο, αφετέρου να ισορροπήσει την υψομετρική διαφορά μεταξύ του Παλαιού και του Νέου Βουλευτηρίου.
Από το πρόπυλο αυτό, που βάσει της κεραμικής και των νομισμάτων τα οποία βρέθηκαν στη θεμελίωσή του, ανήκει το νωρίτερο στις αρχές του 3ου αιώνα π.Χ., σώζονται αρκετά στοιχεία. Η θεμελίωση ήταν από μαλακό ανοιχτόχρωμο πωρόλιθο, συνδυασμένο με γεμίσματα από ασβεστόλιθο της Ακρόπολης. Η στρώση της ευθυντήριας είχε ύψος 0,41 μ. Στη βορειοανατολική γωνία έχει βρεθεί ένας λίθος από την πρώτη βαθμίδα. Από την ανατολική θεμελίωση σώζονται τμήματα από δύο βαθμίδες.
Το πρόπυλο ήταν τετράστυλο πρόστυλο στην ανατολική πρόσοψη, ενώ στη δυτική δίστηλο σε παράσταση.
Το πλάτος του πρόπυλου υπολογίζεται 8,5 μ. κατά μήκος της ανατολικής πλευράς, με λίθους ύψους 0,225 μ. από μάρμαρο Υμηττού στην ευθυντήρια. Είχε συνολικά δύο βαθμίδες. Οι κίονες, από πεντελικό μάρμαρο, είχαν κατώτερη διάμετρο 0,604 μ. και ανώτερη διάμετρο 0,464 μ. και ήταν ιωνικοί, όπως προκύπτει από θραύσματα των κιονόκρανων. Οι κίονες έφεραν 24 ραβδώσεις, ενώ σώζονται αρκετά μέλη από το επιστύλιο, την ιωνική ζωφόρο και το γείσο (με επίστεψη από ωά).
Το πρόπυλο του Νέου Βουλευτηρίου, το πρόπυλο του Παλαιού Βουλευτηρίου και ο πολυγωνικός τοίχος είναι σύγχρονα. Την ίδια περίοδο ανοίχτηκε και ένας λάκκος στη δυτική πλευρά της πλατείας του Νέου Βουλευτηρίου. Αργότερα, στο 2ο αιώνα π.Χ., χτίστηκε ένας νέος τοίχος στον περίβολο του Νέου Βουλευτηρίου, προκειμένου να περιορίσει περαιτέρω την οπτική και φυσική επαφή με το κτήριο.
Χρήσεις του κτιρίου
Από την αρχή, το κτίριο σχεδιάστηκε ως Βουλευτήριο, προφανώς επειδή κρίθηκε ότι το λεγόμενο Παλαιό Βουλευτήριο ήταν πλέον πολύ μικρό για να καλύπτει τις ανάγκες της πόλης. Μετά την πυρκαγιά του 412/411 π.Χ., που κατέστρεψε τη Θόλο και προκάλεσε ζημιές στο Παλαιό Βουλευτήριο, ανοικοδομήθηκε και αποτέλεσε καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής του το Βουλευτήριο της πόλης των Αθηνών. Μετά την καταστροφή του το 267 μ.Χ. ανοικοδομήθηκε, αλλά είναι άγνωστη η τελική του χρήση.
Ο περιβάλλων χώρος δεν ήταν ιδιαίτερα μνημειακός: μόνο δύο βάσεις μνημείων έχουν σωθεί. Το δάπεδο ήταν από πατημένο χώμα, ενώ φαίνεται πως η περιοχή, κρυμμένη όπως ήταν από τη Θόλο και το Παλαιό Βουλευτήριο, δεν ήταν ορατή από την πλατεία της Αγοράς. Προφανώς δεν ήταν πολύ δημοφιλής προορισμός των Αθηναίων, αν εξαιρέσει κανείς τους βουλευτές.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
Αρχαία Αγορά της Αθήνας – Άρειος Πάγος. Σύντομο Ιστορικό και Περιήγηση, Έκδοση της Ένωσης Φίλων Ακροπόλεως (Αθήνα 2004).
BOERSMA, J.S., Athenian Building Policy from 561/560 to 405/404 B.C. (Scripta Archaeologica Groningana, Groningen 1970).
Mc CAMP II, J., The Athenian Agora: A Guide to the Excavation and Museum, Αθήνα 1990) (ηλεκτρονική έκδοση: site Αγοράς).
Μc CAMP II, J., The Athenian Agora, A Short Guide to the Excavations, Excavations of the Athenian Agora, Picture Book no 16, American School of Classical Studies (Princeton 2003).
Mc CAMP II, J., Η Αρχαία Αγορά της Αθήνας. Οι ανασκαφές στην καρδιά της κλασικής πόλης (Αθήνα 2004).
THOMPSON, H.A., «Buildings on the West Side of the Athenian Agora», Hesperia (1937).
THOMPSON, H.A. – WYCHERLEY, R., The Agora of Athens. The American Excavations in the Athenian Agora, vol. XIV, American School of Classical Studies at Athens (Princeton 1972).
TRAVLOS, J., Pictorial Dictionary of Ancient Athens (Princeton 1971).
Το Νέο Βουλευτήριο οικοδομήθηκε στα δυτικά του Παλαιού Βουλευτηρίου, στη δυτική πλευρά της Αγοράς, λίγο πριν από το 412/411 π.Χ. και ολοκληρώθηκε λίγο μετά. Υποθετικά θεωρείται ότι χτίστηκε μεταξύ 415-406 π.Χ. Αντικατέστησε το παλαιότερο κτήριο και έμεινε σε χρήση ως τη Ρωμαϊκή περίοδο. Μάλιστα, είναι από τα λίγα κτήρια της Αγοράς που επιδιορθώθηκε και τέθηκε και πάλι σε λειτουργία μετά την επιδρομή των Ερούλων, το 267 μ.Χ.
ΚΛΑΣΙΚΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ
Ιστορικό των ΕρευνώνΤο κτίριο ανασκάφηκε από την Αρχαιολογική Εταιρεία το 1907-1908, αλλά η χρήση του δεν έγινε κατανοητή, καθώς επικρατούσε τότε η άποψη του Judeich ότι το βουλευτήριο βρισκόταν στη νότια πλευρά της Αγοράς. Η ανασκαφή ολοκληρώθηκε το 1934-1935 από την Αμερικανική Σχολή Κλασικών Σπουδών.
Περιγραφή των ερειπίων
Το κτίριο χτίστηκε ακριβώς στα δυτικά του Παλαιού Βουλευτηρίου, σε υψηλότερο επίπεδο. Για το λόγο αυτό σκάφτηκε ο βράχος, που σε εκείνο το σημείο είναι αρκετά μαλακός.
Ο περιβάλλων χώρος του κτιρίου καθαρίστηκε για να είναι δυνατή η κυκλοφορία γύρω από τη δυτική και τη βόρεια πλευρά του, ενώ προς το νότο, ένας ευρύς χώρος αφέθηκε σαν προαύλιο, που εφάπτεται στον περίβολο της Θόλου. Δημιουργήθηκε μια κλίμακα που διατρέχει την ανατολική πλευρά της πλατείας του Βουλευτηρίου (σε απόσταση 10,50 μ. από το κτίριο), για να διευκολύνει την κυκλοφορία μεταξύ του Βουλευτηρίου, της Θόλου και της πλατείας της Αγοράς. Σώζονται αρκετοί λίθοι θεμελίωσης των βαθμίδων της κλίμακας και τμήματα της ευθυντήριας.
Οι θεμελιώσεις έχουν διαστάσεις 22,50 μ. (Β-Ν) × 17,50 μ. (Α-Δ). Τμήματα της θεμελίωσης έχουν σωθεί στα ανατολικά και στα δυτικά του κτηρίου. Στα ανατολικά, οι θεμελιώσεις αποτελούνται από ξαναδουλεμένους σκληρούς ερυθρούς πωρόλιθους στην κατώτερη στρώση και από μαλακούς ανοιχτόχρωμους πωρόλιθους στις ανώτερες στρώσεις.
Από την ανωδομή του κτηρίου έχουν σωθεί (όχι στην αρχική τους θέση, αλλά στα ανατολικά του κτηρίου), 10 προσεκτικά δουλεμένοι, σκληροί γκρίζοι πωρόλιθοι, που ενώνονταν με διπλούς συνδέσμους σε σχήμα Τ. Το ύψος τους είναι 0,565 μ. και το μήκος τους εναλλάξ 0,615 μ. και 1,35 μ., ενώ παρουσιάζουν και ίχνη αναθύρωσης.
Στην πραγματικότητα, δεν υπάρχουν άλλα σαφώς αναγνωρισμένα τμήματα της ανωδομής του κτιρίου ούτε στο εσωτερικό ούτε στο εξωτερικό. Ένα τμήμα του εσωτερικού επιστυλίου, από πεντελικό μάρμαρο, βρέθηκε στη βορειοανατολική γωνία του ελληνιστικού Μητρώου, αλλά φαίνεται πως ανήκει μάλλον στη Θόλο, και όχι στο Νέο Βουλευτήριο, όπως αρχικά επισημάνθηκε.
Περιγραφή του σχεδίου
Πρόκειται για ένα ορθογώνιο κτίριο με τέσσερις αράβδωτους κίονες να στηρίζουν εσωτερικά τη στέγη. Οι διαστάσεις του κτιρίου στον τοιχοβάτη είναι 21,50 × 16,90 μ. στο εξωτερικό και 20,20 × 15,60 μ. στο εσωτερικό. Το πάχος του κτιρίου, τουλάχιστον στο κάτω τμήμα των τοίχων, ήταν 1,50 μ. Σίγουρα υπήρχαν παράθυρα στο άνω τμήμα του οικοδομήματος.Στο εσωτερικό του έχει αποκατασταθεί το Νέο Βουλευτήριο. Αποτελούνταν μάλλον από ξύλινα έδρανα που εδράζουν σε ξύλινα στηρίγματα. Σε αυτή την περίπτωση, η διάταξή τους θα ήταν πολυγωνική ή ορθογώνια και πιθανόν να έβλεπαν προς νότο.
Ο τρόπος που διαμορφώνεται το δάπεδο ενισχύει την άποψη ότι στο εσωτερικό υπήρχε κάποιου είδους αμφιθέατρο: ο βράχος έχει σκαφτεί προσεκτικά ώστε να δημιουργείται μια ελαφρώς κατηφορική φορά της δυτικής, βόρειας και νότιας πλευράς προς το κέντρο της ανατολικής πλευράς, όπου θα σχηματιζόταν η «ορχήστρα» του αμφιθεάτρου.
Η ανατολική πλευρά του κτιρίου δημιουργούσε, σε σχέση με το αμφιθέατρο, ένα είδος παρόδου. Γι’ αυτό οι ανασκαφείς προτείνουν την τοποθέτηση των εισόδων του κτιρίου στα νοτιοανατολικά και στα βορειοδυτικά. Υπάρχει επίσης η εκδοχή ότι υπήρχε και τρίτη είσοδος, στο μέσον της ανατολικής πλευράς, αλλά δεν έχουμε καμία ένδειξη για αυτό. Στο σχέδιο που δημοσιεύει ο McCamp (σελ. 117, εικ. 67), αποκαθίσταται μνημειακή είσοδος με 4 κίονες στην ανατολική πλευρά του κτιρίου, στην ίδια ευθεία με τους 4 κεντρικούς κίονες του ελληνιστικού πρόπυλου.
Αργότερα, κατά την Ελληνιστική περίοδο, τα ικρία αντικαταστάθηκαν από λίθινα έδρανα, ημικυκλικής διάταξης, όπως προκύπτει από τις αντίστοιχου σχήματος μαρμάρινες πλάκες του δαπέδου που στήριζαν τα έδρανα, αλλά και από τα ίχνη των χαραγμάτων στο βράχο. Με βάση ένα έδρανο από μάρμαρο Υμηττού που βρέθηκε στο μεγάλο αγωγό της Αγοράς, αποκαταστάθηκε το ελληνιστικό αμφιθέατρο με βάση κύκλο ακτίνας 2,64 μ. Αποκαθίστανται 12 σειρές εδράνων, με μέσο πλάτος 0,62 μ., ενώ το πλάτος κάθε θέσης θα ήταν 0,50 μ. κατ’ ελάχιστον, έτσι ώστε να χωρούν ίσα - ίσα οι 500 βουλευτές.
Οι πηγές αναφέρουν ότι στο κέντρο της ορχήστρας υπήρχε βωμός της Εστίας Βουλαίας. Ένα θραύσμα από μεγάλο βωμό από πεντελικό μάρμαρο που βρέθηκε στη νοτιοδυτική γωνία του Παλαιού Βουλευτηρίου ίσως ταυτίζεται με το βωμό αυτό. Έχει μήκος 0,855 μ., ενώ το ύψος του σώζεται στα 0,79 μ. Από άλλες πηγές μαθαίνουμε ότι στο εσωτερικό του Βουλευτηρίου υπήρχε ιερό του Διός Βουλαίου και της Αθηνάς Βουλαίας, όπου προσεύχονταν οι βουλευτές.
Όταν ο Παυσανίας επισκέφτηκε το Βουλευτήριο το 2ο αιώνα μ.Χ., είδε το ξόανο του Διός Βουλαίου και τα αγάλματα του Απόλλωνος Προστατηρίου και του Δήμου, από τους άγνωστους σε εμάς γλύπτες Πεισία και Λύσωνα αντίστοιχα. Αναφέρεται επίσης στους πίνακες των θεσμοθετών ένα έργο του Πρωτογένη από την Καύνο και άλλο του άγνωστου σε εμάς Ολβιάδη με τη μορφή του Καλίππου (ήρωα του πολέμου εναντίον των Γαλατών το 279 π.Χ.). Θεωρείται ότι τα ζωγραφικά αυτά έργα, που ανήκουν στην Ελληνιστική περίοδο, κοσμούσαν την προέκταση του κτηρίου η οποία δημιουργήθηκε από την προσθήκη του πρόπυλου στα νότια.
Φιλολογικές μαρτυρίες αναφέρουν ότι υπήρχε ένα είδος ξύλινου φράκτη (δρύφακτοι), που χώριζε το χώρο τον αφιερωμένο στις εργασίες της Βουλής από αυτόν στον οποίο παρευρίσκονταν οι επισκέπτες ή άλλα άτομα. Και στον περιβάλλοντα χώρο πρέπει να υπήρχε κάποιου είδους φράκτης ή σχοινί, που εμπόδιζε την πρόσβαση σε άσχετους.
Πρόπυλο στο Παλαιό Βουλευτήριο
Η πρόσβαση στο κτίριο έγινε περισσότερο μνημειακή κατά την Ελληνιστική περίοδο. Στη νοτιοανατολική γωνία του Παλαιού Βουλευτηρίου δημιουργήθηκε ιωνικό πρόπυλο, που ενώνεται με πολυγωνικό τοίχο προς τα δυτικά, κατά μήκος της νοτιοδυτικής γωνίας της θεμελίωσης αυτού του κτηρίου. Ο τοίχος αυτός ακολουθεί την πορεία του νότιου τοίχου του Παλαιού Βουλευτηρίου, δημιουργώντας ένα στενό πέρασμα που οδηγεί προς το Νέο Βουλευτήριο. Η κατασκευή του είχε ως στόχο αφενός να περιορίσει την πρόσβαση στο Νέο Βουλευτήριο, αφετέρου να ισορροπήσει την υψομετρική διαφορά μεταξύ του Παλαιού και του Νέου Βουλευτηρίου.
Από το πρόπυλο αυτό, που βάσει της κεραμικής και των νομισμάτων τα οποία βρέθηκαν στη θεμελίωσή του, ανήκει το νωρίτερο στις αρχές του 3ου αιώνα π.Χ., σώζονται αρκετά στοιχεία. Η θεμελίωση ήταν από μαλακό ανοιχτόχρωμο πωρόλιθο, συνδυασμένο με γεμίσματα από ασβεστόλιθο της Ακρόπολης. Η στρώση της ευθυντήριας είχε ύψος 0,41 μ. Στη βορειοανατολική γωνία έχει βρεθεί ένας λίθος από την πρώτη βαθμίδα. Από την ανατολική θεμελίωση σώζονται τμήματα από δύο βαθμίδες.
Το πρόπυλο ήταν τετράστυλο πρόστυλο στην ανατολική πρόσοψη, ενώ στη δυτική δίστηλο σε παράσταση.
Το πλάτος του πρόπυλου υπολογίζεται 8,5 μ. κατά μήκος της ανατολικής πλευράς, με λίθους ύψους 0,225 μ. από μάρμαρο Υμηττού στην ευθυντήρια. Είχε συνολικά δύο βαθμίδες. Οι κίονες, από πεντελικό μάρμαρο, είχαν κατώτερη διάμετρο 0,604 μ. και ανώτερη διάμετρο 0,464 μ. και ήταν ιωνικοί, όπως προκύπτει από θραύσματα των κιονόκρανων. Οι κίονες έφεραν 24 ραβδώσεις, ενώ σώζονται αρκετά μέλη από το επιστύλιο, την ιωνική ζωφόρο και το γείσο (με επίστεψη από ωά).
Το πρόπυλο του Νέου Βουλευτηρίου, το πρόπυλο του Παλαιού Βουλευτηρίου και ο πολυγωνικός τοίχος είναι σύγχρονα. Την ίδια περίοδο ανοίχτηκε και ένας λάκκος στη δυτική πλευρά της πλατείας του Νέου Βουλευτηρίου. Αργότερα, στο 2ο αιώνα π.Χ., χτίστηκε ένας νέος τοίχος στον περίβολο του Νέου Βουλευτηρίου, προκειμένου να περιορίσει περαιτέρω την οπτική και φυσική επαφή με το κτήριο.
Χρήσεις του κτιρίου
Από την αρχή, το κτίριο σχεδιάστηκε ως Βουλευτήριο, προφανώς επειδή κρίθηκε ότι το λεγόμενο Παλαιό Βουλευτήριο ήταν πλέον πολύ μικρό για να καλύπτει τις ανάγκες της πόλης. Μετά την πυρκαγιά του 412/411 π.Χ., που κατέστρεψε τη Θόλο και προκάλεσε ζημιές στο Παλαιό Βουλευτήριο, ανοικοδομήθηκε και αποτέλεσε καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής του το Βουλευτήριο της πόλης των Αθηνών. Μετά την καταστροφή του το 267 μ.Χ. ανοικοδομήθηκε, αλλά είναι άγνωστη η τελική του χρήση.
Ο περιβάλλων χώρος δεν ήταν ιδιαίτερα μνημειακός: μόνο δύο βάσεις μνημείων έχουν σωθεί. Το δάπεδο ήταν από πατημένο χώμα, ενώ φαίνεται πως η περιοχή, κρυμμένη όπως ήταν από τη Θόλο και το Παλαιό Βουλευτήριο, δεν ήταν ορατή από την πλατεία της Αγοράς. Προφανώς δεν ήταν πολύ δημοφιλής προορισμός των Αθηναίων, αν εξαιρέσει κανείς τους βουλευτές.
ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ
Κατά την Ελληνιστική περίοδο χτίστηκε ένα μνημειώδες ιωνικό πρόπυλο. Οι θεμελιώσεις του ήταν από σκληρό γκρίζο πωρόλιθο, ενώ το δάπεδο ήταν από πατημένο χώμα. Με βάση τα ίχνη στις θεμελιώσεις, έχει αποκατασταθεί πρόπυλο με 8 ιωνικούς κίονες στη μακρά, νότια πλευρά, και βάθος 2 κιόνων στα δυτικά και στα ανατολικά. Οι κίονες, με κατώτερη διάμετρο 0,856 μ., ήταν από πεντελικό μάρμαρο. Η στέγη του πρόπυλου ακουμπούσε στο νότιο τοίχο, σε κάποιο χαμηλό σημείο ώστε να μην επηρεάζει τη χρήση των παραθύρων.ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
Αρχαία Αγορά της Αθήνας – Άρειος Πάγος. Σύντομο Ιστορικό και Περιήγηση, Έκδοση της Ένωσης Φίλων Ακροπόλεως (Αθήνα 2004).
BOERSMA, J.S., Athenian Building Policy from 561/560 to 405/404 B.C. (Scripta Archaeologica Groningana, Groningen 1970).
Mc CAMP II, J., The Athenian Agora: A Guide to the Excavation and Museum, Αθήνα 1990) (ηλεκτρονική έκδοση: site Αγοράς).
Μc CAMP II, J., The Athenian Agora, A Short Guide to the Excavations, Excavations of the Athenian Agora, Picture Book no 16, American School of Classical Studies (Princeton 2003).
Mc CAMP II, J., Η Αρχαία Αγορά της Αθήνας. Οι ανασκαφές στην καρδιά της κλασικής πόλης (Αθήνα 2004).
THOMPSON, H.A., «Buildings on the West Side of the Athenian Agora», Hesperia (1937).
THOMPSON, H.A. – WYCHERLEY, R., The Agora of Athens. The American Excavations in the Athenian Agora, vol. XIV, American School of Classical Studies at Athens (Princeton 1972).
TRAVLOS, J., Pictorial Dictionary of Ancient Athens (Princeton 1971).
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου